Ngành gỗ thiếu hụt nhân lực trình độ cao

Kỹ sư ngành gỗ chỉ chiếm1 - 2%

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho biết, năm 2018, sản phẩm gỗ và lâm sản xuất khẩu của Việt Nam đã có mặt ở hơn 120 quốc gia và vùng lãnh thổ với mẫu mã đẹp, phong phú về chủng loại, đáp ứng được thị hiếu của người tiêu dùng. Hiện nay, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản của Việt Nam chiếm khoảng 6% thị phần toàn cầu. Bên cạnh các thị trường truyền thống, sự gia tăng tiêu thụ tại các thị trường mới, tiềm năng như: Canada, Liên minh Kinh tế Á - Âu, Trung Nam Á… mở ra cơ hội cho xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam thời gian tới.

Bên cạnh các yếu tố thuận lợi, ngành chế biến, xuất khẩu gỗ của Việt Nam đang phải đối mặt không ít thách thức, nhất là vấn đề đào tạo nguồn nhân lực. Hiệu trưởng Trường Đại học Lâm nghiệp Trần Văn Chứ cho biết, chế biến gỗ là ngành có tiềm năng phát triển, có năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế, thị trường rộng lớn, với quy mô khoảng hơn 420.000 lao động thường xuyên tại các nhà máy và hàng triệu lao động gián tiếp có liên quan. Tuy nhiên, số lượng kỹ sư ngành chế biến lâm sản, thiết kế nội thất chỉ chiếm 1 - 2%; 20 - 30% trong tổng số lao động được đào tạo bài bản, còn lại là lao động phổ thông chiếm 70 - 80% chưa qua đào tạo. Điều này khiến chất lượng và năng suất lao động của ngành chế biến gỗ Việt Nam thấp, chỉ bằng 50% năng suất lao động so với Philippines, 40% của Trung Quốc và 20% của Liên minh châu Âu.

Cũng theo ông Trần Văn Chứ, kỹ sư chế biến lâm sản từ các trường đại học đào tạo ra luôn ở tình trạng cung không đủ cầu; các trường đào tạo nghề không thu hút được học viên ngành chế biến gỗ; các DN thiếu nguồn nhân công lành nghề có khả năng sử dụng những thiết bị tự động, điều khiển số.

Ngành chế biến gỗ phấn đấu trong 5 - 10 năm nữa có thể đạt doanh số 20 tỷ USD, điều này đặt ra yêu cầu nguồn nhân lực cần phải tăng về số lượng và chất lượng. Nhu cầu lao động ngành chế biến gỗ và lâm sản được dự báo đến năm 2020 cần khoảng 64.000 người có trình độ Đại học, trên Đại học và 266.860 công nhân kỹ thuật; đến năm 2025 cần khoảng 106.800 người có trình độ Đại học, trên Đại học và 445.200 công nhân kỹ thuật. Lao động khác trong lĩnh vực trồng rừng, chế biến trung gian và công nghiệp phụ trợ sẽ lớn hơn gấp 3 lần so với hiện tại. Đây là thách thức lớn đặt ra cho ngành chế biến gỗ và lâm sản. Ngoài ra, sự cạnh tranh giữa các DN FDI và DN Việt Nam về nguồn nhân lực ngày càng khốc liệt. Các DN có lao động không qua đào tạo, không có chứng chỉ nghề sẽ gặp rủi ro khi Việt Nam gia nhập các hiệp định thương mại tự do.

Nâng cao chất lượng đào tạo

Để có đội ngũ nhân lực chất lượng cao, hội nhập quốc tế, ông Trần Văn Chứ cho rằng, Nhà nước cần tập trung đầu tư xây dựng các trung tâm nghiên cứu trọng điểm và chuyển giao công nghệ để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, đào tạo sau đại học, trao đổi học thuật với các chuyên gia quốc tế trong phát triển khoa học và công nghệ. Tổ chức đào tạo về quản trị công nghệ hiện đại và cập nhật công nghệ mới cho các kỹ sư, lao động trong các DN chế biến gỗ và lâm sản nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực tại DN, kỹ sư tại các trường đại học về lâm nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, công nghệ 4.0 trong sản xuất chế biến gỗ và lâm sản xuất khẩu.

Để tháo gỡ khó khăn về nhân lực cho ngành gỗ, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. HCM Huỳnh Văn Hạnh cho rằng, Nhà nước cần sớm lập và thực hiện chương trình quốc gia về phát triển nguồn nhân lực cho ngành chế biến lâm sản và hệ thống cung ứng gỗ nguyên liệu quốc gia do các hiệp hội làm nòng cốt với sự tham gia của các bên liên quan. Đặc biệt, cần chú trọng tạo nên sự kết hợp đồng bộ và hài hòa giữa các nhóm nhân lực thuộc các loại hình đào tạo: đại học - trung cấp - công nhân kỹ thuật phù hợp với sự đổi mới công nghệ của DN. Đồng thời, ưu tiên sử dụng lực lượng giảng dạy là những người ưu tú từ thực tế sản xuất kinh doanh và quản trị DN để công tác đào tạo đảm bảo sự gắn liền giữa kiến thức với thực hành và kỹ năng thực tế.

Phát biểu tại Diễn đàn “Ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản năm 2018 - Thành công, bài học kinh nghiệm; giải pháp bứt phá năm 2019” diễn ra cuối tuần qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng cho rằng, đối với việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ nhân lực chất lượng cao cho ngành chế biến gỗ, cần thu hút sự tham gia các hiệp hội, DN; chú trọng đào tạo đội ngũ thiết kế, khuyến khích phát triển các viện nghiên cứu, thiết kế sản phẩm, tổ chức các giải thưởng thiết kế; quy tụ và phát triển đội ngũ sáng tạo, thiết kế giỏi từ trong và ngoài nước; tạo đà cho các DN chế biến gỗ và lâm sản phát triển mạnh mẽ, hiệu quả hơn nữa.