Sửa Luật Chứng khoán: Bảo vệ nhà đầu tư, nâng cao chất lượng thị trường

Luật hóa hành vi thao túng thị trường chứng khoán

Bộ Tài chính cho biết, mục tiêu của việc sửa đổi lần này nhằm tạo môi trường đầu tư an toàn hơn cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng và tính minh bạch của thị trường. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đang ngày càng trở nên phức tạp, quy mô giao dịch ngày càng lớn, việc cập nhật và hoàn thiện các quy định pháp luật là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất trong lần sửa đổi này là việc bổ sung các quy định nhằm tăng cường bảo vệ nhà đầu tư. Theo đó, dự thảo đưa ra các quy định cụ thể về trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân trong việc nộp hồ sơ và lập tài liệu báo cáo, nhằm đảm bảo rằng thông tin cung cấp cho nhà đầu tư là chính xác, đáng tin cậy và minh bạch. Đây là bước đi quan trọng nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh các hành vi thao túng thị trường và vi phạm quy định đang ngày càng gia tăng.

Theo dự thảo, những hành vi vi phạm như mua bán cổ phần “chui” của cổ đông nội bộ sẽ bị nghiêm cấm hoàn toàn. Cụ thể, giao dịch của người nội bộ công ty đại chúng, quỹ đại chúng và người có liên quan sẽ bị cấm nếu không công bố thông tin về việc dự kiến giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đại chúng. Việc này không chỉ giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi các thông tin nội bộ bị lợi dụng mà còn góp phần tăng cường tính minh bạch và công bằng trên TTCK.

Cần thiết nghiên cứu, bổ sung quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc thành lập công ty con của VSDC để triển khai cơ chế CCP, đảm bảo hoạt động này hiệu quả, an toàn, đúng thông lệ quốc tế.

Bộ Tài chính

Đặc biệt, dự thảo cũng luật hóa các quy định về hành vi thao túng TTCK từ Nghị định 156/2020/NĐ-CP. Các hành vi cụ thể như mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường để tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó sẽ bị xử lý nghiêm. Ngoài ra, các hành vi như đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng một ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự cũng sẽ bị cấm. Những biện pháp này nhằm ngăn chặn các hành vi thao túng giá cả, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và đảm bảo thị trường vận hành một cách minh bạch và hiệu quả.

Một nội dung khác cũng được chú trọng là việc bổ sung các tiêu chuẩn mới cho nhà đầu tư chuyên nghiệp. Theo dự thảo, để được công nhận là nhà đầu tư chuyên nghiệp, nhà đầu tư phải tham gia đầu tư chứng khoán ít nhất 2 năm với tần suất giao dịch tối thiểu 10 lần mỗi quý trong 4 quý gần nhất. Ngoài ra, điều kiện về thu nhập tối thiểu là 1 tỷ đồng/năm phải được duy trì trong 2 năm gần nhất.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước - ông Hoàng Văn Thu - nhấn mạnh, việc điều chỉnh tiêu chuẩn nhà đầu tư chuyên nghiệp trong Luật Chứng khoán là rất cấp bách. Việc nâng cao tiêu chuẩn cho nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ giúp tăng cường khả năng đánh giá rủi ro và hiểu biết về doanh nghiệp của nhà đầu tư, từ đó giảm thiểu rủi ro cho cả thị trường. Điều này không chỉ đảm bảo rằng các nhà đầu tư có đủ năng lực để tham gia các giao dịch phức tạp mà còn góp phần tăng cường tính chuyên nghiệp và ổn định của TTCK Việt Nam. Ngoài ra, dự thảo cũng mở rộng phạm vi của nhóm nhà đầu tư chuyên nghiệp, bao gồm cả các tổ chức và cá nhân nước ngoài. Điều này sẽ giúp thu hút thêm nguồn vốn đầu tư từ các tổ chức nước ngoài, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng và sự phát triển bền vững của TTCK Việt Nam.

Trái chiều Mô hình đối tác bù trừ trung tâm

Điểm đáng chú ý khác trong dự thảo liên quan đến Mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) và vai trò của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC). Dự thảo đề xuất làm rõ vai trò của ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong việc trở thành thành viên bù trừ trên cả TTCK cơ sở và thị trường phái sinh.

Đại diện Bộ Tài chính - cơ quan soạn thảo dự án luật - cho hay, quá trình xây dựng Nghị định số 155/2020/NĐ-CP và Nghị định số 158/2020/NĐ-CP đã có quan điểm thống nhất rằng, thành viên bù trừ bao gồm công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài có thể thực hiện bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán trên cả TTCK cơ sở và thị trường phái sinh.

“Tuy nhiên, quá trình triển khai để áp dụng cơ chế CCP đã có các cách hiểu khác nhau giữa lĩnh vực ngân hàng và lĩnh vực chứng khoán về việc có cho phép ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được làm thành viên bù trừ trên TTCK cơ sở hay không” - cơ quan soạn thảo cho hay, đồng thời nêu rõ: Đây là lý do khiến việc sửa đổi, bổ sung quy định tại điểm a, khoản 4, Điều 56 là cần thiết để có cách hiểu thống nhất. Qua đó, cho phép ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch trên cả thị trường cơ sở và phái sinh.

Tuy nhiên, tại cuộc họp thẩm định đề nghị xây dựng Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 7 luật do Bộ Tư pháp chủ trì, Ngân hàng Nhà nước kiến nghị ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài chỉ thực hiện bù trừ trên TTCK phái sinh. Nguyên nhân được đưa ra là nếu tham gia bù trừ trên cả thị trường cơ sở sẽ tạo nhiều rủi ro trong quan hệ giữa các ngân hàng, gây ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của ngân hàng.

Thực tế, một trong hai vướng mắc lớn nhất trong quyết định nâng hạng TTCK Việt Nam từ cận biên lên mới nổi của FTSE Russell liên quan đến hoạt động thanh toán bù trừ, việc chuyển giao đối ứng thanh toán và việc xử lý khi gặp các giao dịch thất bại. Giải pháp cho các yêu cầu này là áp dụng mô hình CCP. Cũng chính vì mô hình này chưa thể triển khai do phải điều chỉnh quy định về hoạt động của ngân hàng lưu ký, giải pháp được đưa ra hiện nay là các công ty chứng khoán sẽ thực hiện hỗ trợ thanh toán đối với các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài (NPS).

Song về dài hạn, giới chuyên gia cho rằng, vẫn cần xử lý vướng mắc này hoàn chỉnh theo con đường CCP để VSDC trở thành bên mua của mọi bên bán và bên bán của mọi bên mua. Mấu chốt của việc này, theo ông Nguyễn Sơn - Chủ tịch Hội đồng Thành viên VSDC - cần hoàn chỉnh quy định pháp luật, đặc biệt là việc cho phép ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trở thành thành viên bù trừ trực tiếp trên thị trường cơ sở. Việc áp dụng mô hình CCP là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình thanh toán bù trừ, cũng như đáp ứng các yêu cầu quốc tế về TTCK./.