Tăng cường năng lực hậu kiểm trong lĩnh vực xây dựng

Chỉ ra những bất cập trong quản lý trật tự xây dựng, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (TP. Hải Phòng) - cho biết, nhiều năm qua, tình trạng xây dựng không phép, sai phép xảy phổ biến ở nhiều nơi; có những trường hợp gây hậu quả nặng nề như các vụ cháy chung cư mini. Phần lớn các vi phạm này không được phát hiện từ sớm và chỉ khi công trình đã xây gần xong hoặc xây xong, đưa vào sử dụng, xảy ra các hậu quả đáng tiếc thì cơ quan chức năng mới phát hiện ra.

Hiện nay, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, lực lượng thanh tra xây dựng chuyên ngành cấp huyện không còn, trong khi đó, đội ngũ chuyên môn về xây dựng ở cấp xã mỏng, thậm chí nhiều xã không có người có chuyên môn về xây dựng.

Trong bối cảnh đó, việc Dự thảo Luật quy định theo hướng chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, đại biểu Nga lo ngại công tác “hậu kiểm” không hiệu quả. “Nếu không có lực lượng kiểm tra tại chỗ, không có cơ chế phát hiện sớm thì công tác “hậu kiểm” này sẽ không phát huy được hiệu lực, hiệu quả, thậm chí dẫn đến tình trạng “trong luật quy định tăng cường hậu kiểm nhưng thực tế không có đủ lực lượng để thực hiện” - đại biểu nói.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị, các văn bản dưới luật cần quy định trách nhiệm rõ ràng của UBND cấp xã trong việc kiểm tra, phát hiện, xử lý vi phạm; rà soát, xem xét và bổ sung cán bộ cấp xã liên quan đến lĩnh vực này.

Đại biểu cũng cho biết thêm, trên thực tế, các quy định pháp luật cũng đã rất nghiêm minh nhưng tình trạng xây sai phép, không phép vẫn diễn ra rất nhiều; có những trường hợp khó xử lý, thậm chí sai phạm đã diễn ra nhiều năm. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, cần phải kiên quyết loại bỏ tình trạng “phạt để tồn tại”, chỉ hợp thức hóa sai phạm trong trường hợp thật sự đặc biệt và phải phù hợp với quy hoạch.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) nêu, Dự thảo Luật đã bãi bỏ thủ tục thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở - vốn là một thủ tục hành chính trong Luật Xây dựng hiện hành. Theo đó, sau khi dự án được phê duyệt, chủ đầu tư tự tổ chức thẩm định, kiểm soát thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công (Điều 29).

Theo đại biểu, việc cắt giảm này thể hiện bước chuyển từ “tiền kiểm sang hậu kiểm”, trao quyền chủ động cho chủ đầu tư, giảm bớt thủ tục trung gian. Tuy nhiên, lo ngại đặt ra là chất lượng thiết kế kỹ thuật có được đảm bảo khi không còn thẩm định nhà nước hay không. Chủ đầu tư có thể không đủ năng lực tự thẩm định, nhất là dự án quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp.

Dù Dự thảo Luật đã yêu cầu thiết kế các công trình có ảnh hưởng lớn phải được thẩm tra về an toàn bởi tổ chức tư vấn độc lập, song đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị cần bổ sung cơ sở pháp lý chặt chẽ về hậu kiểm.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, bổ sung thêm cơ chế kiểm soát sau khi chủ đầu tư thẩm định thiết kế. Cụ thể, đối với công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp (theo tiêu chí Chính phủ quy định), bắt buộc chủ đầu tư phải thuê tổ chức tư vấn có đủ năng lực thẩm tra thiết kế và báo cáo kết quả cho cơ quan quản lý nhà nước (ví dụ Sở Xây dựng) trước khi thi công. Cơ quan quản lý có thể không duyệt lại nhưng cần lưu hồ sơ để phục vụ thanh tra, kiểm tra đột xuất.

Đồng thời, tăng cường khâu kiểm tra nghiệm thu nhà nước, theo đó, nên nghiên cứu giao cơ quan chuyên môn về xây dựng quyền kiểm tra công tác nghiệm thu của chủ đầu tư đối với các công trình quan trọng, thay vì chỉ hậu kiểm khi có sự cố.

Việc bỏ thẩm định thiết kế trung gian là hợp lý nhằm đơn giản hóa thủ tục. Tôi ủng hộ, nhưng cần bổ sung “lưới an toàn” để đảm bảo công trình xây dựng đạt chất lượng và an toàn khi vận hành.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng

Cũng nhấn mạnh yêu cầu về tăng cường quản lý, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (TP. Hải Phòng) đề nghị cần có "lộ trình bắt buộc" áp dụng chuyển đổi số, bổ sung cơ chế khuyến khích (ưu đãi tín dụng, thuế) cho "công trình xanh", và phải có cơ chế hậu kiểm, kiểm toán kỹ thuật khi cho phép chủ đầu tư tự thẩm định điều chỉnh thiết kế.