♦ Thưa ông, sau 04 năm thực hiện thí điểm cơ chế tự chủ theo Nghị quyết số 77/NQ-CP của Chính phủ về đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục ĐH công lập giai đoạn 2014-2017, ông đánh giá ra sao về kết quả thực hiện tự chủ của các trường ĐH công lập thời gian qua?
Trước hết, có thể thấy, việc thực hiện cơ chế tự chủ tại các trường ĐH công lập đã đạt được nhiều kết quả, bước đầu giúp các trường ĐH chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, sắp xếp tổ chức bộ máy, sử dụng nguồn nhân lực và tài chính một cách có hiệu quả; huy động được nguồn lực ngoài ngân sách để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, hiện đại hoá cơ sở vật chất phục vụ công tác giảng dạy. Trong đó, công tác quản lý tài chính tại các trường ĐH công lập đã từng bước được hoàn thiện và nâng cao thông qua việc tích cực kiện toàn quy chế chi tiêu nội bộ, hoàn thiện nhiều về cơ chế quản lý. Việc giao quyền cũng tăng tính chủ động, tăng trách nhiệm cho các trường ĐH công lập và góp phần tăng thêm nguồn lực cho hoạt động phát triển các trường.
 |
| TS. Lê Đình Thăng - Ảnh: Vũ Loan |
Khi thực hiện cơ chế tự chủ các trường ĐH công lập đã từng bước chủ động tổ chức sắp xếp lại nhân sự; nhiều đơn vị đã giảm bớt biên chế, viên chức để thực hiện chế độ hợp đồng lao động nhằm đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, đồng thời nâng cao thu nhập cho người lao động gắn với trách nhiệm của người lao động; chủ động quyết định các biện pháp, giải pháp để thực hiện và hoàn thành các nhiệm vụ chuyên môn theo chức năng, nhiệm vụ được giao, nâng cao thu nhập cho người lao động giữ vững và ngày càng nâng cao chất lượng lao động, chất lượng giảng viên.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, những bất cập trong việc triển khai thực hiện cơ chế tự chủ cho các trường ĐH công lập đang đặt ra thách thức cho việc thực hiện cơ chế này trong tương lai. Trong đó, nổi lên là bất cập về chính sách. Đến thời điểm hiện tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập chưa triển khai thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP thay thế Nghị định số 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ do chưa có các văn bản hướng dẫn. Một số đơn vị mới thành lập chưa được giao tự chủ do phải chờ văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị định số 16/2015/NĐ-CP...
♦ Việc thực hiện tự chủ tài chính được coi là mấu chốt trong thực hiện cơ chế tự chủ trường ĐH công lập. Ông có thể phân tích, đánh giá rõ hơn về công tác này qua kết quả kiểm toán?
Theo Nghị quyết 77, việc giao quyền thí điểm thực hiện tự chủ cho các trường chỉ mới thực hiện ở quy mô thí điểm, chưa có cơ chế khuyến khích các trường thực hiện tự chủ, một số trường vẫn còn tư tưởng chưa sẵn sàng tự chủ, nhất là các trường có quy mô nhỏ, các trường thuộc địa phương; đặc biệt một số trường ĐH công lập vẫn còn trông chờ nguồn NSNN hỗ trợ tiền lương, đầu tư cơ sở vật chất.
Các trường chưa được chủ động trong việc quyết định mức thu học phí mà phụ thuộc vào các quy định mức trần học phí của Nghị định 86/2015/NĐ-CP về cơ chế thu quản lý học phí cơ sở giáo dục quốc dân năm học 2015-2016 đến 2020-2021. Bên cạnh đó các trường ĐH công lập thực hiện tự chủ tài chính bị áp lực tăng thu do NSNN cấp kinh phí giảm dẫn đến một số trường ĐH công lập còn tình trạng thu vượt, thu sai quy định, lạm thu các khoản thu ngoài quy định về thu học phí tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP. Một số trường còn dựa vào lợi thế ngành để tăng học phí và tăng chỉ tiêu tuyển sinh mà chưa chú trọng đúng mức đến nâng cao chất lượng đào tạo.
Qua số liệu kiểm toán tại một số trường ĐH công lập cho thấy số thu học phí vượt quy định, thu học lại, thu cải thiện điểm, thu tiền nhập học, làm thẻ, tài liệu cho sinh viên, thu tiền cấp chứng chỉ Quốc phòng an ninh ngoài quy định tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP là 14.567,6 triệu đồng (tại 5/7 cơ sở giáo dục được kiểm toán trực thuộc ĐH Quốc gia Hà Nội 702,6 triệu đồng, tại 5/9 cơ sở giáo dục ĐH được kiểm toán thuộc ĐH Quốc gia TP. HCM 4.479 triệu đồng; tại 5/13 đơn vị được kiểm toán thuộc Bộ GD&ĐT 9.386 triệu đồng).
 |
| Nhiều trường thuộc ĐH Quốc gia HN có các khoản thu vượt quy định -Ảnh: Lưu Ly |
Việc tăng thu học phí chủ yếu để tăng thu nhập cho các giảng viên mà chưa chú trọng tăng chất lượng đào tạo, hiện đại hoá cơ sở vật chất, trường học và ký túc xá, hầu hết các trường chưa xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển trung, dài hạn để có những bước phát triển đồng bộ, hiệu quả. Một số trường, ngành đào tạo có nhu cầu cao trong xã hội, ngành “hot” thu hút được nhiều sinh viên thì có số thu học phí lớn, thu nhập của giảng viên cao, tuy nhiên có một số trường ĐH công lập, một số ngành đào tạo có nhu cầu xã hội không cao thì khó khăn trong việc thu hút sinh viên, nguồn thu thấp, dẫn đến thu nhập của giảng viên thấp.
Các quy định về tự chủ còn thiếu hoặc còn quá mở đối với các đơn vị thực hiện tự chủ 100% về tài chính như chưa có văn bản hướng dẫn tự chủ về các nội dung chi nghiên cứu khoa học cấp cơ sở, chưa quy định tự chủ về tài chính gắn với chế độ làm việc của giáo viên về giờ chuẩn và nghĩa vụ giảng dạy của giảng viên. Điều này dẫn đến hầu hết các cơ sở giáo dục được kiểm toán có một số giảng viên vượt giờ giảng vi phạm quy định của Bộ luật Lao động, tuy nhiên cũng có một số giảng viên chưa đảm bảo dạy đủ giờ chuẩn.
♦ Theo ông, trước thực trạng còn nhiều bất cập như vậy, các Bộ, ngành, cần có giải pháp gì để đổi mới cơ chế thực hiện tự chủ đối với các trường ĐH công lập?
Thứ nhất, cần hoàn thiện cơ chế chính sách để hạn chế những vướng mắc trong quá trình thực hiện cơ chế tự chủ tại các trường ĐH như chính sách về lao động, tiền lương, công chức, viên chức, chính sách học bổng, hỗ trợ học tập; chính sách đầu tư công, chính sách về xã hội hoá, thành lập DN trực thuộc… và hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất giữa các văn bản pháp luật;
Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến và thống nhất nhận thức trong các cấp quản lý và người lao động trong các trường ĐH công lập về những nội dung tự chủ tại các trường ĐH công lập, những đổi mới của Nghị định 16/2015/NĐ-CP; đồng thời, sớm cụ thể hóa các quy định của Nghị định 16/2015/NĐ-CP đối với các hoạt động sự nghiệp của đối với lĩnh vực sự nghiệp giáo dục;
Thứ ba, cần nghiên cứu thay việc hỗ trợ NSNN theo mức độ tự chủ của các trường ĐH công lập sang việc ban hành danh mục các đối tượng được hưởng sự hỗ trợ của Nhà nước trong sử dụng dịch vụ công. Từ đó thay đổi cách hỗ trợ của Nhà nước thông qua sản phẩm dịch vụ công sang việc hỗ trợ cho đối tượng sử dụng dịch vụ công;
 |
| TS. Lê Đình Thăng trả lời phỏng vấn của các cơ quan thông tấn, báo chí - Ảnh: Vũ Loan |
Thứ năm, tiếp tục đẩy nhanh lộ trình và sớm hoàn thành việc tính đúng, tính đủ chi phí trong giá dịch vụ giáo dục ĐH; tiếp tục đổi mới toàn diện và nâng cao chất lượng dịch vụ đào tạo.
Mục đích cuối cùng của tự chủ ĐH, đó chính là nâng cao chất lượng đào tạo, hướng đến người học, từ đó góp phần nâng cao chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển kinh tế- xã hội của đất nước trong thời kỳ đổi mới.
♦Xin trân trọng cảm ơn ông!
| Tại Hội thảo khoa học “Cơ chế tự chủ đối với các trường đại học công lập- Vấn đề đặt ra và vai trò của Kiểm toán Nhà nước”, do KTNN tổ chức ngày 19/3, trên tinh thần khoa học, thẳng thắn, cởi mở, các đại biểu đã thảo luận, phân tích, đánh giá, trao đổi quan điểm và làm rõ những hạn chế, bất cập trong cơ chế tự chủ đối với các trường ĐH công lập cũng như vai trò của KTNN trong kiểm toán, đánh giá và kiến nghị hoàn thiện chính sách tự chủ đối với các trường ĐH công lập. |
NGUYỄN LỘC (thực hiện)
