Cần thúc đẩy cơ chế hợp tác, khuyến khích DN tích cực bảo vệ môi trường. Ảnh: TTXVN
Doanh nghiệp chưa có nhiều động lực tham gia ứng phó với biến đổi khí hậu
Kết quả khảo sát DN do Tổ chức Oxfam Việt Nam phối hợp với Viện Kinh tế (Viện Khoa học xã hội Việt Nam) và Cục BĐKH (Bộ Tài nguyên và Môi trường) thực hiện cho thấy, hơn 70% DN được phỏng vấn từng chịu tác động của thiên tai, chủ yếu là tổn thất về cơ sở vật chất, tổn thất gián tiếp do giao thông bị cản trở và nguồn điện bị ngắt. Mặc dù vậy, sự tham gia của DN trong ứng phó với BĐKH mới tập trung vào các hoạt động khắc phục, phục hồi sau thiên tai. Rất ít DN đầu tư giảm thiểu rủi ro trước khi thiên tai xảy ra, trong khi đây là đích hướng tới của các hoạt động thích ứng một cách bền vững và lâu dài.
Theo TS. Nguyễn Ngọc Huy - đại diện Tổ chức Oxfam Việt Nam, việc thu hút DN tham gia vào quá trình thực hiện các dự án thích ứng với BĐKH còn hạn chế. Luật Đất đai 2013, Luật Tài nguyên nước 2012 và Luật Phòng chống thiên tai 2013 đã đề cập đến vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của DN tư nhân trong vấn đề này. Tuy vậy, khối DN này chưa chủ động tiếp cận thông tin về luật cũng như văn bản dưới luật.
Cùng với đó, một số chính sách và luật đang xem DN là nhóm cần được quản lý thay vì xem họ là đối tác cùng thực hiện các sáng kiến, kế hoạch thích ứng với BĐKH. Mặt khác, nhiều chương trình đưa ra nhưng không có nguồn kinh phí thực hiện, trong khi chưa có cơ chế huy động tài chính từ phía DN. Một số chương trình quốc gia dù có đề cập đến sự tham gia của DN nhưng lại thiếu cơ chế tài chính, chưa cho thấy lợi nhuận khi đầu tư trong khi đây mới là yếu tố hấp dẫn DN.
Trong khi đó, theo khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới, đến năm 2030, chi phí dự trù cho việc phục hồi thiệt hại do BĐKH gây ra ở các DN có thể lên tới hàng tỷ USD mỗi năm. Trong bối cảnh đó, nếu chỉ sử dụng nguồn ngân sách công sẽ không đủ nguồn lực để giải quyết quy mô của mối đe dọa này.
Thúc đẩy cơ chế hợp tác, khuyến khích doanh nghiệp tích cực bảo vệ môi trường
Từ năm 2019, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiến hành xây dựng “Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH (NAP) giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050” với mục tiêu đánh giá tác động của BĐKH, xác định các thách thức cũng như cơ hội từ thích ứng với BĐKH đối với DN tư nhân, từ đó đề xuất các chiến lược và giải pháp, dự án cụ thể để khuyến khích sự tham gia của khối tư nhân trong vấn đề này.
Thực tế cho thấy, DN tư nhân dễ bị tổn thương bởi BĐKH có thể tăng cường khả năng phục hồi hoặc tạo ra các sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới chống chịu khí hậu. Các DN này sẽ xác định được những thách thức để xây dựng định hướng phát triển trong tương lai cũng như đi đầu trong xây dựng năng lực chống chịu với BĐKH và phát triển bền vững.
Theo giới chuyên gia, nguyên tắc quan trọng nhất để thúc đẩy sự tham gia của DN trong xây dựng và triển khai NAP là hai bên cùng có lợi. Theo đó, cần xây dựng lộ trình phù hợp song song với đảm bảo thực hiện các cam kết của Chính phủ đề ra trong NAP. Bên cạnh đó, cần giúp DN hiểu việc xây dựng và triển khai NAP vừa là trách nhiệm, vừa là quyền lợi của DN về ưu đãi thuế, tạo cơ hội kinh doanh mới, tiếp cận thêm các nguồn hỗ trợ vốn bên ngoài… Giai đoạn tiếp theo, cần cơ chế thúc đẩy sự tham gia của ngân hàng và bảo hiểm.
Phía DN đề xuất các cơ quan liên quan hỗ trợ phát triển công cụ đánh giá tác động của BĐKH và thiên tai, đưa ra các quy định, hướng dẫn thống nhất về quy trình đánh giá, đồng thời xây dựng cơ chế hỗ trợ tín dụng, thuế linh hoạt, phù hợp với hình thức kinh doanh và quy mô của DN, chẳng hạn, các khoản khấu trừ thuế theo mức độ giảm phát thải, mức độ thiệt hại do thiên tai… Bên cạnh đó, thời gian tới, cần cung cấp các loại hình bảo hiểm thiên tai và BĐKH phù hợp; cải thiện khung pháp lý về chuyển giao công nghệ và cung cấp các khóa đào tạo về thích ứng BĐKH, quản lý rủi ro thiên tai cho đại diện DN và Hiệp hội DN.
Mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam công bố Chỉ số khí hậu DN (CBI). Đây là công cụ tự đánh giá dựa trên nền tảng web cho các DN để kiểm tra mức độ tương thích của DN với các mục tiêu BĐKH của Việt Nam trong các Đóng góp Quốc gia tự quyết định cũng như các Mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc. Chương trình CBI sẽ triển khai các hoạt động để ghi nhận và khuyến khích các DN có đóng góp tích cực trong bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính và chống BĐKH, đồng thời phát triển cơ hội hợp tác với khu vực này trong chống BĐKH và bảo vệ môi trường.
HỒNG NHUNG
