Zambia: Sẽ kiểm toán định kỳ tất cả các mỏ khoáng sản

Quyết định kiểm toán sau vi phạm tại KCM

KCM hiện đang là nhà sản xuất đồng hàng đầu của Zambia và đóng vai trò quan trọng trong việc đưa quốc gia này trở thành một trong những nơi sản xuất đồng hàng đầu thế giới. KCM chuyên vận hành các mỏ ngầm, mỏ lộ thiên, các nhà máy luyện kim tại những vỉa đồng cao cấp nhất trên thế giới, tại các mỏ Nchanga, Konkola, Nkana và Nampundwe. Kể từ khi Vedanta mua lại KCM vào năm 2004, hơn 3 tỷ USD đã được đầu tư để nâng cấp thiết bị, xây dựng cơ sở mới và nâng cao công suất.

Tuy nhiên, sau khi hàng loạt sai phạm trong hoạt động khai thác mỏ tại Công ty này bị phát hiện, Chính phủ đã đưa ra quyết định tước Giấy phép khai thác mỏ của KCM và sẽ trao quyền cho một công ty đầu tư mới. KCM đã vi phạm các điều khoản trong Giấy phép khai thác mỏ, nghiêm trọng nhất là vi phạm quy định về thời hạn khai thác.

Đáng chú ý, cũng từ sau vi phạm của KCM, Chính phủ Zambia đã quyết định sẽ thực hiện kiểm toán định kỳ tất cả các mỏ khoáng sản trên cả nước nhằm kiểm tra, xem xét hoạt động của các công ty khai thác tại đây; đánh giá việc tuân thủ các quy định của pháp luật đối với tất cả các DN kinh doanh, khai thác mỏ, sớm phát hiện những hành vi vi phạm quy định của Chính phủ và ngăn chặn những sai phạm tương tự có thể xảy ra như trường hợp của KCM.

Bộ trưởng Bộ Khai thác mỏ Zambia Richard Musukwa nhấn mạnh rằng, những hành động sai trái của KCM đã đi ngược lại với lợi ích của Zambia. Khi KCM không tuân thủ các quy định trong giấy phép khai thác, Công ty nên bị tước quyền khai thác mỏ tại đây.

Những cáo buộc nêu trên cũng như kế hoạch kiểm toán của Zambia được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng đang ngày càng gia tăng giữa Vedanta và Chính phủ nước này. Quyết định trên của Chính phủ Zambia đối với KCM đã khiến cộng đồng DN kinh doanh, khai thác mỏ ngày càng lo ngại rằng, chủ nghĩa dân tộc tài nguyên sẽ ngày càng phát triển ở châu Phi.

Nhiều sai phạm mới có thể lộ diện sau kiểm toán

Kế hoạch triển khai các cuộc kiểm toán tuân thủ đối với những công ty đang hoạt động trong lĩnh vực khai thác mỏ tại Zambia có thể sẽ gây ra một số rắc rối cho các công ty khai thác mỏ khác đang hoạt động tại đây. Điển hình là Công ty TNHH Glencore của Thụy Sỹ và Công ty TNHH Khoáng sản First Quantum, một công ty thăm dò, phát triển và khai khoáng của Canada.

Bên cạnh đó, Chính phủ Zambia đã sửa đổi, bổ sung một số quy định nộp thuế trong lĩnh vực kinh doanh, khai thác mỏ bất chấp sự phản đối của các nhà đầu tư, khai thác quốc tế. Một số quy định mới bao gồm: yêu cầu các công ty khai thác mỏ phải nộp thêm chi phí thuê mỏ, đề xuất thay thế thuế Giá trị gia tăng (VAT) bằng thuế bán hàng không hoàn lại…

Các công ty khai thác mỏ tỏ ra bất bình trước những thay đổi về thuế mới. Họ cho rằng, những thay đổi này sẽ khiến nhiều công ty nước ngoài phải rút lại các khoản đầu tư vào Zambia. Trong khi đó, quốc gia này đang rất cần những khoản đầu tư nước ngoài và Quỹ Tiền tệ quốc tế từng nhiều lần đưa ra lời cảnh báo Zambia đang gánh nhiều khoản nợ, dự trữ ngoại tệ đang ngày càng bị thu hẹp.

Hội đồng Khai thác mỏ Zambia cho biết, Zambia có thể sẽ đánh mất vị trí nhà sản xuất đồng lớn thứ hai của châu Phi khi đứng trước nguy cơ sản lượng đồng sụt giảm mạnh vì ảnh hưởng tiêu cực của những thay đổi trong chính sách thuế. Do đó, Chính phủ cần nghiên cứu kỹ và đưa ra những chính sách phù hợp nhất.

Tháng 5/2018, Tổng cục Thuế Zambia (ZRA) cho biết, Tổng cục đã kiểm toán tất cả các công ty khai thác lớn đang hoạt động tại Zambia, sau đó, thông báo cho họ về những khoản thuế đang tồn đọng. ZRA thông báo rằng, Mỏ đồng Konkola của Công ty Vedanta cần thanh toán hóa đơn thuế trị giá 18 triệu USD; Công ty Khai thác khoáng sản First Quantum đang nợ tổng số tiền thuế lên tới 8 tỷ USD khiến các bên liên quan đang tranh cãi gay gắt.

Sau khi kiểm toán các công ty khai thác mỏ lớn nhất, trong thời gian tới, Zambia sẽ tiếp tục thực hiện kế hoạch kiểm toán tất cả các mỏ khai thác trên cả nước. Nhiều chuyên gia dự đoán rằng, sau kế hoạch kiểm toán này, nhiều sai phạm mới sẽ được công khai, Chính phủ Zambia có thể sẽ đưa ra những quy định mới và các công ty khai thác mỏ cũng phải tính đến những chiến lược cho riêng mình.