Bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động khi chậm đóng bảo hiểm thất nghiệp
Thực tiễn thi hành Luật Việc làm cho thấy, một bộ phận người lao động khi nghỉ việc, mất việc không được hưởng quyền về BHTN do doanh nghiệp hoạt động không hiệu quả dẫn đến giải thể, phá sản hoặc là chủ doanh nghiệp cố tình bỏ trốn không đóng, nợ đóng, trốn đóng và có trường hợp chiếm dụng cả tiền đóng BHTN của người lao động, gây thiệt thòi rất lớn cho người lao động khi đã nghỉ việc, mất việc làm đồng nghĩa với việc mất thu nhập.
Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 quy định, trong trường hợp người SDLĐ không còn khả năng đóng hoặc trốn đóng BHTN, người lao động được phép sử dụng tiền của mình để nộp vào quỹ bảo hiểm để được hưởng các chế độ.
Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn Bình Dương), quy định này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động, có thể gây bức xúc cho người lao động vì doanh nghiệp nợ tiền mà người lao động phải tự nộp. “Trong trường hợp này, đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường của người SDLĐ nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHTN cho người lao động”- đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhấn mạnh.
Cùng với đó, Dự thảo Luật cần bổ sung quy định, chế tài xử phạt cụ thể đối với các hành vi vi phạm như trốn đóng, chậm đóng, nợ đóng hoặc kê khai sai mức lương đóng, quy định chi tiết thời gian tối đa cho phép chậm đóng trước khi bị xử phạt, tránh tình trạng kéo dài và gây bất lợi cho người lao động. Theo đại biểu, việc đóng BHTN không chỉ là quyền lợi của người lao động mà còn là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc của người SDLĐ.
Trong trường hợp doanh nghiệp không còn khả năng đóng BHTN hoặc trốn đóng, cơ quan bảo hiểm có thể tạm ứng để người lao động không bị gián đoạn quyền lợi và bổ sung quy định buộc doanh nghiệp hoàn trả toàn bộ số tiền BHTN đã bị trốn đóng kèm lãi suất tương ứng.
Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn Quảng Nam) cũng cho rằng, quy định trên là chưa phù hợp. “Người lao động mất việc làm gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống, việc yêu cầu họ phải bỏ ra trước một khoản tiền để đóng đủ số tiền người SDLĐ chưa đóng cho cơ quan bảo hiểm xã hội, mới được hưởng BHTN là vô lý, vì số tiền này hằng tháng họ đã bị người sử dụng lao động trích từ lương” - đại biểu Trinh nói.
Mặt khác, theo đại biểu, việc để người SDLĐ chậm đóng, trốn đóng BHTN thuộc trách nhiệm của cơ quan bảo hiểm xã hội. Do đó, để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, đại biểu đề nghị nên trích từ Quỹ bảo hiểm xã hội hoặc Quỹ BHTN để người lao động được hưởng chế độ sớm nhất; cơ quan bảo hiểm xã hội có trách nhiệm thu hồi số tiền chậm đóng, trốn đóng để trả lại cho Quỹ bảo hiểm xã hội.
Đại biểu Võ Mạnh Sơn (Đoàn Thanh Hóa) thì đề nghị nghiên cứu quy định Quỹ BHTN hỗ trợ người lao động đóng số tiền vào Quỹ BHTN thuộc trách nhiệm đóng BHTN của người lao động nhưng người SDLĐ chưa đóng cho cơ quan bảo hiểm xã hội để làm các thủ tục giải quyết hưởng các chế độ BHTN. Khi cơ quan bảo hiểm xã hội thu hồi được số tiền chậm đóng, trốn đóng BHTN của người SDLĐ thì hoàn trả lại cho Quỹ BHTN đã hỗ trợ cho người lao động.
Bảo đảm nguyên tắc bình đẳng, có đóng, có hưởng
Về điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp, Dự thảo Luật quy định không cho phép người lao động bị sa thải, buộc thôi việc được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Nhiều đại biểu cho rằng, quy định này là chưa hợp lý.
Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, xây dựng quy định này theo hướng cho phép đối tượng này được hưởng trợ cấp thất nghiệp khi có đầy đủ bằng chứng về việc bị từ chối việc làm với lý do bị sa thải, buộc thôi việc trước đó. Đồng thời, cần có quy định và cơ chế kiểm soát phù hợp để tránh phân biệt đối xử trong tuyển dụng lao động liên quan đến vấn đề người lao động đã bị sa thải, buộc thôi việc trước đó.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cũng cho rằng, nguyên tắc quan trọng nhất khi tham gia bảo hiểm là có đóng, có hưởng. Người lao động dù có bị sa thải, thậm chí bị đi tù thì trước đó cũng đã có thời gian đóng bảo hiểm và phải được hưởng quyền lợi. Việc tước mất quyền lợi của người lao động là không hợp lý.
Trong khi đó, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đoàn Bình Phước) chỉ rõ, trong trường hợp, nếu người lao động bị sa thải hoặc buộc thôi việc trái pháp luật, họ vẫn có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện. Tuy nhiên, trong quá trình giải quyết các vụ việc này có thể kéo dài vài năm. Do vậy, để bảo đảm quyền lợi của người lao động, đại biểu đề nghị Dự thảo Luật cần làm rõ trong thời gian này, người lao động có được hưởng trợ cấp thất nghiệp hay không.
Trên cơ sở cân đối kết dư Quỹ BHTN thời gian qua, nên xem xét điều chỉnh quy định theo hướng tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 70% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN. Mức hưởng hàng tháng không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng nhưng tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu tháng theo vùng do Chính phủ công bố tại tháng cuối cùng đóng BHTN, nhằm hỗ trợ người lao động có nguồn thu nhập ổn định, đảm bảo cuộc sống gia đình.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân
Về thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp, Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) quy định thời gian hưởng được tính theo số tháng đóng BHTN, cứ đóng đủ 12-36 tháng được hưởng 3 tháng trợ cấp. Sau đó, người lao động cứ đóng đủ 12 tháng thì hưởng thêm 1 tháng trợ cấp nhưng tối đa không quá 12 tháng. Về vấn đề này, đại biểu Điểu Huỳnh Sang đề nghị cần nghiên cứu bỏ quy định “nhưng tối đa không quá 12 tháng” để đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng, đóng đến đâu hưởng đến đó, không giới hạn.
Bên cạnh đó, Dự thảo Luật quy định mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương đóng BHTN của 6 tháng đã đóng BHTN gần nhất trước khi thất nghiệp, tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng. Theo đại biểu, mức trợ cấp này không đủ chi phí cá nhân cho người lao động, chưa kể đến chi phí gia đình, vì hầu hết doanh nghiệp đóng BHTN theo mức lương tối thiểu vùng (khoảng 4 triệu đồng/tháng), mức trợ cấp chỉ khoảng 2,5 triệu đồng/tháng.
Vì vậy, đại biểu Sang đề nghị cần rà soát, tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp từ 60% lên 75% mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, để phù hợp với thực tiễn cuộc sống hiện nay.
Ý kiến của đại biểu Quốc hội sẽ được Ban soạn thảo tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
