Cần khoảng 403.106 tỷ đồng đầu tư kết cấu hạ tầng cảng hàng không
Theo Hiệp hội Vận tải hàng không Quốc tế (IATA), thị trường hàng không Việt Nam được đánh giá phát triển nhanh thứ 5 thế giới và nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á.
Việc tăng trưởng vận tải hàng không với tốc độ cao thời gian qua đã và đang tạo áp lực lớn lên kết cấu hạ tầng hàng không. Tuy nhiên, hiện nguồn vốn đầu tư từ doanh nghiệp nhà nước và ngân sách trung ương cho lĩnh vực giao thông chỉ đáp ứng khoảng 65,8% nhu cầu.
Dẫn chứng về vấn đề này, ông Nguyễn Anh Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch đầu tư, Bộ Giao thông vận tải GTVT) - cho hay, nhu cầu vốn đầu tư kết cấu hạ tầng cảng hàng không giai đoạn 2021-2030 theo quy hoạch (28 cảng hàng không) là khoảng 403.106 tỷ đồng (trừ các công trình do Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam đầu tư).
Theo kế hoạch, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) cân đối được khoảng 265.150 tỷ đồng; Bộ GTVT cân đối được 9.841 tỷ đồng, cần huy động thêm khoảng 128.115 tỷ đồng. Đáng chú ý, hiện tại, nhiều địa phương đang đề xuất quy hoạch cảng hàng không, sân bay chuyên dùng.
Để giải quyết bài toán trên, trước mắt, ACV sẽ tập trung ưu tiên nguồn lực đầu tư cho những dự án trọng điểm, như: Sân bay Long Thành, Tân Sơn Nhất, Nội Bài, Phú Bài, Điện Biên, Cát Bi, Côn Đảo... Còn về dài hạn, ACV khẳng định việc huy động nguồn vốn xã hội để đầu tư kết cấu hạ tầng cảng hàng không là rất cần thiết.
Theo Phó Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam Phạm Văn Hảo, đến nay, cơ quan này đã nhận được khoảng 10 kiến nghị, đề xuất của các tỉnh về xã hội hóa cảng hàng không, sân bay.
“Đây là tín hiệu đáng mừng bởi các nhà đầu tư đã thay đổi và quan tâm hơn đến cảng hàng không dù thời gian hòa vốn có thể rất dài nhưng vẫn dám mạnh dạn đầu tư” - ông Hảo chia sẻ.
Đồng quan điểm, Giám đốc Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn (Quảng Ninh) Phạm Ngọc Sáu cho hay, đầu tư một sân bay, để hòa vốn là rất lâu. Phải xác định đầu tư cơ sở hạ tầng của sân bay là lâu dài và là sự phát triển chung. Các sân bay của Việt Nam rất ít sân bay có lãi, ngoài những sân bay lớn như: Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng. Ngay cả sân bay Phú Quốc dù phát triển nhưng cũng chưa hòa vốn.
Thu hút đầu tư bằng chính sách khuyến khích rõ ràng
Giới chuyên gia nhận định, việc huy động nguồn vốn xã hội để đầu tư kết cấu hạ tầng cảng hàng không là nhiệm vụ cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh ngành hàng không Việt Nam đang tăng trưởng vượt bậc với mức bình quân khoảng 18% trong 10 năm gần đây.
Theo thống kê của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) năm 2016, ước tính trong số 4.300 cảng hàng không trên thế giới, có 14% cảng hàng không có sự tham gia của khu vực tư nhân. Riêng khu vực châu Âu, tư nhân tham gia vào hạ tầng cảng hàng không lên tới trên 31%.
Các quốc gia như: Pháp, Đức, Trung Quốc huy động nguồn vốn từ khu vực tư nhân theo hình thức góp vốn vào doanh nghiệp cảng hàng không, tuy nhiên, Chính phủ vẫn giữ cổ phần chi phối (ít nhất trên 50%).
Riêng Anh thực hiện tư nhân hóa hoàn toàn cảng hàng không. Trong khi đó, nhiều quốc gia như: Mỹ, Mexico, Thổ Nhỹ Kỳ, Nhật, Ấn Độ, Philippines… huy động nguồn vốn từ khu vực tư nhân theo hình thức nhượng quyền/BOT.
Theo đại diện đơn vị này, hình thức đầu tư đối tác công tư - PPP phù hợp với điều kiện Việt Nam. Trong đó, có thể đầu tư toàn bộ cảng hàng không (áp dụng với cảng hàng không mà Nhà nước không cần nắm giữ) hoặc đầu tư từng công trình riêng lẻ như nhà ga hành khách, nhà ga hàng hóa… (áp dụng đối với cảng hàng không Nhà nước cần nắm giữ).
Theo Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển GTVT Lê Đỗ Mười, Việt Nam nên theo mô hình đầu tư PPP hoặc nhượng quyền. Nhà nước giao cho tư nhân đầu tư khai thác, đầu tư toàn bộ cảng hàng không và Nhà nước nắm giữ quyền, quản lý khu bay; giao cho tư nhân quyền khai thác nhà ga, sân đỗ... như sân bay Vân Đồn sẽ phù hợp.
“Các mô hình khác như cổ phần hóa nhỏ hơn hay lớn hơn 50% đang vướng nhiều quy định pháp lý. Do đó, chúng ta nên theo mô hình đối tác công tư và nhượng quyền để khuyến khích các nhà đầu tư tham gia đạt kết quả cao” - ông Mười phân tích.
Là địa phương đang thu hút nguồn lực xây sân bay Sa Pa, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trịnh Xuân Trường khẳng định, PPP là hình thức đầu tư tốt nhất. Bởi, hạ tầng luôn được coi là vấn đề đột phá nhưng chính thể chế sẽ tạo nên sự đột phá về hạ tầng.
“Luật Đầu tư có cơ chế chia sẻ doanh thu, nhưng từ câu chuỵện của sân bay Sa Pa thì rõ ràng cần bổ sung thêm ưu đãi khi khai thác hoạt động đầu tư sân bay, cởi trói nhà đầu tư về thể chế. Với dự án sân bay Sa Pa, thời gian thu hồi vốn không nhỏ. Do đó, nếu có cơ chế giúp nhà đầu tư thu hồi vốn nhanh thông qua cơ chế mở thì rất tốt”- ông Trịnh Xuân Trường kiến nghị.
Đồng quan điểm, ông Phạm Ngọc Sáu đề xuất, Nhà nước cần tạo hành lang pháp lý, chính sách rõ ràng để nhà đầu tư yên tâm. Hiện tại, các văn bản quy phạm pháp luật chưa quy định rõ vai trò của tư nhân trong hoạt động hàng không. Vì vậy, cần quy định cụ thể trong luật, thông tư, nghị định. Đồng thời, cần có những chính sách khuyến khích để nhà đầu tư có hợp đồng trọn gói, tạo sự đồng bộ, dễ đầu tư hơn./.
Cần có cơ chế phân quyền, ủy quyền để cảng hàng không tư nhân được vận hành chủ động theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó, cơ chế này cho phép các hoạt động thương mại, quảng bá cảng hàng không mà không ảnh hưởng tới an ninh và an toàn bay…
Ông Phạm Ngọc Sáu - Giám đốc Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn
