Việc phân bổ vốn TPCP chủ yếu theo dự án, dẫn đến bất cập, chưa tạo được sự công bằng giữa các vùng, miền, địa phương. Ảnh: T.S
Có những địa phương không thuộc địa bàn ưu tiên nhưng lại được ứng trước kế hoạch vốn lớn như số dư ứng trước đến ngày 31/12/2012 cho tỉnh Ninh Bình lên tới 3.436 tỷ đồng, Thanh Hóa 1.198 tỷ đồng, Phú Thọ 1.210 tỷ đồng, Nam Định 1.029 tỷ đồng, TP.Hà Nội 482 tỷ đồng… Vấn đề này tiếp tục được KTNN phản ánh trong báo cáo kiểm toán Chuyên đề phát hành, quản lý và sử dụng vốn TPCP năm 2013: việc phân bổ vốn TPCP không có tiêu chí phân bổ vốn cụ thể theo vùng, miền, địa phương mà phân bổ vốn theo dự án, dẫn đến bất cập chưa tạo được sự công bằng giữa các vùng, miền, địa phương.
Bên cạnh hạn chế này, KTNN cũng đã chỉ ra một số bất cập lớn khác khi kiểm toán Chuyên đề quản lý và sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2010-2012. Đáng chú ý như một số địa phương phê duyệt nhiều dự án đầu tư khi không xác định rõ nguồn vốn đầu tư và khả năng cân đối nguồn vốn, điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư lớn gây thiếu vốn nghiêm trọng. Chẳng hạn, tỷ lệ vốn đã phân bổ trên tổng mức đầu tư được phê duyệt của các dự án đầu tư bằng nguồn vốn TPCP của một số địa phương đạt thấp như Cà Mau 23%¸ Hải Dương 25%, Hưng Yên 23%, Hậu Giang 30%...
Cùng với đó là tình trạng một số địa phương đã phân bổ vốn chậm, phân bổ vốn cho các dự án ngoài danh mục được phê duyệt. Đơn cử như TP.Hà Nội đã bố trí vốn ứng nguồn TPCP cho các dự án ngoài danh mục được phê duyệt hơn 198 tỷ đồng, phân bổ vốn cho các dự án không có trong đăng ký nhu cầu ban đầu 379 tỷ đồng (đã giải ngân 350 tỷ đồng), phân bổ 270 tỷ đồng (đã giải ngân 269 tỷ đồng) cho 15 dự án sử dụng nguồn vốn NSNN.
Một số địa phương đã thực hiện điều chuyển vốn khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép; phân bổ vốn vượt mức vốn giao trong giai đoạn; bố trí vốn cho các dự án chưa đủ điều kiện, thủ tục đầu tư, cho phần điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư do bổ sụng hạng mục, tăng quy mô không đúng quy định, cho các dự án quá thời gian quy định, không căn cứ nhu cầu và khả năng thực hiện, bố trí vốn đối ứng từ ngân sách địa phương, nguồn xổ số kiến thiết và các nguồn hợp pháp khác không đảm bảo tỷ lệ quy định.
Kết quả kiểm toán Chuyên đề quản lý và sử dụng vốn TPCP năm 2013 cũng chỉ ra nhiều hạn chế tương tự: các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương xây dựng nhu cầu vốn chưa theo thứ tự ưu tiên, tiến độ thực hiện nên tỷ lệ giải ngân thấp; thậm chí có địa phương đăng ký nhu cầu vốn cho dự án đã đình hoãn, giãn tiến độ, dự án đã bố trí đủ vốn, dự án không có nhu cầu, vượt kế hoạch vốn, không có trong danh mục dự án được sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2012-2015. Từ đó dẫn tới việc phân bổ, giao kế hoạch vốn vượt nhu cầu, vượt tổng mức vốn TPCP giai đoạn 2012-2015, giao kế hoạch vốn cho một số dự án không thuộc danh mục dự án được sử dụng vốn TPCP, một số dự án địa phương không đăng ký nhu cầu.
Hơn nữa, việc rà soát danh mục dự án để bổ sung kế hoạch vốn TPCP giai đoạn 2014-2016 còn sai lệch và chưa đúng nguyên tắc “các dự án được bổ sung phải có trong danh mục sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2012-2015 đã được Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê duyệt”, dẫn đến 4 dự án không thuộc danh mục được sử dụng vốn TPCP đã giải ngân hơn 1.273 tỷ đồng và một số dự án tăng quy mô được xác định sử dụng vốn TPCP 1.437 tỷ đồng. Bên cạnh đó, một số địa phương đã phân bổ vốn cho dự án khởi công mới, chưa sát thực tế, chậm, sai mục tiêu, vượt mức vốn được hỗ trợ, ngoài danh mục dự án được trung ương giao.
Có địa phương đã điều chỉnh kế hoạch vốn khi chưa có ý kiến của Bộ KH&ĐT, điều chỉnh vượt tổng mức vốn TPCP giai đoạn 2012-2015 được giao. Do một số địa phương ứng trước vốn cho dự án không có trong danh mục dự án được sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2012-2015 nên không có nguồn để thu hồi vốn đã ứng trước 269 tỷ đồng, không đảm bảo tỷ lệ giải ngân. Việc thu hồi vốn ứng trước chưa tích cực nên số vốn chưa thu hồi còn lớn, tổng số vốn ứng trước kế hoạch chưa thu hồi đến hết năm 2012 được KTNN xác định là 26.264,9 tỷ đồng nhưng bố trí thu hồi trong năm 2013 là 16.644,1 tỷ đồng, tương đương 63,4%. Thậm chí có địa phương không thu hồi vốn ứng trước mà còn tiếp tục bố trí vốn; bố trí vốn để thu hồi vốn ứng trước cho dự án không được ghi kế hoạch vốn giai đoạn 2012-2015; sử dụng vốn ứng trước của dự án được ứng trước sang dự án không được ứng trước.
Thiết nghĩ, phát hành TPCP là một chủ trương lớn phục vụ quốc kế dân sinh, nên những bất cập, hạn chế mang tính chất lặp lại nêu trên cần phải được chấn chỉnh, khắc phục, đảm bảo công tác quản lý, điều hành và sử dụng vốn TPCP được thực hiện theo đúng quy định nhằm phát huy tối đa hiệu quả của nguồn vốn.
H.THOAN
