Đảm bảo an toàn cho các “lá chắn” nông nghiệp trước bão lũ

Nông nghiệp dễ tổn thương trước thiên tai

Được coi là trụ đỡ của nền kinh tế, song nông nghiệp cũng là lĩnh vực chịu nhiều rủi ro, đặc biệt là dễ tổn thương trước tác động của thiên tai. Đơn cử như khi bão Yagi (bão số 3) khi quét qua các tỉnh phía Bắc đã gây thiệt hại nặng nề, với tổng thiệt hại ước tính ban đầu lên tới 81.503 tỷ đồng. Trong đó, riêng thiệt hại cho lĩnh vực nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp) ước tính trên 30.800 tỷ đồng, chiếm khoảng 38% tổng thiệt hại.

Theo Cục Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường - NNMT), bão số 3 là cơn bão mạnh nhất đổ bộ vào đất liền nước ta trong 70 năm qua, gây ảnh hưởng nặng nề đến 26 địa phương khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa.

Tuy nhiên, so với sức ảnh hưởng của bão, mức độ thiệt hại đã được giảm đi rất nhiều nhờ hệ thống công trình thủy lợi cơ bản được giữ vững nên không gây tác động tiêu cực đến đời sống, sản xuất.

“Thật khó tưởng tượng hậu quả nếu hồ chứa nước hoặc đê quai bị vỡ. Khi đó, thiệt hại sẽ ngoài sức tưởng tượng” - một lãnh đạo Cục cho biết. 

Đó là lí do công tác phòng, chống thiên tai, đảm bảo an toàn cho các công trình thủy lợi luôn là nhiệm vụ hàng đầu, là trách nhiệm của các ngành chức năng địa phương và được đặt ra thường trực.

Theo thống kê của Bộ NNMT, nước ta hiện có gần 8.000 hồ, đập (hồ thủy điện, hồ thủy lợi) có vai trò lớn trong sản xuất điện, nông nghiệp và phục vụ đời sống... 

Trong điều kiện mưa bão, các công trình này được ví như những túi chứa, giúp điều tiết, giảm tải áp lực cho nguồn nước lũ dâng tại các sông, ngòi. Tuy nhiên, cũng chính các công trình này cũng trở thành mối nguy hiểm cho đời sống, sản xuất nếu không được quan tâm, đảm bảo trong điều kiện an toàn về lượng tích nước. 

Tại tỉnh Thanh Hóa, một trong những địa phương thường xuyên phải hứng chịu tác động của thiên tai, công tác rà soát, đảm bảo an toàn cho các công trình thủy lợi đang được tỉnh chú trọng thực hiện.

Theo Sở NNMT tỉnh, hiện toàn tỉnh đang có 610 hồ chứa thủy lợi, trong đó có 73 hồ chứa lớn, 212 hồ chứa vừa và 325 hồ nhỏ.

Hệ thống hồ đập thủy lợi tại Thanh Hóa giữ vai trò rất quan trọng trong công tác điều tiết nước, phòng, chống thiên tai và đảm bảo sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, qua rà soát, đánh giá, có trên 70 hồ chứa đang trong tình trạng xuống cấp, cần được sửa chữa, nâng cấp để đảm bảo an toàn công trình.

“Những tồn tại này tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố trong mùa mưa lũ, đặc biệt là nguy cơ vỡ đập, gây ngập úng cục bộ và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, tài sản của nhân dân.

Trước thực trạng trên, lãnh đạo tỉnh đã yêu cầu các Sở, ngành và địa phương nhanh chóng kiểm tra, xử lý các điểm hư hỏng, đồng thời xây dựng phương án đảm bảo an toàn hồ đập trong mùa mưa lũ năm 2025.

Cùng với đó, tỉnh cũng chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thi công tại các công trình đang trong giai đoạn tu bổ, nâng cấp, sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ; yêu cầu tuyệt đối không thi công các hạng mục chính trong mùa mưa để tránh rủi ro về chất lượng và an toàn.

Đảm bảo an toàn hồ, đập trước mùa mưa bão

Việc sửa chữa, nâng cấp hồ đập không chỉ phục vụ yêu cầu trước mắt là phòng, chống thiên tai mà còn mang ý nghĩa lâu dài trong việc bảo vệ tài sản hạ tầng, nâng cao hiệu quả tích trữ và sử dụng nguồn nước.

Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và tình trạng hạn hán xảy ra ngày càng nghiêm trọng, những hồ chứa an toàn, hoạt động ổn định sẽ là “lá chắn” vững chắc bảo vệ người dân và hỗ trợ phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.

Các địa phương, cơ quan có liên quan cần nghiêm túc đánh giá, rút ra bài học kinh nghiệm từ công tác phòng, chống thiên tai, nhất là công tác ứng phó với bão Yagi và mưa lũ sau bão để chủ động trong công tác hộ đê, phòng, chống lụt bão, ứng phó với các diễn biến bất thường của thời tiết, bảo đảm an toàn công trình đê điều, thủy lợi năm 2025, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra. 

Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Theo ông Nguyễn Tùng Phong - Cục trưởng Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ NNMT), trước mùa mưa bão, các đơn vị rà soát, đánh giá hiện trạng các công trình thủy lợi để có phương án ứng phó với mưa lớn, bảo đảm an toàn công trình, đặc biệt quan tâm an toàn các hồ chứa nước đang thi công, hồ chứa xung yếu. Đối với các hồ chứa không đảm bảo an toàn cần xem xét không tích nước…

“Việc đẩy nhanh tiến độ sửa chữa công trình, nâng cấp hồ đập trong giai đoạn cao điểm trước mùa mưa bão sẽ góp phần nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai, bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, đồng thời từng bước hoàn thiện hệ thống thủy lợi theo hướng bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu” - ông Phong cho biết.

Với tinh thần chủ động “phòng là chính”, “chống là cần thiết”, tỉnh Thanh Hóa cũng đang “chạy đua” tiến độ thi công các công trình trọng điểm về thủy lợi. Tính đến hết tháng 5/2025 đã có gần 40 công trình hồ đập đang được triển khai thi công. Nhiều công trình trọng điểm đã hoàn thiện hoặc đạt trên 80% khối lượng như hồ Cửa Trát, Thung Bằng, Mậu Lâm... góp phần củng cố năng lực tích trữ nước và tăng cường khả năng điều tiết lũ trên địa bàn tỉnh, khi mùa mưa bão đang cận kề.

Mới đây, lãnh đạo tỉnh Hưng Yên đã ban hành Chỉ thị về việc tăng cường công tác bảo đảm an toàn công trình đê điều, thủy lợi trong mùa mưa, lũ năm 2025. Trong đó yêu cầu các Sở, ngành, địa phương triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn công trình thủy lợi, đê điều, đặc biệt là các trọng điểm xung yếu; chuẩn bị sẵn sàng triển khai phương án bảo đảm an toàn công trình và các khu vực được đê bảo vệ trong điều kiện xảy ra bão, lũ kể cả trường hợp mưa, lũ cực đoan vượt tần suất thiết kế.

Theo Giám đốc Sở NNMT tỉnh Hưng Yên Nguyễn Đức Kiền, thực hiện chỉ đạo của tỉnh, Sở đã, đang phối hợp với các địa phương, đơn vị có liên quan tổ chức vận hành thử các trạm bơm tiêu, cống dưới đê, cửa khẩu qua đê đảm bảo vận hành an toàn.

Tăng cường kiểm tra, đánh giá hiện trạng hệ thống công trình thủy lợi, đê điều nhằm phát hiện những hư hỏng, các yếu tố bất lợi có nguy cơ đe dọa an toàn đê điều, phê duyệt và triển khai trên thực tế phương án hộ đê đối với từng tuyến đê, từng trọng điểm nhất là các vị trí, khu vực trọng điểm xung yếu trước mùa mưa bão.

Qua thực tế kiểm tra công tác phòng, chống lụt bão nói chung, đảm bảo an toàn cho các công trình thủy lợi nói riêng, Thứ trưởng Bộ NNMT Phùng Đức Tiến đề nghị các địa phương đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các công trình thủy lợi trọng điểm; đồng thời thực hiện vận hành các hồ chứa nước theo đúng quy trình vận hành được phê duyệt.