Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là sự phát triển của Chính phủ điện tử, CNTT ngày càng được ứng dụng mạnh mẽ tại các đơn vị được kiểm toán và mọi mặt của cuộc sống. Vì vậy, kiểm toán CNTT đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kiểm toán của KTNN.
Những phát hiện đáng ghi nhận từ việc phân tích dữ liệu
Với hơn 5 năm kinh nghiệm triển khai hoạt động kiểm toán CNTT, tập thể lãnh đạo, công chức, kiểm toán viên (KTV) KTNN chuyên ngành VII ý thức rất rõ về việc kiểm toán CNTT cần tập trung đánh giá hệ thống CNTT liên quan đến việc lập báo cáo tài chính (BCTC), trong đó kiểm tra, đánh giá cách thức vận hành hệ thống CNTT của đơn vị đáp ứng được các yêu cầu nghiệp vụ như thế nào, dữ liệu nào đang lưu trữ ở đâu. Đồng thời, kiểm toán dự án CNTT để đánh giá, xác nhận về số liệu tài chính cũng như nguồn gốc sinh ra hệ thống, dữ liệu; tập trung phân tích dữ liệu liên quan đến việc lập BCTC. Các hoạt động trên được thực hiện đồng bộ nhằm đảm bảo KTNN ngày càng nắm bắt cách thức vận hành hệ thống CNTT, dữ liệu liên quan đến BCTC của đơn vị, từ đó ứng dụng phân tích dữ liệu để xác định rủi ro và trọng yếu trong kiểm toán tài chính.
Việc ý thức rất rõ các nội dung trên là cơ sở để KTNN chuyên ngành VII thực hiện tốt một số cuộc kiểm toán CNTT trong năm 2022 và đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Cụ thể, khi kiểm toán hệ thống CNTT tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank), bằng cách áp dụng phân tích dữ liệu nghiệp vụ của Agribank, Đoàn kiểm toán đã có phát hiện mới trong việc quản lý phí trên hệ thống CNTT. Kết quả kiểm toán này rất khó phát hiện đối với phương pháp kiểm toán thông thường vì đỏi hỏi KTV phải am hiểu cặn kẽ hệ thống CNTT của Ngân hàng, phân tích dữ liệu lớn để thu thập bằng chứng, từ đó nhận diện các sai sót liên quan đến phí vốn có giá trị rất bé tại mỗi lần thu khách hàng.
Tại các Đoàn kiểm toán: Bảo hiểm xã hội (BHXH); Chuyên đề Việc huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 và các chính sách hỗ trợ, Ngân hàng Chính sách xã hội, KTV đã triển khai lấy dữ liệu BHXH toàn quốc làm trung tâm phân tích. Đây là khối dữ liệu có kích thước rất lớn với hằng trăm triệu bản ghi liên qua đến từng công dân trong năm 2021 gồm: Quá trình công tác; lượt đi khám, chữa bệnh được chi trả bảo hiểm y tế (BHYT); thu nhập gắn với mức đóng BHXH; có phải hay không đối tượng nghèo, cận nghèo được hưởng ưu đãi chính sách; các mối quan hệ trong hộ gia đình. Thông qua việc phân tích dữ liệu, KTNN chuyên ngành VII đã đưa ra một số phát hiện quan trọng liên quan đến các vấn đề: Quá trình quản lý Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và quá trình BHXH chi trả tiền hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 từ Quỹ BHTN; cấp thẻ BHYT; thu BHYT; thu BHXH, BHYT, BHTN; việc cho vay ưu đãi một số đối tượng hưởng ưu đãi chính sách tín dụng...
Đối với Đoàn kiểm toán Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội (MB), thông qua việc phân tích và xử lý dữ liệu lớn được tích lũy từ các cuộc kiểm toán trước đó, KTNN chuyên ngành VII đã có những phát hiện mang tính toàn hệ thống của Ngân hàng và mang lại kết quả cao trong kiểm toán phân loại nợ, xác định lại dự phòng rủi ro, lãi dự thu; rà soát và điều chỉnh số liệu đối với hệ thống theo dõi tài sản bảo đảm của MB.
Lan tỏa kiểm toán công nghệ thông tin trong toàn Ngành
Thực tiễn hoạt động kiểm toán cho thấy việc ứng dụng CNTT tại các đơn vị được kiểm toán, đặc biệt là tại các ngân hàng đã có những bước nhảy vọt. Mọi hoạt động nghiệp vụ được quản lý, kiểm soát trên các hệ thống CNTT. Bên cạnh đó, các cơ sở dữ liệu quốc gia đã cung cấp thông tin nghiệp vụ chi tiết đến từng công dân, doanh nghiệp. Vì vậy, nếu hoạt động kiểm toán CNTT không được triển khai mạnh mẽ thì KTNN sẽ bị tụt hậu trước xu hướng phát triển của Chính phủ điện tử và Cách mạng công nghiệp 4.0. Đó cũng là lý do để năm 2023, KTNN chuyên ngành VII tiếp tục xác định nhiệm vụ đẩy mạnh kiểm toán CNTT với trọng tâm là phân tích dữ liệu để giảm thời gian và nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm toán.
Tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2022 và triển khai nhiệm vụ năm 2023, thay mặt Ban cán sự đảng KTNN, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung cũng đã đặt ra yêu cầu quan trọng cho KTNN chuyên ngành VII. Đó là: KTNN chuyên ngành VII không chỉ phải đẩy mạnh kiểm toán CNTT mà còn cần có những giải pháp để góp phần lan tỏa mạnh mẽ kiểm toán CNTT trong toàn Ngành.
Để đáp ứng yêu cầu đặt ra từ thực tiễn cũng như thực hiện tốt chỉ đạo của lãnh đạo Ngành và nhiệm vụ của đơn vị, KTNN chuyên ngành VII mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Ngành các giải pháp sau:
Một là, xây dựng các cơ chế, chính sách cụ thể khuyến khích triển khai kiểm toán CNTT tại KTNN.
Hai là, đầu tư xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý toàn diện thông tin về hệ thống CNTT, cơ sở dữ liệu thuộc khối công trên phạm vi toàn quốc làm cơ sở của kiểm toán CNTT.
Ba là, tăng cường nhân lực kiểm toán CNTT, đặc biệt nguồn nhân lực chất lượng cao về phân tích dữ liệu. Đồng thời, có kế hoạch đào tạo đội ngũ chuyên gia hàng đầu giỏi về chuyên môn, có kinh nghiệm thực tiễn phong phú về kiểm toán CNTT và đặt trọng tâm là phân tích dữ liệu phục vụ hoạt động kiểm toán.
Bốn là, tăng cường số lượng các cuộc kiểm toán CNTT và ứng dụng phân tích dữ liệu trong các cuộc kiểm toán thông thường, trong đó cần sự phối hợp chặt chẽ giữa KTV chuyên sâu về tài chính, am hiểu nghiệp vụ của đơn vị với các chuyên gia phân tích dữ liệu để phát huy tối đa sức mạnh của phân tích dữ liệu.
Năm là, tăng cường và đảm bảo về máy móc, thiết bị, bản quyền phần mềm chuyên dụng để phục vụ kiểm toán CNTT và đủ công cụ để phân tích dữ liệu, đặc biệt với những dữ liệu lớn.
Sáu là, đổi mới phương pháp tiếp cận theo hướng ứng dụng mạnh mẽ hoạt động phân tích dữ liệu. Trong đó, cho phép các KTV CNTT tiếp cận các dữ liệu chi tiết của đơn vị được kiểm toán ngay từ khâu khảo sát, chuẩn bị cho các cuộc kiểm toán.
Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung từng nhấn mạnh rằng, kiểm toán CNTT là nhiệm vụ khó nhưng không thể vì khó mà không làm. Bởi vậy, cùng với sự quan tâm, tạo mọi điều kiện từ phía lãnh đạo KTNN, mỗi KTV KTNN chuyên ngành VII cần nêu cao ý thức trách nhiệm, sẵn sàng tâm thế để bước vào năm mới với nỗ lực và quyết tâm cao đẩy mạnh kiểm toán CNTT, từ đó góp phần nhân rộng, lan tỏa ra toàn Ngành./.
