Điểm sáng tăng trưởng xuất khẩu
Sau hơn chín tháng, bức tranh sản xuất - kinh doanh của nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực cho thấy những tín hiệu khởi sắc, phản ánh nỗ lực kiên trì vượt khó, thích ứng linh hoạt trước biến động thị trường của cộng đồng DN.
Ngành thủy sản là một trong những điểm sáng. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản 9 tháng đạt 8,3 tỷ USD, tăng 15,5% so với cùng kỳ năm trước. Ngành dệt may đạt 34,8 tỷ USD, tăng 7,7%; da giày - túi xách đạt 17,8 tỷ USD, tăng gần 10%; ngành gỗ xuất khẩu 15,2 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước đạt 348,74 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024 - minh chứng cho sự hồi phục mạnh mẽ của khu vực sản xuất - xuất khẩu.
Theo các chuyên gia, kết quả tích cực này đến từ sự cải thiện của nhu cầu tiêu dùng tại các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, khi lạm phát dần hạ nhiệt. Bên cạnh đó, các DN trong nước đã tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP, RCEP, mở rộng thị phần và đẩy mạnh xuất khẩu. Việc nâng cao năng lực sản xuất, đáp ứng quy tắc xuất xứ và minh bạch chuỗi cung ứng đã giúp hàng Việt gia tăng sức cạnh tranh tại các thị trường ưu đãi thuế quan.
Theo dự báo của Bộ Công Thương, năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu có thể vượt mốc 900 tỷ USD và thặng dư trên 20 tỷ USD.
Ở trong nước, các chính sách hỗ trợ sản xuất, điều hành tỷ giá linh hoạt, hạ lãi suất cho vay đã góp phần giúp DN ổn định sản xuất, tối ưu chi phí và cải thiện năng lực tài chính. Những yếu tố này cộng hưởng tạo nên bức tranh xuất khẩu tươi sáng, là đòn bẩy để DN tăng tốc trong giai đoạn cuối năm, hướng tới “về đích” kế hoạch kinh doanh.
Tâm thế lạc quan của cộng đồng DN cũng được phản ánh qua khảo sát xu hướng kinh doanh của các DN ngành công nghiệp chế biến, chế tạo do Cục Thống kê (Bộ Tài chính) thực hiện. Kết quả cho thấy, có 32,3% DN dự báo số lượng đơn hàng xuất khẩu quý IV tăng, 51,2% ổn định và chỉ 16,5% dự báo giảm - phản ánh niềm tin phục hồi của thị trường.
Còn nhiều sức ép trong “chặng nước rút”
Dù kết quả sản xuất - kinh doanh 9 tháng qua ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, song trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động, cộng đồng DN vẫn đối diện không ít sức ép.
Với ngành thủy sản, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cảnh báo một loạt thách thức: Thuế chống bán phá giá và thuế đối ứng 20% đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ đang là áp lực lớn; nhiều DN có nguy cơ bị điều tra lại hoặc áp thuế cao hơn. Cùng với đó, việc Việt Nam vẫn đang chịu “thẻ vàng” IUU từ EU cũng ảnh hưởng đáng kể đến chi phí và uy tín xuất khẩu. “Từ nay đến giữa tháng 11/2025, các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ đẩy mạnh đơn hàng để ‘chạy trước’ các rào cản thương mại, nhưng sau thời điểm này, xuất khẩu có thể chững lại” - bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP, nhận định.
Đối với ngành dệt may, ông Trần Như Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam - cho biết, đơn hàng xuất khẩu đang có dấu hiệu chững lại do chính sách thuế đối ứng của Mỹ. Tại thị trường EU, thách thức lớn nhất không nằm ở thị phần mà ở khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn xanh. Hiện chỉ khoảng 25% DN trong ngành đủ tiềm lực đầu tư công nghệ sạch, “xanh hóa” hoạt động sản xuất. Nếu không đáp ứng được yêu cầu này, DN sẽ khó nhận được đơn hàng từ các đối tác châu Âu.
Trên bình diện chung, các DN Việt Nam vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt về đơn hàng, trong khi nhu cầu toàn cầu chưa phục hồi ổn định. Sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống (Mỹ, EU, Trung Quốc) khiến DN dễ bị tổn thương trước biến động chính sách thương mại.
Cùng với đó là hàng rào kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu: Truy xuất nguồn gốc, kiểm soát phát thải carbon, yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng… Những quy định này đòi hỏi DN phải tăng đầu tư cho nguyên liệu, công nghệ, quản trị, trong khi nguồn lực tài chính còn hạn chế. Không ít DN bị trả hàng hoặc kéo dài thời gian thông quan, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và dòng tiền.
Biến động tỷ giá và chi phí logistics cũng là trở ngại lớn. Việc đồng USD tăng giá khiến chi phí nhập khẩu nguyên liệu tăng theo, trong khi giá cước vận tải biển chưa ổn định - đặc biệt ở các tuyến châu Âu và Bắc Mỹ - đã làm giảm đáng kể biên lợi nhuận của DN xuất khẩu.
Vượt khó để “về đích”
Trước những khó khăn chồng chất, để hoàn thành kế hoạch năm, các chuyên gia khuyến nghị DN cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Trong bối cảnh nhu cầu từ Mỹ và EU có dấu hiệu chững lại, DN nên mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, Nam Á và châu Phi - những khu vực đang tăng trưởng nhanh về tiêu dùng.
Song song với mở rộng thị trường, DN cần nâng cao năng lực đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế mới, nhất là tiêu chuẩn xanh và truy xuất nguồn gốc, để trụ vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Về phía chính sách, cộng đồng DN kiến nghị Chính phủ duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành linh hoạt tỷ giá và chính sách tiền tệ, giảm áp lực chi phí tài chính cho DN; hạ thêm lãi suất cho vay sản xuất - xuất khẩu, đồng thời nới điều kiện tín dụng cho DN áp dụng công nghệ sạch hoặc tham gia chuỗi cung ứng xanh. Ngoài ra, việc cải cách thủ tục hải quan, rút ngắn thời gian thông quan cũng được xem là yếu tố then chốt giúp DN tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh xuất khẩu.
Đồng hành cùng DN, Bộ Công Thương khẳng định sẽ tiếp tục đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kết nối cung - cầu, quảng bá sản phẩm; đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát quy tắc xuất xứ, xử lý gian lận thương mại, lẩn tránh thuế chống bán phá giá… nhằm bảo vệ uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Có thể thấy, dù còn nhiều thách thức, song với đà phục hồi tích cực, cùng sự đồng hành của cơ quan quản lý và nỗ lực bền bỉ của cộng đồng DN, kỳ vọng các doanh nghiệp Việt Nam sẽ “về đích” kế hoạch năm 2025, tạo bước đệm vững chắc cho giai đoạn phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong những năm tới./.
