Gắn trách nhiệm của người đứng đầu trong triển khai dự án đầu tư công

Còn hạn chế, bất cập trong triển khai đầu tư công

Ghi nhận những kết quả đạt được trong công tác đầu tư công thời gian qua, song các đại biểu cũng thẳng thắn cho rằng, còn có những bất cập như kết quả giải ngân đạt thấp, còn vướng mắc trong triển khai dự án đầu tư công… 

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Triệu Quang Huy (Đoàn Lạng Sơn) cho biết, theo Báo cáo số 652/BC-CP ngày 17/10/2024 của Chính phủ về tình hình, kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư công năm 2024 và dự kiến kế hoạch đầu tư công năm 2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 9 tháng đầu năm 2024 của cả nước ước đạt 47,29% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2023 (51,38%). 

Đại biểu bày tỏ thống nhất với nhiều nội dung đánh giá tồn tại, hạn chế, nguyên nhân khách quan, chủ quan trong triển khai kế hoạch đầu tư công năm 2024 đã được nêu trong Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính, ngân sách.

Tham gia đóng góp ý kiến về đầu tư công, đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn Quảng Nam) nêu rõ, với sự quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, đầu tư công đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được thì vẫn còn một số hạn chế, trong đó có việc giải ngân còn chậm. Qua tìm hiểu thực tế, đại biểu chỉ rõ, ngoài những dự án lớn, dự án trọng điểm quốc gia thì các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng trong cả nước đang bị "tắc". Ông cho rằng một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là vấn đề nguyên vật liệu, gây đội vốn và khiến nhà thầu không thể triển khai dự án.

Dẫn ví dụ về nguyên vật liệu như cát, đất san lấp, tại tỉnh Quảng Nam, đấu giá một mỏ cát với giá khởi điểm là 1,8 tỷ đồng, đại biểu Tạ Văn Hạ cho biết, qua 200 vòng đấu giá một ngày từ sáng hôm trước đến sáng hôm sau, giá của mỏ cát đã lên tới 375 tỷ đồng, tức gấp hơn 200 lần. Trong khi giá đất bình thường là 55.000 đồng/m3, thì bây giờ giá lên hơn 200.000 đồng/m3. Giá cát theo quy định của Nhà nước là 120.000 đồng/m3 thì theo đấu giá này lên tới hơn 300.000 đồng/m3.

“Vậy thì các nhà thầu làm sao có thể làm được? Do vậy gây ách tắc hết tất cả” - đại biểu nêu ý kiến. 

Dẫn chứng tại địa phương, đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn Hà Giang) cho biết, Dự án cao tốc Tuyên Quang - Hà Giang giai đoạn 1 đoạn qua tỉnh Hà Giang đã được Thủ tướng Chính phủ đưa vào dự án trọng điểm quốc gia và Dự án được thực hiện trong Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, trong đó đoạn tuyến trên địa bàn tỉnh Hà Giang có chiều dài là 27,48 km.

Tuy nhiên, đại biểu Vương Thị Hương chỉ rõ, hiện nay, nhu cầu về đất san lấp, vật liệu xây dựng trong các dự án, nhất là dự án cao tốc là rất lớn nhưng nguồn cung không thể đáp ứng do Luật Khoáng sản quy định tài nguyên đất hay đất đồi, đất san lấp là khoáng sản.

Trong khi đó, trình tự, thủ tục liên quan đến việc cấp lại giấy phép khai thác khoáng sản theo quy định hiện hành còn rườm rà và tốn nhiều thời gian của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các tổ chức, cá nhân đang sở hữu giấy phép. Các vướng mắc này dẫn đến thiếu hụt nguồn thu đất, gia lấp, ảnh hưởng đến biến độ thi công và giải ngân vốn các của các phương án không giải quy định.

Ngoài ra, theo đại biểu Hương việc các dự án có chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa chỉ từ 1 mét vuông vẫn phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường là không cần thiết và gây tăng thêm thủ tục cho các dự án, nhất là đối với dự án giao thông nông thôn. Công tác chuyển đổi đất rừng, quy hoạch sử dụng đất để triển khai thực hiện các dự án cũng gặp nhiều khó khăn trong việc xác định từng loại đất.

Vì vậy, đại biểu Vương Thị Hương đề xuất Quốc hội, Chính phủ cho phép địa phương được giao làm cơ quan chủ quản dự án thực hiện các nội dung thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất lúa, thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc thiết kế kỹ thuật, dự toán.

Chú trọng công tác chuẩn bị dự án từ sớm, kỹ lưỡng

Một trong những nguyên nhân khiến công tác triển khai đầu tư công thời gian qua còn hạn chế được các đại biểu nhận diện, đó là do việc chuẩn bị cho dự án đầu tư công chưa tốt.

Đại biểu Tạ Văn Hạ cũng cho rằng, trong số nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong triển khai dự án đầu tư công vừa qua, có nguyên nhân đến từ việc chuẩn bị đầu tư các dự án còn kém nên dẫn đến chậm tiến độ. Do đó, đại biểu đề nghị cần có giải pháp chấn chỉnh mạnh mẽ đối với vấn đề này.

Làm sâu thêm hạn chế này, đại biểu Triệu Quang Huy dẫn đánh giá của Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư và cho biết, thực trạng công tác chuẩn bị dự án rất kém, chất lượng không cao, mang tính hình thức. Sau khi được chấp thuận chủ trương thì mới bắt đầu thực hiện một cách thực tế và lúc đó lại mất thời gian để điều chỉnh, dẫn đến lãng phí rất nhiều thời gian.

Trong báo cáo của Chính phủ cũng cho thấy, công tác chuẩn bị dự án đầu tư vẫn còn là khâu yếu, dẫn đến tình trạng vốn chờ dự án, hoàn thiện thủ tục đầu tư, kéo dài thời gian giao vốn và ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện giải ngân, cũng như hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

"Nguyên nhân chủ yếu do vai trò của người đứng đầu tại một số cơ quan Trung ương và địa phương chưa được phát huy đầy đủ; năng lực lập kế hoạch chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị thực hiện dự án còn hạn chế" - đại biểu cho biết. 

Theo đại biểu Triệu Quang Huy, tại kỳ họp thứ 8 này, Quốc hội sẽ thảo luận và quyết định sửa đổi một số Luật liên quan để tháo gỡ những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm nói chung, công tác chuẩn bị đầu tư nói riêng.

Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị danh mục dự án khi đưa vào kế hoạch vốn cần làm rõ sự phù hợp của dự án với các quy hoạch ảnh hưởng đến việc triển khai dự án đó, vấn đề về giải phóng mặt bằng ảnh hưởng đến thực hiện dự án; người phê duyệt chủ trương đầu tư dự án, quyết định đầu tư dự án phải chịu trách nhiệm đối với dự án đầu tư xây dựng mà mình phê duyệt; nghiên cứu bố trí kinh phí và hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương quản lý, sử dụng kinh phí cho công tác chuẩn bị đầu tư theo các quy định của pháp luật về đầu tư, ngân sách nhà nước.

"Việc nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư, nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu khi phê duyệt chủ trương đầu tư dự án, quyết định đầu tư dự án sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ triển khai thực hiện dự án, giải ngân vốn đầu tư công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công trong thời gian tới” - đại biểu nhấn mạnh.