Giải quyết hiệu quả khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia

Kịp thời nhận diện vướng mắc, hạn chế

Năm 2022, Quốc hội thành lập Đoàn giám sát chuyên đề “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các CTMTQG về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030”.

Cuộc giám sát có phạm vi giám sát rộng, gồm các Bộ, ngành, địa phương (cấp tỉnh, huyện, xã, thôn); nội dung giám sát nhiều (03 CTMTQG, gần 100 nội dung thành phần, dự án, tiểu dự án thuộc các CTMTQG, nhiều chính sách, pháp luật liên quan). Tuy nhiên, Đoàn Giám sát đã có cách làm phù hợp, khoa học, lựa chọn trúng và đúng vấn đề giám sát. Nội dung giám sát đã tiến hành đúng trọng tâm là phân tích chính sách và tiến trình chính sách, trọng điểm là các CTMTQG. Đặc biệt, Đoàn giám sát đã tổ chức nhiều cuộc làm việc với các Bộ, ngành, Chính phủ; sử dụng tối đa kết quả kiểm toán, thanh tra và ý kiến của các Bộ, ngành, các địa phương.

Theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc Quốc hội xây dựng Kế hoạch và tổ chức giám sát ngay khi các CTMTQG mới bắt đầu triển khai thực hiện đã có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương hoàn thiện cơ chế, chính sách, hướng dẫn để đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các Chương trình, trong bối cảnh các CTMTQG đang triển khai rất chậm.

Qua giám sát, Đoàn giám sát đã đưa một số kiến nghị quan trọng như: sửa đổi, bổ sung quy định cơ chế quản lý, tổ chức, điều hành 03 CTMTQG, đặc biệt là về thí điểm phân cấp cho cấp huyện chủ động quyết định, điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn, danh mục dự án đầu tư thực hiện các CTMTQG trên địa bàn; đề xuất, trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh một số mục tiêu, chỉ tiêu, nội dung của các CTMTQG để triển khai thực hiện, bảo đảm hiệu quả, khả thi, phù hợp với tình hình thực tiễn, tránh lãng phí, tiêu cực; cơ chế giải quyết khó khăn, vướng mắc của địa phương.

Cuộc giám sát đã thể hiện rõ quan điểm, sự nỗ lực, đồng hành của Quốc hội cùng với Chính phủ tháo gỡ, giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai thực hiện các CTMTQG. Nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành được nâng lên; đã có sự vào cuộc quyết liệt hơn, tập trung tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn của các Chương trình từ đầu năm 2023.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Đoàn giám sát cũng đã kịp thời nhận diện những hạn chế như: chậm phân bổ vốn, khó khăn trong triển khai các chương trình chuyên đề, một số tiêu chí còn mang tính hình thức, năng lực cán bộ cơ sở chưa đồng đều và sự chênh lệch kết quả giữa các vùng miền...

Trước đó, kết quả kiểm toán 3 CTMTQG của Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra, công tác ban hành văn bản còn chậm so với yêu cầu tiến độ; sự phối hợp giữa các Bộ, cơ quan Trung ương, giữa các cơ quan Trung ương và địa phương trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện còn chưa chặt chẽ dẫn đến một số cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, thống nhất giữa các chương trình.

Đồng thời, đề xuất phân bổ vốn chưa đảm bảo trình tự quy định; phân bổ nguồn vốn chưa phù hợp trình tự, thủ tục, chưa chi tiết danh mục dự án, trình phân bổ kế hoạch vốn còn chậm…; chưa ban hành cơ chế lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu và các chương trình, dự án khác trên địa bàn theo quy định; chưa lập danh mục chi tiết các dự án thuộc Chương trình... Những vấn đề Kiểm toán nhà nước chỉ ra là thông tin đầu vào quan trọng phục vụ công tác giám sát của Quốc hội.

Gỡ khó về cơ chế, tạo thuận lợi cho các Bộ, ngành, địa phương

Trên cơ sở giám sát, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 108/2023/QH15 về giám sát chuyên đề “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các CTMTQG về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030”.

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, triển khai Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ đã rà soát, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 ngày 18/01/2024 về các cơ chế, chính sách đặc thù trong thực hiện CTMTQG để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân thực hiện các Chương trình. Cùng với đó, Luật Bảo hiểm xã hội (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025), trong đó quy định công dân Việt Nam từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng được hưởng trợ cấp xã hội.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 826/QĐ-TTg ngày 13/8/2024 sửa đổi nội dung về nguồn vốn của địa phương. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (cũ) đã ban hành Thông tư số 03/2024/TT-BLĐTBXH ngày 18/4/2024 hướng dẫn một số nội dung thực hiện đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo và hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thuộc Chương trình.

“Những chính sách và văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình của Trung ương đã được ban hành tương đối đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi giúp các Bộ, ngành trung ương và các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tổ chức triển khai, thực hiện hiệu quả CTMTQG”- Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu rõ.

Đặc biệt, để tập trung giải quyết hiệu quả những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện Chương trình, Ban Chỉ đạo Trung ương tổ chức các cuộc họp trực tuyến để chỉ đạo các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương quyết liệt triển khai thực hiện Chương trình để đạt mục tiêu, hiệu quả cao nhất. Định kỳ hằng tháng, hằng quý, tại phiên họp thường kỳ, Thường trực Chính phủ, Chính phủ đều tổ chức đánh giá, trao đổi, thảo luận tình hình thực hiện các CTMTQG để có định hướng, chỉ đạo kịp thời.

Đồng thời, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn chỉ đạo sát sao các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương chủ động rà soát, xử lý các vướng mắc liên quan đến thể chế, chính sách, kịp thời có văn bản hướng dẫn về quản lý, tổ chức thực hiện CTMTQG, tập trung thực hiện các nhiệm vụ đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công và thực hiện các CTMTQG.

Nhiều địa phương đã kiện toàn Ban Chỉ đạo các CTMTQG; cơ quan tham mưu, giúp việc Ban Chỉ đạo trong thực hiện Chương trình; tăng cường phân công, phân cấp rõ ràng, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cấp, các ngành.

Kết quả giám sát của Quốc hội cũng đã làm rõ những điểm nghẽn trong phối hợp giữa các Bộ, ngành và địa phương. Sau giám sát, việc chia sẻ thông tin, dữ liệu, điều phối nguồn lực được thực hiện hiệu quả hơn, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp. Công tác phối hợp triển khai giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường (cơ quan chủ trì Chương trình) với các Bộ, ngành trung ương và địa phương ngày càng chặt chẽ, hiệu quả, góp phần hoàn thành 100% nhiệm vụ được Ban Chỉ đạo Trung ương giao.

Liên quan đến việc điều chỉnh vốn, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, UBND các tỉnh đã trình HĐND tỉnh sửa đổi, bổ sung nghị quyết về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách nhà nước thực hiện các CTMTQG tại địa phương; giao các cơ quan chuyên môn rà soát các dự án, tiểu dự án thành phần không còn đối tượng hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp để bổ sung cho các dự án thành phần khác báo cáo UBND tỉnh trình HĐND tỉnh quyết định điều chỉnh…