Sáng 19/3, tại Nhà Quốc hội đã diễn ra Hội nghị triển khai Nghị quyết số 969/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có ý nghĩa rất quan trọng để nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong quản lý nhà nước, quản trị xã hội và thực thi pháp luật nhằm làm rõ những vấn đề, vụ việc cụ thể, có tính chất thời sự bức xúc nổi lên trong thực tiễn đời sống xã hội. Từ đó, tăng cường trách nhiệm giải quyết của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan, thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật; đánh giá đúng, hiệu quả cơ chế phân công phối hợp tìm kiểm soát quyền lực nhà nước của các cơ quan nhà nước.
Tính từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, các cơ quan Quốc hội đã thực hiện được 33 phiên giải trình và đạt được nhiều kết quả quan trọng, trong đó có một số Ủy ban đã tổ chức được nhiều phiên giải trình như Ủy ban Pháp luật, Ủy ban Xã hội, Ủy ban Tư pháp, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục.
Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá, việc tổ chức các phiên giải trình ngày càng có nhiều đổi mới, nâng cao trách nhiệm giải trình của các Bộ, ngành cũng như việc tổ chức thực hành, thực thi pháp luật và nâng cao tính công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, giúp làm rõ những vấn đề bất cập, bức xúc, những vấn đề nóng được cử tri và xã hội quan tâm, tạo chuyển biến tích cực trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, đối tượng chịu sự giám sát trên các lĩnh vực; nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật quản lý nhà nước, bảo vệ lợi ích nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giải trình của các cơ quan Quốc hội cũng còn một số tồn tại, vướng mắc nhất định do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân do các quy định của luật mới chỉ mang tính nguyên tắc, chưa quy định cụ thể, nhiều nội dung cần thiết còn thiếu gây khó khăn cho việc triển khai hoạt động giải trình. Đồng thời, chưa có những quy định về trình tự, thủ tục thống nhất trong việc tổ chức triển khai nên chưa tạo được tính chủ động cho các chủ thể yêu cầu giải trình, người được yêu cầu giải trình và cá nhân, tổ chức có liên quan trong việc tổ chức hoạt động giải trình.
Mặt khác, việc thiếu thông tin mang tính phản biện, thiếu sự tham gia của các chuyên gia và các đối tượng chịu sự tác động của chính sách nên phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả, hiệu lực của hoạt động giải trình. Các phiên giải trình chưa tạo ra sự tác động lớn đến việc thay đổi, điều chỉnh chính sách, cách thức điều hành, quản lý, tổ chức thi hành pháp luật. Việc theo dõi, đôn đốc, đánh giá kết quả thực hiện các kết luận giải trình cũng chưa được quan tâm đúng mức.
Để kịp thời khắc phục những khó khăn, vướng mắc nêu trên, thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng, UBTVQH đã giao cho Tổng Thư ký Quốc hội chủ trì, phối hợp với Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội nghiên cứu, xây dựng và trình UBTVQH tại Phiên họp thứ 28 ngày 13/12/2023 ban hành Nghị quyết hướng dẫn về tổ chức, hoạt động, giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 25/1/2024.
“Nghị quyết được ban hành có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình từng bước hoàn thiện cơ sở pháp lý, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát Quốc hội là văn bản hướng dẫn, là cẩm nang trong hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội” - Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã tham luận, thảo luận về các nội dung, giải pháp cụ thể nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội trong thời gian tới; kế hoạch tổ chức hoạt động giải trình, phục vụ hoạt động giải trình trong năm 2024; đề xuất một số nội dung sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND...
Nghị quyết 969/NQ-UBTVQH15 gồm 20 điều, chia thành 4 chương với nội dung hướng dẫn bao quát toàn diện, đầy đủ các vấn đề, các bước trong tổ chức, hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.
