Thông tin trên được đưa ra tại Hội nghị “15 năm thực thi Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Australia - New Zealand (AANZFTA) và cơ hội cho hàng xuất khẩu Việt Nam”, do Bộ Công Thương, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam và Chương trình Thương mại khu vực vì phát triển (RT4D) phối hợp đồng tổ chức ngày 10/6, tại Hà Nội.
Chia sẻ tại Hội nghị, ông Lương Hoàng Thái - Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, AANZFTA được ký kết ngày 27/02/2009, có hiệu lực từ ngày 01/01/2010 được đánh giá là hiệp định có tiêu chuẩn cao nhất trong số các hiệp định thương mại tự do giữa ASEAN với các nước đối tác.
Sau gần 15 năm thực thi, Hiệp định đã có những tác động tích cực đến hợp tác kinh tế - thương mại giữa khu vực ASEAN và Australia, New Zealand .
Cụ thể, theo số liệu của Ban Thư ký ASEAN, kim ngạch thương mại hai chiều ASEAN - Australia đã tăng từ 44 tỷ USD vào năm 2009 (thời điểm trước khi AANZFTA có hiệu lực) lên đến 94,7 tỷ USD vào năm 2023. Trong khi đó, theo số liệu của Bộ Ngoại giao và Thương mại New Zealand, năm 2023, kim ngạch thương mại hai chiều giữa New Zealand và ASEAN đã tăng gấp đôi (hơn 11 tỷ USD) so với thời điểm Hiệp định đi vào thực thi.
Bên cạnh đó, việc thực thi Hiệp định còn góp phần củng cố chuỗi cung ứng, nâng cao sức cạnh tranh của khu vực ASEAN, Australia và New Zealand trong thu hút đầu tư, kinh doanh, cũng như nâng cao sức chống chịu của các thị trường trên trước những diễn biến bất lợi của tình hình kinh tế thế giới trong thời gian vừa qua.
Về phía Việt Nam, ông Lương Hoàng Thái cho biết, Việt Nam luôn coi trọng thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại với Australia và New Zealand dựa trên nền tảng quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam - Australia và quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam - New Zealand. Đến nay, 3 nước đều là thành viên của một số hiệp định thương mại tự do, như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và AANZFTA; cũng như cùng tham gia hợp tác trong Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF).
Về hợp tác song phương, trong những năm qua, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - Australia đã tăng từ mức 3,4 tỷ USD (thời điểm năm 2009 trước khi AANZFTA đi vào thực thi) lên mức gần 14 tỷ USD vào năm 2023. Kim ngạch thương mại song phương Việt Nam - New Zealand tăng từ mức gần 300 triệu USD vào năm 2009 lên 1,3 tỷ USD vào năm 2023. Trong đó, cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Australia, Việt Nam và New Zealand có tính chất bổ trợ cho nhau rõ rệt.
Đáng chú ý, việc thực thi AANZFTA thời gian qua như một “đòn bẩy” giúp các doanh nghiệp Việt Nam khai thác hiệu quả thị trường Australia và New Zealand. Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Australia và New Zealand lần lượt đạt 5,23 tỷ USD và 0,65 tỷ USD; tăng trưởng tương ứng gấp 2,3 lần và 9,3 lần so với thời điểm bắt đầu ký kết Hiệp định.
Đặc biệt, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ Hiệp định của các doanh nghiệp Việt Nam có sự gia tăng tích cực qua từng năm; từ mức 28,1% vào năm 2015 tăng mạnh lên mức 40,4% vào năm 2023.
Năm 2023, Việt Nam đã cấp khoảng 71,4 nghìn bộ chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu AANZ, trị giá khoảng 2,4 tỷ USD với tỷ lệ sử dụng C/O là 40,4%. Một số mặt hàng có tỷ lệ sử dụng ưu đãi AANZFTA trên 80% bao gồm: gỗ và sản phẩm gỗ (89,9%), giày dép các loại (gần 100%), hàng dệt may (88,2%)…
“Những con số này cho thấy Việt Nam, Australia và New Zealand đã tận dụng tốt và có thể tận dụng tốt hơn nữa các cơ hội hợp tác kinh tế - thương mại, đặc biệt là các cơ hội từ việc nâng cấp Hiệp định trong thời gian tới” - ông Lương Hoàng Thái nhấn mạnh.
Chia sẻ thêm về việc nâng cấp AANZFTA, đại diện Bộ Công Thương cho biết, trong giai đoạn 2020-2022, các nước ASEAN, Australia và New Zealand đã thống nhất cần nâng cấp Hiệp định để đảm bảo tính hiện đại, mức cam kết cao và xử lý được những vấn đề mới nổi không chỉ trong phạm vi khu vực mà bao gồm cả những vấn đề toàn cầu. Trên cơ sở đó, các nước thành viên đã triển khai việc đàm phán nâng cấp Hiệp định trong thời gian hơn 2 năm.
Bên lề Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 55 diễn ra vào tháng 8/2023 tại Indonesia, 4 nước gồm: Brunei (nước điều phối quan hệ ASEAN, Australia, New Zealand), Indonesia (Chủ tịch ASEAN 2023), Australia, New Zealand đã ký Nghị định thư thứ hai sửa đổi AANZFTA. Cho đến nay, các nước ASEAN còn lại đã ký Nghị định thư thứ hai theo hình thức luân phiên.
Về phía Việt Nam, trên cơ sở phê duyệt của Chính phủ tại Nghị quyết số 07/NQ-CP ngày 05/01/2024, Bộ trưởng Bộ Công Thương thay mặt Chính phủ đã ký Nghị định thư thứ hai theo hình thức luân phiên vào ngày 25/01/2024.
AANZFTA là khu vực thương mại tự do, bao gồm hơn 650 triệu dân, tổng GDP hơn 4,5 nghìn tỷ USD. Đây là hiệp định thương mại tự do chất lượng cao nhất của ASEAN về mở cửa thị trường đối với thương mại hàng hóa. Thông qua nâng cấp AANZFTA, các quốc gia tham gia hy vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng sau đại dịch, tạo thuận lợi cho thương mại, giúp chuỗi cung ứng linh hoạt hơn và khuyến khích phát triển bền vững.
Cũng đánh giá cao kết quả thực thi AANZFTA trong thời gian qua, ông Andrew Goledzinowski - Đại sứ Australia tại Việt Nam và bà Caroline Beresford - Đại sứ New Zealand tại Việt Nam đều nhấn mạnh nhờ thực thi Hiệp định, sau gần 15 năm, kim ngạch thương mại giữa hai nước Australia - New Zealand và khu vực ASEAN đã tăng trưởng gấp đôi. Tương tự, quan hệ thương mại giữa Việt Nam và hai nước Australia - New Zealand cũng có những sự tăng trưởng khá ấn tượng.
Các Đại sứ cũng bày tỏ kỳ vọng, trong thời gian tới, với việc nâng cấp Hiệp định, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, Australia và New Zealand sẽ tiếp tục tận dụng hiệu quả hơn nữa những cơ hội, lợi ích mà Hiệp định mang lại, từ đó đóng góp tích cực vào sự phát triển quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại song phương giữa các quốc gia.
Trong khuôn khổ Hội nghị đã diễn ra các phiên thảo luận chuyên đề. Theo đó, đại diện các Bộ, ngành, chuyên gia, doanh nghiệp đã chia sẻ, trao đổi về cơ hội, thách thức mà AANZFTA mang lại với vị trí là một trong những hiệp định thương mại tự do được cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam biết đến và khai thác nhiều nhất. Đồng thời, các đại biểu cũng đề xuất giải pháp cho các vấn đề mới nổi và đưa ra cách tiếp cận hiện đại để giải quyết các rào cản và tạo thuận lợi hóa thương mại.
Ngoài ra, các đại biểu cũng thảo luận về tầm nhìn tương lai quan hệ thương mại ASEAN - Australia - New Zealand; cơ hội và thách thức trong việc thực hiện mục tiêu phát triển hướng tới nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, cùng những tác động tới doanh nghiệp, lao động, môi trường và sự phát triển bền vững trong khu vực…/.
