Xe máy đang là tác nhân chính gây ô nhiễm không khí nặng nề, đặc biệt tại các thành phố lớn.Ảnh: TS
Theo Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia, 70% đến 90% ô nhiễm không khí đô thị xuất phát từ các hoạt động giao thông. Không đơn thuần do tập trung đông lượng xe tham gia giao thông mà mỗi xe cũng là nguồn phát thải rất lớn do chưa được kiểm soát khí thải. Riêng 5 thành phố trực thuộc T.Ư là Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ và Hải Phòng số lượng xe đăng ký là 14,26 triệu chiếc. Một tính toán tại Hà Nội và TP.HCM cho thấy, xe máy vẫn chiếm đến 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng nhưng lại thải ra 94% Hydro cacbon (HC); 87% cacbon monoxit (CO); 57% oxit Nitơ (NOx)... trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới.
Do vậy, Cục Đăng kiểm Việt Nam vừa trình Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Dự thảo Đề án quy định về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy, dự kiến áp dụng tại 5 thành phố trực thuộc T.Ư từ ngày 01/7/2018. Theo Dự thảo Đề án, sẽ kiểm định xe lưu thông từ 15 năm; rồi đến xe 10 năm và 5 năm trở lên, thời hạn kiểm định 2 năm/lần với mức phí kiểm định từ 100.000 đến 150.000 đồng/xe. Bắt đầu với các xe có dung tích xi-lanh lớn từ 175 cm3 trở lên. Đồng thời không áp dụng với các xe máy từ 5 tuổi trở xuống bởi xe còn tương đối mới, đã qua kiểm tra khi xuất xưởng và được hưởng chế độ bảo hành, bảo dưỡng của nhà sản xuất. Đề án cũng đề ra 3 phương án với lộ trình cụ thể, thực hiện việc kiểm định theo dung tích xe và thời gian sử dụng xe. Theo đó, muộn nhất đến năm 2025 sẽ áp dụng đối với tất cả mô tô, xe máy (trừ xe máy của công an, quân đội, xe dùng cho người khuyết tật).
Nhà nước phải có cơ chế giám sát công khai, minh bạch
Mặc dù Dự thảo mới ở giai đoạn đề xuất, nhưng nhiều người dân đã bày tỏ sự băn khoăn khi cho rằng, người sử dụng xe máy đang phải chịu các loại phí khác nhau. Nếu thêm phí kiểm định khí thải xe máy sẽ càng thêm khó khăn với người thu nhập thấp. Hơn nữa, Đề án được triển khai cơ quan nào sẽ đứng ra lo việc kiểm định? Nếu giao cho các trung tâm đăng kiểm thì liệu có quá tải? còn mang đến các đại lý bán xe máy hoặc các cửa hàng sửa chữa mà không kiểm soát chặt chẽ liệu có đảm bảo tính chính xác. Do đó, Chính phủ hay các cơ quan hữu quan phải tính toán thận trọng về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải xe máy. Đồng thời Nhà nước phải có cơ chế giám sát và công khai, minh bạch quy trình kiểm định khí thải của xe máy đối với người dân.
Trước đó, 6/2010, Đề án “Kiểm soát khí thải mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các đô thị” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, đến nay vì nhiều lý do nên Đề án buộc phải gác lại. Vì vậy, một chính sách mới đưa ra, dù “thử nghiệm” đi chăng nữa cũng cần được tính toán chu đáo, nhất là phải lắng nghe ý kiến phản hồi từ phía người dân - những người sẽ phải nộp tiền cho khí thải, trong khi trước đó họ không phải nộp.
Đề xuất giải pháp để Đề án được triển khai thành công, một số chuyên gia đã đưa ra phương án hỗ trợ kiểm định khí thải từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu. Theo đó, người dân đưa xe đi kiểm định không phải trả tiền, cơ sở kiểm định được bồi hoàn tiền phí từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với xăng hay nguồn kính phí được cấp theo quy định của Nhà nước. Nếu được thực hiện, đề xuất này sẽ là giải pháp hữu hiệu để khai thông “nút thắt” trong ý thức của người sử dụng xe máy.
LÊ HÒA
