Hướng tới kỷ niệm 80 năm ra đời “Đề cương về Văn hóa Việt Nam” (1943-2023), Báo Kiểm toán triển khai loạt bài viết tập trung làm rõ các nội dung trọng tâm về "Giá trị lý luận và thực tiễn của Đề cương về Văn hóa Việt Nam" và "Văn hóa, con người Việt Nam - Nền tảng tinh thần, động lực phát triển đất nước trong giai đoạn mới"; từ đó thúc đẩy lan tỏa, phát huy giá trị to lớn của Đề cương, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24/11/2021 để góp phần thúc đẩy phát triển văn hóa, tạo “động lực quan trọng để phát triển đất nước” như Đảng ta đã xác định.
Bài 1: Từ tinh thần Đề cương về Văn hóa Việt Nam: Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người
Tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia 80 năm Đề cương về văn hoá Việt Nam (1943-2023) với chủ đề “Khởi nguồn và động lực phát triển” diễn ra ngày 27/2, các đại biểu, chuyên gia khẳng định dưới sự soi sáng của bản Đề cương, văn hoá, con người Việt Nam đã trở thành nền tảng tinh thần, động lực quan trọng trong phát triển đất nước.
Nhận thức về phát triển con người ngày càng hoàn thiện hơn
Theo Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, bên cạnh những giá trị quý báu về nền tảng lý luận, nguyên tắc cốt lõi, những nội dung của Đề cương về văn hóa Việt Nam còn có giá trị thực tiễn lớn lao trong phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong suốt tám thập niên qua.
“Thời điểm và bối cảnh ra đời của Đề cương về văn hóa Việt Nam đã cho thấy tư duy, tầm nhìn và sự quan tâm sâu sắc của Đảng ta trong phát triển văn hóa. Từ điểm khởi nguồn này, trải qua tiến trình lịch sử với rất nhiều biến động, việc phát triển các giá trị mang tính cương lĩnh của Đề cương vẫn giữ nguyên sức sống và có vai trò quan trọng đối với sự nghiệp phát triển văn hóa, con người Việt Nam” – Bộ trưởng Hùng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Hùng, việc quán triệt và thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng về phát triển văn hóa và con người có lúc, có nơi chưa đạt yêu cầu đề ra và còn thiếu khoa học, đồng bộ. Công tác cán bộ của lĩnh vực văn hóa (quản lý văn hóa, đội ngũ văn nghệ sỹ) chưa được quan tâm đúng mức.
Cơ chế phối hợp giữa các ban, ngành, cơ quan các cấp, giữa khu vực Nhà nước và khu vực tư nhân chưa chặt chẽ. Môi trường văn hóa có lúc, có nơi chưa lành mạnh, có mặt xuống cấp. Trước thực trạng này, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đề xuất một số định hướng và giải pháp phát huy giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Cụ thể, Bộ trưởng cho rằng, cần tiếp tục đi sâu nghiên cứu, nâng cao nhận thức đầy đủ, sâu sắc hơn nữa về văn hóa theo tinh thần Đề cương về văn hóa Việt Nam 1943, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước...
Bên cạnh đó, cần kiên trì thực hiện quan điểm đổi mới mạnh mẽ tư duy quản lý từ "làm văn hóa" sang "quản lý Nhà nước về văn hóa". Sửa đổi, bổ sung các pháp luật liên quan đảm bảo sự đồng bộ, cộng hưởng với pháp luật về văn hóa. Tiếp tục tạo sự chuyển biến thực chất trong công tác xây dựng môi trường văn hóa cơ sở.
Nghiên cứu hệ giá trị con người Việt Nam để xây dựng, phát triển con người Việt Nam với những phẩm chất phù hợp với yêu cầu của thời đại mới. Phát triển con người gắn với chăm lo và đề cao văn hóa gia đình; đề cao văn hóa trong nhà trường; đề cao văn hóa trong xã hội, lan tỏa những giá trị truyền thống, "lấy cái đẹp dẹp cái xấu" "lấy cái tích cực đẩy lùi cái tiêu cực.
“Trong đó, chú trọng phát huy vai trò của văn học - nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm hồn, định hướng phát triển nhân cách của con người Việt Nam, nhất là trong thế hệ trẻ” - ông Hùng nói.
Khẳng định con người là trung tâm của sự phát triển, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cũng nhấn mạnh: Đảng ta nhận thức ngày càng toàn diện hơn về con người, khẳng định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng, của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa.
“Trong xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp” - Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh.
Khẳng định, phát huy giá trị của Đề cương văn hóa trong thời đại mới
Trên cơ sở khẳng định giá trị, ý nghĩa to lớn của Đề cương về Văn hóa Việt Nam, các đại biểu, chuyên gia đã đã tập trung phân tích yêu cầu, nhiệm vụ, khả năng và giải pháp tiếp tục nghiên cứu, kế thừa và phát triển các quan điểm của Đề cương vào thực tiễn xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước.
Khẳng định chưa bao giờ, đất nước có cơ hội đại chúng hóa văn hóa; thu hẹp khoảng cách tiếp cận, hưởng thụ văn hóa như hiện nay, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, đây chính là tinh thần, giá trị được soi đường từ Đề cương về Văn hóa Việt Nam và các văn kiện của Đảng về lĩnh vực văn hóa và ngày càng phát huy trong bối cảnh hiện nay.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng dẫn chứng, chỉ riêng với sách, trong thời kỳ chuyển đổi số, một cuốn sách ra đời được phát hành trên nhiều nền tảng mạng xã hội với đủ phiên bản như tóm tắt, phiên bản phát hành riêng cho di động, âm thanh… Giá trị của một cuốn sách vì thế tăng lên, đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân ngày càng phong phú.
Nhìn lại lịch sử 80 năm qua, có thể khẳng định, Đề cương văn hóa Việt Nam đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống chính trị, văn hóa của dân tộc ta. Giá trị lớn lao và sức sống bền vững của Đề cương đã để lại cho chúng ta những bài học quý báu. Đó là bài học về sự kiên định kế thừa và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào điều kiện thực tiễn của cách mạng Việt Nam trong từng giai đoạn lịch sử; bài học về sự hòa quyện giữa "ý Đảng - lòng Dân", về chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng để phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc, huy động sự tham gia, đóng góp trí tuệ, tài năng của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, phát huy mọi tiềm tăng, nguồn lực cho xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc"
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa -
Cũng theo lãnh đạo Bộ TT&TT, một trong những xu hướng tiếp cận văn hóa phổ biến hiện nay là hỏi – đáp. Tức là cần thông tin gì sẽ đặt câu hỏi. Vì lẽ đó, chúng ta cần xây dựng được công cụ trợ lý ảo, chẳng hạn như ChatGPT chuyên về văn hóa Việt Nam. Từ đó, mọi công dân Việt Nam, thậm chí là bạn bè quốc tế có cơ hội được vào đối thoại, học hỏi, mở mang hiểu biết mọi lúc, mọi nơi. Đây là cách thức truyền bá văn hóa Việt Nam nhanh, hiệu quả.
Bên cạnh đó, ông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh văn hóa muốn phát triển thì cần một ngành công nghiệp, thị trường văn hóa đủ mạnh. Công nghiệp văn hóa Việt Nam sẽ phát triển hơn khi có càng nhiều người tham gia sáng tạo văn hoá. Điều này là khả thi khi Việt Nam đang cung cấp nhiều công cụ sáng tạo số để người dân tham gia, có cơ hội sáng tạo văn hóa.
“Ngoài các nền tảng sẵn có, Việt Nam có thể nghiên cứu, cho ra đời thêm một sàn thương mại điện tử chuyên cung cấp các sản phẩm văn hoá; giúp phát triển các ngành công nghiệp, thị trường văn hóa. Những yếu tố này đều góp phần thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021” – Bộ trưởng Hùng nhấn mạnh.
GS,TS. Đinh Xuân Dũng - nguyên Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học, Nghệ thuật Trung ương cho rằng, nếu coi Đề cương về Văn hóa Việt Nam năm 1943 là sự khai phá mở đường cho quá trình xây dựng quan điểm, lý luận về văn hóa ở Việt Nam, thì trong 80 năm qua, nhiều luận điểm của Đề cương đã được điều chỉnh, bổ sung, làm phong phú hơn, trong đó, luận điểm cơ bản “văn hóa mới Việt Nam là một thứ văn hóa có tính chất dân tộc về hình thức và tân dân chủ về nội dung” được điều chỉnh, bổ sung nhiều lần và vươn tới sự hoàn chỉnh trong những năm gần đây.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của bản Đề cương trong phát triển văn hoá, con người Việt Nam, PGS,TS. Lê Thị Bích Hồng (nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Văn hoá – Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Trung ương) cho rằng, kể từ khi ra đời cho đến nay, tinh thần bản Đề cương về văn hóa vẫn nguyên giá trị, giữ tính nhất quán về đường hướng phát triển, nguyên tắc chỉ đạo; có sức lan tỏa, định hướng, lãnh đạo, chỉ đạo phát triển nền văn hóa Việt Nam.
Đề cương văn hóa đã mở đường cho đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng; là nền tảng phát triển những văn kiện của Đảng; là cương lĩnh về văn hóa đầu tiên của Đảng. Bản Đề cương là ánh sáng soi đường, đảm nhận sứ mệnh lịch sử quan trọng đối với việc xây dựng, sự phát triển văn hóa, con người Việt Nam.
“Trải qua quá trình lịch sử dài, Đề cương càng có ý nghĩa hơn trong công cuộc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” - PGS,TS. Lê Thị Bích Hồng khẳng định.
