Đã thu hồi hơn 40% tài sản tham nhũng
Theo Báo cáo của ngành tòa án, liên quan đến việc giải quyết, xét xử các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng, trong 5 năm qua (từ 2018-2022), các tòa án đã thụ lý 12.723 vụ với 26.376 vụ; đã giải quyết, xét xử được 12.244 vụ với 25.144 bị cáo; trong đó, năm 2022, các tòa án đã thụ lý 3.405 vụ với 7.653 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 2.926 vụ với 6.421 bị cáo.
Các vụ án kinh tế, tham nhũng mà Tòa án đã xét xử chủ yếu là phạm các tội về “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự”, “Sản xuất, buôn bán hàng cấm”, “Tham ô tài sản”, “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”...
Quá trình giải quyết, các tòa án đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản lớn của Nhà nước; đồng thời, chú trọng quyết định tịch thu tài sản do phạm tội mà có, áp dụng các biện pháp kê biên tài sản, các biện pháp tư pháp và các hình phạt bổ sung nhằm đảm bảo thu hồi tài sản của Nhà nước đã bị chiếm đoạt hoặc thiệt hại; đã xử lý nghiêm các vụ án, nhất là những vụ án gây ra thiệt hại đặc biệt lớn, được dư luận xã hội rất quan tâm; đồng thời chú trọng tuyên thu hồi tiền, tài sản đối với các bị cáo trong các vụ án kinh tế, tham nhũng.
Tại phiên chất vấn, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đánh giá, trong những vụ án tham nhũng vừa qua, việc thu hồi tài sản tham nhũng cho Nhà nước đã có tiến bộ. Tuy nhiên, việc thu hồi tài sản vẫn còn ít, chưa đạt kỳ vọng. “Thời gian tới, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với các cơ quan liên quan như thế nào để thu hồi tài sản tham nhũng được nhiều và đạt được theo kỳ vọng của người dân” - đại biểu đặt câu hỏi chất vấn.
Trả lời chất vấn của đại biểu, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, trên thế giới cũng như Việt Nam, việc thu hồi tài sản không bao giờ triệt để. Thời gian qua, các cơ quan tiến hành tố tụng đã phối hợp với nhau rất tốt nên tỷ lệ thu hồi tài sản tăng.
Theo tổng kết 10 năm của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, chúng ta thu được 40% số tài sản tham nhũng. Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng.
Để nâng cao hơn hiệu quả thu hồi tham nhũng, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng, theo quy định, chỉ có thể thu hồi được tài sản tham nhũng nếu quá trình tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tội phạm tham nhũng.
Như vậy, muốn thu hồi được thì công tác chứng minh của cơ quan điều tra phải rất chất lượng, khẳng định được tài sản có được từ nguồn tham nhũng, từ tội phạm, từ vi phạm pháp luật, còn nếu không chứng minh được tài sản tham nhũng thì khó thu hồi được.
Do đó, các cơ quan tiến hành tố tụng cần nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử và kịp thời phong tỏa những tài sản có dấu hiệu tham nhũng.
Cũng theo Chánh án, trên thế giới, tội tham nhũng là tội đặc thù nên bên cạnh nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tham nhũng của tài sản thì còn có cơ chế tăng nghĩa vụ giải trình của những nghi can tham nhũng. Theo đó, nếu có tài sản mà không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của tài sản đó thì cũng bị xem là tài sản tham nhũng và bị tịch thu. Nếu làm được điều này thì tỷ lệ thu hồi tài sản trong tương lai sẽ rất cao.
Giải pháp căn cơ là thay đổi luật
Cũng quan tâm đến vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng, đại biểu Bùi Mạnh Khoa (Đoàn Thanh Hóa) cho biết, qua theo dõi, hiện nay, một số vụ việc người phải thi hành án có nhiều tài sản và đã được kê biên để đảm bảo thi hành án, nhưng việc thu hồi sản vẫn chậm. Nguyên nhân là vướng mắc trong xử lý tài sản chung, tài sản riêng, đây được coi là một điểm nghẽn. Đại biểu đề nghị Chánh án, Bộ Tư pháp cho biết quan điểm, hướng xử lý của ngành về vấn đề này?
Thừa nhận thực tế, có những vụ án, ngôi nhà là tài sản hình thành trong hôn nhân, có của vợ, của con, của những người thân trong gia đình nên theo quy định của luật không thể tịch thu được. Tuy nhiên, nếu có được cơ chế thu tài sản như nhiều nước đã áp dụng, cơ chế phi hình sự, tăng nghĩa vụ giải trình thì có những tài sản của vợ chồng nhưng đối tượng tham nhũng không giải trình được ngôi nhà đã được hình thành thế nào, giải trình được tính hợp lý của tài sản và không được pháp luật công nhận thì sẽ bị tịch thu. “Câu chuyện này phụ thuộc vào luật lệ, giải pháp căn cơ chỉ có thay đổi luật” - Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.
Tham gia giải trình, làm rõ thêm vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định, thu hồi tài sản trong vụ việc tham nhũng, kinh tế là một trong những trọng tâm, nhiệm vụ chính trị quan trọng được đặt ra trong ngành tư pháp nói chung và hệ thống thi hành án hình sự nói riêng.
Theo Bộ trưởng, qua thực hiện tổng hợp nhiều giải pháp, kết quả thu hồi tài sản tham nhũng khá tích cực. Từ tháng 10/2022 đến tháng 3/2023, đã thu trên 17 nghìn tỷ đồng, tăng gần 12 nghìn tỷ so với cùng kỳ năm 2022.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được cũng còn nhiều vấn đề đặt ra. Nguyên nhân khách quan là có những khó khăn trong bản thân vụ án, như số lượng tài sản trong hầu hết các vụ án lớn nằm rải rác ở các địa phương khác nhau trên cả nước, nguồn gốc tính pháp lý của nhiều tài sản được kê biên, đưa ra xử lý phức tạp, mất nhiều thời gian cần xác minh làm rõ; cần xác định tài sản chung hay riêng, đặc biệt tài sản chung của vợ chồng, hộ gia đình và của các chủ sở hữu khác nhau trong quá trình sản xuất kinh doanh…
Về giải pháp, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, sẽ bám sát và thực hiện tốt hơn nữa Chỉ thị 04-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế; bám sát các ý kiến kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, trong đó có cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan điều phối như Ban Nội chính Trung ương, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao ở cấp trung ương và địa phương... Đặc biệt, tập trung vào các vụ án lớn được dư luận xã hội quan tâm, thường xuyên báo cáo Chính phủ đề ra giải pháp thuộc thẩm quyền để thực hiện tốt hơn nữa công tác này.
Đồng thời, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đề nghị các cơ quan dân cử, Quốc hội, các đại biểu Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội… tăng cường quá trình giám sát để hạn chế tình trạng tẩu tán, giấu các tài sản tại các vụ tham nhũng, vụ án kinh tế./.
