Nỗ lực và đẩy mạnh hợp tác trong phòng, chống tác hại của thuốc lá

Phòng, chống tác hại của thuốc lá - thành tựu nổi bật của y tế công cộng

Hội nghị diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ chính thức rút khỏi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và cắt giảm đầu tư vào lĩnh vực này. Quyết định này khiến nguồn lực dành cho phòng chống và ứng phó với các mối đe dọa sức khỏe cộng đồng bị thu hẹp đáng kể.

Mặc dù vậy, nỗ lực kiểm soát thuốc lá trên toàn cầu tiếp tục ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Đây là những biện pháp vừa hiệu quả về chi phí, vừa góp phần bảo vệ sức khỏe người dân, giảm gánh nặng chi phí y tế và tăng nguồn thu cho ngân sách - đặc biệt có ý nghĩa quan trọng khi nhiều quốc gia cắt giảm chi tiêu y tế công.

WHO ghi nhận, phòng, chống tác hại của thuốc lá trên toàn thế giới là một trong những thành tựu nổi bật của lĩnh vực y tế công cộng. Trong 20 năm qua, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trên toàn cầu đã giảm từ 22,7% năm 2007 xuống còn 17,3% năm 2021.

Thành quả này có được nhờ việc nhiều quốc gia áp dụng các chính sách kiểm soát thuốc lá dựa trên bằng chứng khoa học, theo hướng dẫn của Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) của WHO, từ đó giúp cứu sống hàng triệu người khỏi bệnh tật và tử vong sớm do hút thuốc lá.

Khoảng 5,6 tỷ người (71% dân số thế giới) đang được bảo vệ bởi ít nhất một chính sách kiểm soát thuốc lá theo FCTC. Các tổ chức quốc tế và khoa học uy tín đã đóng góp tích cực, sáng tạo và bền bỉ trong hợp tác với các quốc gia để thực thi các can thiệp hiệu quả.

Tại Việt Nam, với sự chỉ đạo của Đảng, Chính phủ trong nhiều năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành giảm từ 23,8% (năm 2010) xuống 20,8% (năm 2021). Tỷ lệ tiếp xúc với khói thuốc thụ động cũng giảm mạnh, từ 73,1% năm 2010 xuống 45,6% năm 2021.

Tháng 11/2024, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15 quy định “Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025”. Bộ Y tế Việt Nam được trao giải thưởng nhân Ngày Thế giới Không thuốc lá 2025 của WHO vì vai trò lãnh đạo tiên phong trong phòng, chống thuốc lá mới.

Ngay trong tháng 6/2025 này, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), bao gồm việc áp dụng hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp áp dụng từ năm 2027, với lộ trình tăng thuế thuốc lá liên tục đến năm 2031với mục tiêu giúp giảm tỷ lệ sử dụng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Xây dựng chiến lược hành động về phòng, chống tác hại của thuốc lá

Dù đã đạt được nhiều tiến bộ, công tác kiểm soát thuốc lá vẫn còn nhiều việc cần thúc đẩy. Việc áp dụng các chính sách y tế công cộng vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Ở một số quốc gia, ngành công nghiệp thuốc lá đã sử dụng nhiều hình thức tiếp thị tinh vi như quảng bá trên mạng xã hội, sản phẩm có hương vị hấp dẫn và định vị thương hiệu nhằm thu hút giới trẻ - đặc biệt tại khu vực gần trường học.

Vì vậy, Hội nghị Thế giới về kiểm soát thuốc lá lần này đã tập trung vào 4 nội dung trọng tâm. Đó là, tạo ra một diễn đàn quốc tế rộng lớn và uy tín để chính phủ và các nhà nghiên cứu, các tổ chức quốc tế chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận khó khăn và xây dựng chiến lược hành động về phòng, chống tác hại của thuốc lá; Thúc đẩy mạnh việc thực hiện Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) và các biện pháp phòng chống tác hại hiệu quả /MPOWER thông qua chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, dựa bằng bằng chứng và dữ liệu tin cậy.

Đồng thời, ngăn chặn các chiến thuật của ngành công nghiệp thuốc lá nhằm bảo vệ chính sách y tế công cộng, vì sức khỏe của người dân; Đảm bảo các kết quả hội nghị được cụ thể hóa thành hành động lâu dài trong tương lai.

Trong khuôn khổ Hội nghị, vào ngày 23/6, WHO đã công bố Báo cáo Đại dịch thuốc lá toàn cầu 2025. Báo cáo này cung cấp các dữ liệu đáng tin cậy và thông điệp rõ ràng về tình hình kiểm soát thuốc lá tại từng quốc gia.

Báo cáo đã theo dõi tiến độ kiểm soát thuốc lá của các quốc gia kể từ năm 2007 đến nay, nêu bật kết quả của các quốc gia tiên phong và các quốc gia đang có bước tiến đáng kể, cũng như tỷ lệ dân số thế giới hiện được bảo vệ bởi các quy định kiểm soát thuốc lá. Đồng thời, báo cáo cũng phản ánh xu hướng ngày càng nhiều quốc gia cấm thuốc lá điện tử, tăng thuế thuốc lá và áp dụng các hình ảnh cảnh báo mạnh mẽ trên bao bì sản phẩm.

Trong bối cảnh ngành công nghiệp thuốc lá liên tục nhắm vào giới trẻ thông qua các sản phẩm có hương vị hấp dẫn và hình thức quảng cáo tinh vi, báo cáo cũng thể hiện rõ những nỗ lực toàn cầu trong việc bảo vệ thế hệ tương lai.

Tối cùng ngày, Quỹ Bloomberg Philanthropies và WHO đã trao Giải thưởng về Kiểm soát thuốc lá toàn cầu nhằm tôn vinh các quốc gia và tổ chức quốc tế đã đạt thành tích nổi bật trong kiểm soát thuốc lá hiệu quả.

Các chuyên gia khẳng định, đầu tư vào kiểm soát thuốc lá mang lại lợi ích rõ rệt: bảo vệ sức khỏe, giảm chi phí y tế, tăng thu ngân sách từ thuế thuốc lá và nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng. Trong bối cảnh ngân sách y tế eo hẹp, đây là giải pháp hợp lý, bền vững - điều kiện tiên quyết là cần có quyết tâm chính trị và sự phối hợp liên ngành mạnh mẽ.