Hình sự hóa hành vi vi phạm an ninh mạng
Chiều 07/11, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về Dự án Luật An ninh mạng
Tham gia thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho biết, Dự thảo Luật chủ yếu điều chỉnh hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng, chưa bao quát nội dung hình sự hóa hành vi tội phạm mạng, trong khi Công ước Hà Nội quy định chi tiết 9 nhóm tội danh cơ bản, bao gồm tội phạm công nghệ cao, xâm hại dữ liệu, lạm dụng trẻ em và sử dụng tiền ảo cho mục đích phạm tội.
Đại biểu kiến nghị, Dự thảo Luật cần bổ sung một chương mới: “Các hành vi tội phạm mạng và hình sự hóa hành vi vi phạm an ninh mạng” nhằm định danh rõ các nhóm hành vi phạm tội, thống nhất với quy định của Công ước Hà Nội và bảo đảm liên thông với Bộ luật Hình sự.
Điều 22, Công ước Hà Nội yêu cầu các quốc gia xác lập thẩm quyền đa tầng (theo lãnh thổ, quốc tịch, nơi gây hậu quả, hoặc hành vi thực hiện một phần ở nước ngoài). Tuy nhiên, theo đại biểu, Dự thảo Luật hiện mới quy định trách nhiệm chung của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng mà chưa có cơ chế điều tra xuyên biên giới, ủy thác tư pháp điện tử hoặc dẫn độ điện tử.
Vì vậy, đại biểu đề nghị sửa đổi các Điều 15, Điều 22 Dự thảo Luật theo hướng: bổ sung cơ chế điều tra chung và tương trợ tư pháp điện tử; quy định rõ thẩm quyền của lực lượng chuyên trách an ninh mạng khi phối hợp quốc tế; cho phép truy xuất, tịch thu tài sản do phạm tội mà có theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Cũng liên quan đến Chương V, Công ước Hà Nội thiết lập mạng lưới liên hệ 24/7 giữa các quốc gia thành viên, cho phép trao đổi dữ liệu, điều tra chung, dẫn độ, chuyển giao người bị kết án, thu hồi tài sản.
Tuy nhiên, Dự thảo Luật An ninh mạng mới dừng ở các nguyên tắc hợp tác chung, mà chưa có quy trình, đầu mối và cơ chế pháp lý tương ứng. Do vậy, cần bổ sung chương “Hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng”.
Theo đó, quy định cơ quan đầu mối quốc gia là Bộ Công an (cụ thể là Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - A05) chịu trách nhiệm điều phối mạng lưới 24/7; thiết lập Trung tâm điều phối hợp tác quốc tế về tội phạm mạng. Đây là đơn vị thường trực hỗ trợ điều tra, xử lý, dẫn độ và thu hồi tài sản kỹ thuật số; bổ sung điều, khoản công nhận chứng cứ điện tử và dữ liệu số do nước ngoài cung cấp, phù hợp với chuẩn mực quốc tế…
“Công ước Hà Nội 2025 là dấu mốc pháp lý toàn cầu trong quản trị an ninh mạng, phản ánh xu hướng gắn kết giữa an ninh, phát triển và quyền con người. Việc nội luật hóa các quy định cốt lõi của Công ước vào Luật không chỉ giúp đảm bảo tính tương thích quốc tế, mà còn tạo cơ sở để nước ta trở thành trung tâm khu vực về quản trị không gian mạng an toàn, tin cậy và nhân văn” - đại biểu Thạch Phước Bình nhấn mạnh.
Nghiêm cấm sử dụng trí tuệ nhân tạo để dựng thông tin giả mạo
Tại Phiên thảo luận, các đại biểu cũng đề nghị bổ sung vào Dự thảo luật nội dung nghiêm cấm hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo dựng, chỉnh sửa và lan truyền thông tin sai sự thật, giả mạo danh tính nhằm vu cáo, lừa đảo, xâm phạm quyền lợi hợp pháp hoặc gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.
Theo đại biểu Lê Thị Ngọc Linh (Cà Mau) - việc bổ sung vào Dự thảo Luật nghiêm cấm hành vi sử dụng AI để tạo dựng, chỉnh sửa, lan truyền đoạn clip, hình ảnh, âm thanh, văn bản có nội dung vu cáo, bôi nhọ, thông tin sai sự thật, giả mạo danh tính, đặc điểm nhận dạng, giọng nói hoặc hình ảnh của người khác nhằm xâm phạm quyền, lợi ích, hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội là vô cùng cần thiết và phù hợp với tình hình thực tiễn. Hiện nay, các đối tượng tội phạm sử dụng nhiều công cụ AI để thực hiện hành vi phạm pháp ngày càng tinh và nguy hiểm.
Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (TP. Cần Thơ) cũng cho rằng, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, đặc biệt là AI đã làm xuất hiện nhiều phương thức vi phạm như: lừa đảo, giả mạo khuôn mặt, giọng nói, hình ảnh. Các thủ đoạn này khó nhận diện, gây ảnh hưởng lớn đến an ninh mạng và quyền lợi của người dân.
Dẫn chứng việc đối tượng mạo danh cơ quan chức năng yêu cầu cụ bà 75 tuổi tại Đà Nẵng chuyển toàn bộ số tiền tiết kiệm; hay trường hợp người nông dân ở Phú Thọ mang hết tiền bán trâu đi chuyển khoản, theo đại biểu Lam, tội phạm công nghệ cao đang khai thác triệt để sự thiếu kỹ năng về an toàn mạng.
Mặc dù một số vụ việc đã được lực lượng chức năng kịp thời ngăn chặn, nhưng xu hướng lạm dụng AI để cá nhân hóa hành vi lừa đảo đang gia tăng. Do đó, đại biểu đề nghị tại Điều 9 - Các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng - cần bổ sung quy định cấm sử dụng AI giả mạo khuôn mặt, giọng nói và các công nghệ giả mạo khác nhằm mạo danh tổ chức, cá nhân để lừa đảo, xuyên tạc hoặc gây nhầm lẫn, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Đồng thời, tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung các quy định nhằm phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi sử dụng công nghệ, AI, deepfake để chỉnh sửa, tạo dựng clip, hình ảnh, âm thanh nhằm giả mạo danh tính, đặc điểm nhận dạng người nổi tiếng hoặc người thân để lừa đảo, bôi nhọ, thông tin sai sự thật... trong dự thảo Luật.
Đại biểu Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) cũng cho rằng, AI giúp ích cho con người rất nhiều trong học tập, nghiên cứu, công tác nhưng AI cũng đang bị lợi dụng để tạo dựng các clip, hình ảnh, giả giọng nói… nhằm bôi nhọ, xúc phạm, thậm chí khủng bố. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo để xuyên tạc, bôi nhọ người khác vào điều cấm trong Dự thảo Luật.
