.jpg)
Bộ NNMT đang triển khai 6 dự án vốn vay ODA trị giá 651 triệu USD, tập trung vào những lĩnh vực quan trọng như hiệu quả sử dụng nước, phục hồi rừng ngập mặn, hiện đại hóa ngành lâm nghiệp và bảo tồn hệ sinh thái ven biển. Bên cạnh đó, 9 dự án mới với tổng vốn 1,15 tỷ USD và 4 dự án quy mô 544 triệu USD đang được chuẩn bị, nổi bật là Dự án hỗ trợ cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp - một cột mốc quan trọng để hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050.
Nguồn vốn ODA góp phần hiện đại hóa ngành nông nghiệp
Là địa phương giàu tiềm năng phát triển nông nghiệp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi, song do thiếu nguồn lực đầu tư, tỉnh Lâm Đồng chưa thể hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp tập trung, hiện đại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Trong bối cảnh đó, Dự án cải thiện cơ sở hạ tầng nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng (giai đoạn 1) sử dụng nguồn vốn vay ODA của Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) được kỳ vọng tạo bước đột phá cho địa phương.
Với tổng kinh phí 829 tỷ đồng, Dự án triển khai tại Đà Lạt, Đức Trọng, Lạc Dương, Đơn Dương... gồm 15 tiểu dự án, hướng tới mục tiêu cải thiện hạ tầng giao thông, thủy lợi, tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của nông nghiệp tỉnh - hướng tới xây dựng Lâm Đồng trở thành “thủ phủ rau, hoa” số 1 Việt Nam và cụm sản xuất rau hàng đầu Đông Nam Á.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) tỉnh Lâm Đồng, đến thời điểm hiện nay, dự án đang được triển khai đúng tiến độ và bước đầu đạt nhiều kết quả tích cực. Riêng năm 2025, dự án được bố trí 48,7 tỷ đồng, trong đó vốn ODA chiếm 18,7 tỷ đồng. “Dự án được kỳ vọng sẽ tạo nên thay đổi đột phá cho ngành nông nghiệp địa phương, nâng cao đời sống người dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh” - lãnh đạo Sở NNMT tỉnh khẳng định.
Câu chuyện từ Lâm Đồng phần nào phản ánh bức tranh chung về vai trò của nguồn vốn ODA đối với phát triển nông nghiệp Việt Nam. Theo Bộ NNMT, trong nhiều năm qua, ngành nông nghiệp đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ các đối tác phát triển thông qua nhiều dự án ODA, giúp xây dựng công trình thủy lợi, khôi phục rừng ngập mặn, cải thiện hệ thống quản lý, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho hàng triệu nông dân.
Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NNMT) cho biết: “Nhìn lại chặng đường vừa qua, các dự án ODA đã trở thành nguồn lực quan trọng cho quá trình chuyển đổi nông nghiệp Việt Nam - từ bảo vệ nguồn nước, nâng cấp hạ tầng thủy lợi đến nâng cao khả năng chống chịu thiên tai, biến đổi khí hậu”. Đồng thời, ODA còn góp phần thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng thông minh - tuần hoàn - phát thải thấp, trực tiếp cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập và năng lực thích ứng của hàng triệu nông dân.
Đến nay, hơn 160 dự án viện trợ không hoàn lại với tổng vốn 356 triệu USD đã và đang được triển khai trên các lĩnh vực: Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi, thủy sản, biến đổi khí hậu, biển và hải đảo... - góp phần lan tỏa lợi ích phát triển bền vững tới các vùng nông thôn và cộng đồng ven biển.
Bối cảnh mới đòi hỏi yêu cầu cao hơn trong sử dụng vốn
Dù mang lại nhiều kết quả tích cực, việc quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, vẫn bộc lộ không ít bất cập. Lãnh đạo Bộ NNMT nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết phải rà soát, khắc phục những tồn tại này; đồng thời, đề xuất Chính phủ ban hành các giải pháp căn cơ nhằm phát huy hiệu quả nguồn lực ODA.
Trong lĩnh vực lâm nghiệp, ông Đỗ Quang Tùng, Trưởng ban Quản lý các dự án Lâm nghiệp (Bộ NNMT), chỉ ra rằng: Khác với các loại hình dự án khác, hoạt động của các dự án lâm nghiệp thường giao cho người dân hoặc cộng đồng trực tiếp thực hiện, nên công tác quản lý, triển khai gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa, phần lớn dự án triển khai tại vùng sâu, vùng xa, khu vực đồng bào dân tộc thiểu số - nơi năng lực quản lý, tiếp cận các tiêu chí của dự án vốn nước ngoài còn hạn chế - khiến tiến độ thường chậm trễ hơn so với các lĩnh vực khác.
Những hạn chế trong sử dụng vốn ODA cũng được KTNN nhiều lần chỉ ra. Theo kết quả kiểm toán năm 2023, công tác quản lý các dự án ODA vẫn còn tồn tại tình trạng: Bố trí vốn vượt kế hoạch đầu tư công trung hạn, thiếu vốn đối ứng, tỷ lệ giải ngân thấp, và một số trường hợp thanh toán chưa phù hợp quy định. Đơn cử, Dự án Vệ sinh môi trường TP. Hồ Chí Minh (giai đoạn 2) chỉ đạt 28% giá trị giải ngân so với kế hoạch vốn được giao; hay Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt tỉnh Vĩnh Phúc (cũ) có sai phạm trong thanh toán.
Trên cơ sở các phát hiện này, KTNN đã kiến nghị Bộ NNMT chỉ đạo các cơ quan liên quan chấn chỉnh vi phạm, đồng thời triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Một kiểm toán viên nhấn mạnh: “Không chỉ là nguồn lực quý báu cho phát triển nông nghiệp, từng đồng vốn ODA còn gửi gắm niềm tin của cộng đồng quốc tế dành cho Việt Nam. Vì vậy, các cơ quan được giao vốn phải có trách nhiệm sử dụng hiệu quả, minh bạch và đúng mục tiêu.”
Hướng tới quản lý hiệu quả, phát triển xanh và bền vững
Hiện nay, Bộ NNMT đang tập trung triển khai Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, chuyển trọng tâm từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp” - chú trọng nâng cao giá trị gia tăng, hiệu quả và phát triển đa ngành.
Theo các chuyên gia, trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA cần hướng tới yêu cầu cao hơn: Đảm bảo phù hợp với định hướng phát triển của ngành, gắn với mục tiêu phát triển xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị gia tăng.
Cùng với đó, công tác quản lý, sử dụng vốn ODA phải nâng cao chất lượng dự án, bảo đảm minh bạch, hiệu quả trong sử dụng vốn vay và hướng đến mục tiêu phát triển bền vững./.
