Phát triển hoạt động công chứng ổn định, bền vững

Nâng cao chất lượng đội ngũ công chứng viên

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, bên cạnh những kết qua tích cực, việc thi hành Luật Công chứng thời gian qua đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Trong đó, chất lượng đội ngũ công chứng viên (CCV) chưa đồng đều, một bộ phận CCV còn hạn chế về trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp chưa cao, còn tình trạng vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức hành nghề. Việc phát triển tổ chức hành nghề công chứng tại một số địa phương còn lúng túng, chưa thống nhất về chủ trương, định hướng phát triển... “Việc xây dựng Luật Công chứng (sửa đổi) nhằm khắc phục hạn chế, bất cập về thể chế, tạo cơ sở pháp lý cho bước phát triển mới của hoạt động công chứng theo chủ trương xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng và tính bền vững của hoạt động công chứng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về công chứng” - Bộ trưởng Lê Thành Long nhấn mạnh.

Trong đó, để nâng cao chất lượng đội ngũ CCV, bảo đảm số lượng phù hợp với nhu cầu công chứng và phát triển ổn định, bền vững, Dự thảo Luật quy định, người muốn bổ nhiệm CCV phải được đào tạo nghề công chứng (bỏ quy định miễn đào tạo). Những trường hợp được miễn đào tạo và tham gia khóa bồi dưỡng 3 tháng theo quy định của Luật hiện hành phải tham gia khóa đào tạo 6 tháng.

Theo quy định của Luật Đầu tư hiện hành, công chứng thuộc nhóm ngành nghề kinh doanh có điều kiện, nhưng đồng thời cũng là một loại hình dịch vụ sự nghiệp công và mang tính chất thiết yếu cơ bản. Do vậy, khi đã thực hiện loại bỏ quy hoạch ngành, lĩnh vực theo quy định của Luật Quy hoạch, Chính phủ cần ban hành định hướng hoặc chiến lược phát triển ngành này nằm trong cải cách hành chính, cải cách tư pháp nói chung.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

Dự thảo Luật cũng quy định thời gian tập sự hành nghề công chứng là 12 tháng đối với tất cả các đối tượng; bổ sung quy định về thời hạn hiệu lực của giấy chứng nhận kiểm tra kết quả tập sự để bảo đảm người được bổ nhiệm CCV có kiến thức, kỹ năng cập nhật. Bên cạnh đó, Dự thảo Luật quy định độ tuổi bổ nhiệm, hành nghề của CCV là không quá 70 tuổi.

Thẩm tra Dự án Luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, quy định của Dự thảo Luật là phù hợp nhằm nâng cao chất lượng CCV, tăng cường bảo đảm sự ổn định, an toàn của các hợp đồng, giao dịch có quy mô ngày càng lớn, diễn ra thường xuyên và phức tạp hơn trong đời sống kinh tế - xã hội. Cơ quan thẩm tra cũng cơ bản tán thành với việc bổ sung quy định về giới hạn độ tuổi bổ nhiệm CCV như quy định của Dự thảo Luật.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, quy định về thời gian đào tạo, tập sự hành nghề công chứng là 12 tháng như Dự thảo Luật là quá dài. Do vậy, cần rà soát lại quy định này để đảm bảo phù hợp với thực tiễn, giảm được chi phí cho xã hội. Bên cạnh đó cũng cần làm rõ các quy định về kiểm tra, quy định đạt yêu cầu đào tạo, tập sự…

Trong khi đó, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị đánh giá kỹ lưỡng việc giới hạn độ tuổi hành nghề CCV. Theo bà Thanh, nếu quy định cứng là “không quá 70 tuổi” có thể gây lãng phí nguồn lực xã hội, nên cần có quy định khả thi hơn.

Quản lý hoạt động hành nghề công chứng bằng tiêu chí, tiêu chuẩn

Để phát triển các tổ chức hành nghề công chứng ổn định, bền vững, phù hợp với nhu cầu công chứng của xã hội và có sự kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước, Dự thảo Luật quy định nguyên tắc phát triển tổ chức hành nghề công chứng phải căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội, diện tích, số lượng và mật độ phân bố dân cư, nhu cầu công chứng hợp đồng, giao dịch trên địa bàn cấp huyện dự kiến thành lập.

Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, công chứng vừa là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo quy định của Luật Đầu tư, vừa là nghề tư pháp thuộc dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu thuộc ngành Tư pháp. Do đó, cần phải có các biện pháp quản lý chặt chẽ tổ chức và hoạt động công chứng. Tuy nhiên, một số ý kiến khác trong cơ quan thẩm tra cho rằng, nếu quy định theo hướng này thì cần sửa đổi quy định có liên quan của Luật Quy hoạch để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Cùng với đó, cần có quy định để loại bỏ cơ chế “xin - cho”, lạm dụng quyền được thành lập văn phòng công chứng để trục lợi, dễ phát sinh tiêu cực trong việc thành lập các tổ chức hành nghề công chứng.

Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, công chứng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đồng thời cũng là loại hình dịch vụ sự nghiệp công mang tính chất thiết yếu, cơ bản. Trước đây, các loại sản phẩm hàng hóa, dịch vụ đều có quy hoạch. Đến nay, theo quy định của Luật Quy hoạch năm 2017, nhiều loại hình hàng hóa, dịch vụ đã không còn quy hoạch tổng thể phát triển ngành, trong đó có việc tổ chức hành nghề công chứng. “Với tư cách cơ quan quản lý nhà nước chung, vai trò của Chính phủ là gì? Cần có chiến lược, định hướng phát triển ngành nghề này trong từng giai đoạn hay không?” - Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề.

Theo Chủ tịch Quốc hội, với những trường hợp các sản phẩm, dịch vụ đã bỏ quy hoạch, bộ quản lý phải ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện, trên cơ sở đó, các địa phương thực hiện quản lý. Dự thảo Luật này có đề cập đến tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện, nhưng chưa nêu rõ cơ quan nào ban hành, do đó, cần nghiên cứu quy định rõ trách nhiệm của Bộ Tư pháp trong việc ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện thành lập tổ chức hành nghề công chứng. “Bỏ quy hoạch không có nghĩa là không có quản lý mà quản lý bằng phương pháp khác, nhưng không cứng như trước đây thực hiện quản lý theo quy hoạch” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cũng chỉ rõ, khoản 1 Điều 17 Dự thảo Luật có định hướng quy định chi tiết về điều kiện, tiêu chuẩn, quy chuẩn để giúp công tác quản lý hệ thống văn phòng công chứng trên toàn quốc. Tuy nhiên, quy định này vẫn chưa thực sự rõ ràng, cần tiếp tục rà soát, quy định cụ thể “thế nào là phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, về diện tích, số lượng cũng như mật độ phân bổ dân cư, nhu cầu công chứng các giao dịch của tổ chức, cá nhân trên địa bàn quận, huyện, thị xã”, bảo đảm thuận lợi trong tổ chức thực hiện./.