Philippines: NHA buông lỏng quản lý tài chính và thẩm định thầu tại nhiều dự án nhà ở

Trong Báo cáo kiểm toán thường niên năm 2017, COA đã nêu ra nhiều sai phạm tại 28 dự án nhà ở với giá trị ước tính khoảng 10,62 tỷ Peso (khoảng 200 triệu USD) thuộc Chương trình Nhà ở dành cho lực lượng vũ trang và cảnh sát Philippines. Các dự án này đều được thực hiện bởi NHA.

COA nhận định: “Qua thẩm định hồ sơ, chúng tôi nhận thấy nhiều nhà thầu không đủ năng lực kỹ thuật và tài chính để đảm nhận việc thực hiện các dự án nhà ở. Điều này được thể hiện qua những thiếu sót trong hồ sơ thầu được nộp lên và việc không đáp ứng các yêu cầu về thẩm định năng lực tài chính”. COA cho rằng, việc không có các danh mục nhân sự và trang thiết bị nhà thầu cũng như thiếu năng lực tài chính dẫn tới thiếu cơ sở để khẳng định các nhà thầu có đủ năng lực để hoàn thành các dự án theo kế hoạch. Những thiếu sót trong việc thẩm định thầu khiến nhiều nhà thầu không đủ năng lực vẫn được lựa chọn để thực hiện các dự án có giá trị lớn.

Bên cạnh đó, COA cũng chỉ trích những vấn đề về quản lý tài chính tại NHA. Cụ thể, nhiều khoản vay của NHA để thực hiện các dự án nhà ở dành cho lực lượng vũ trang và cảnh sát Philippines không được lập thành hồ sơ, chứng từ đầy đủ. Hơn một nửa các khoản vay (ước tính giá trị khoảng 2,4 tỷ Peso) không nằm trong các thỏa thuận vay riêng lẻ và NHA không xác định được rằng ai sẽ phải hoàn trả các khoản tiền vay này. Các thỏa thuận vay tiền lẽ ra phải được đưa vào các yêu cầu về hồ sơ dự án do Văn phòng Dự án hoặc Văn phòng Quản lý khu vực của NHA đánh giá.

Tương tự như Chương trình Nhà ở dành cho lực lượng vũ trang và cảnh sát Philippines, COA cũng chỉ trích nhiều sai phạm trong 18 dự án nhà ở có giá trị 1,5 tỷ Peso thuộc Chương trình Nhà ở Yolanda (YPHP) do NHA thực hiện. YPHP là một chương trình nhà ở tái định cư cho những nạn nhân chịu thiệt hại của siêu bão Haiyan (Yolanda) đổ bộ vào Philippines hồi cuối năm 2013 khiến 6.300 người thiệt mạng, hơn 1.000 người mất tích và gần 4,1 triệu người bị mất nhà cửa, các công trình bị phá hủy ước tính thiệt hại gần 89,6 triệu Peso (gần 1,7 tỷ USD). Mục tiêu của YPHP là Chính phủ Philippines tiến hành tái định cư cho 200.000 hộ gia đình phải sinh sống trong những ngôi lều tạm bợ đến những nơi ở mới.

Qua kiểm toán, COA nhận thấy, sự thiếu năng lực của nhà thầu đã khiến các dự án thuộc YPHP bị chậm tiến độ so với thời gian dự kiến hoàn thành ban đầu. Lỗi này thuộc về sai sót trong thực thi trách nhiệm giám sát của NHA. Bên cạnh đó, COA cũng chỉ trích NHA đã vi phạm Luật Đấu thầu mua sắm công của Chính phủ Philippines khi cố tình phân nhỏ nhiều hợp đồng thành các hợp đồng có giá trị thấp hơn. Từ đây, COA khuyến nghị NHA cần chấm dứt hợp đồng do đã đủ cơ sở, đồng thời phạt vi phạm đối với các nhà thầu, cán bộ sai phạm. Tính đến ngày 15/11/2017, NHA đã chấm dứt hợp đồng đối với 9 dự án thuộc YPHP.

Phản hồi lại những nhận định của COA, NHA cho biết, Cơ quan này đã không xem xét giấy phép của các nhà thầu vì cho rằng họ sẽ là chủ sở hữu thực của các công trình dự án nên thấy không cần thiết phải lập danh mục nhân sự, trang thiết bị và năng lực thực hiện. Song COA đã phủ nhận điều này và khẳng định các danh mục, giấy phép nêu trên là cần thiết để đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật Philippines.
COA khuyến nghị, NHA cần đánh giá và củng cố các điều khoản tham chiếu, các quy định liên quan đến 2 chương trình nhà ở nêu trên và các dự án nhà ở nói chung, đồng thời, cần đảm bảo việc xây dựng, duy trì những chỉ dẫn phù hợp để đánh giá các đề xuất thầu cũng như kiểm soát, giám sát việc thực hiện.