Sáng 19/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035.
Tránh trùng lặp, dàn trải
Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035 được thiết kế gồm 10 nội dung thành phần, 153 chỉ tiêu chi tiết, 42 nhiệm vụ cụ thể, 186 hoạt động chi tiết; thời gian thực hiện Chương trình trong 11 năm, từ năm 2025 đến năm 2035, chia làm các giai đoạn.
Tổng các nguồn lực huy động để thực hiện Chương trình giai đoạn 2025-2030 dự kiến là 122.250 tỷ đồng; dự kiến, tổng các nguồn lực huy động để thực hiện Chương trình giai đoạn 2031-2035 là 134.000 tỷ đồng.
Thảo luận tại Phiên họp, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao chủ trương đầu tư Chương trình, tiếp tục khẳng định các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa đối với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển bền vững đất nước; góp phần thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu về phát triển văn hóa đề ra trong các nghị quyết của Đảng… Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ băn khoăn về đề nghị tiếp tục làm rõ về mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình gắn với nguồn lực đầu tư.
Đại biểu Nguyễn Văn Huy (Đoàn Thái Bình) nhận xét, Chương trình xác định mục tiêu tổng quát và hệ thống các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và 2035 và hệ thống rất lớn các chỉ tiêu ở 10 nội dung thành phần. Tuy nhiên, qua rà soát cho thấy các mục tiêu cụ thể có nhiều nội dung trùng lặp với mục tiêu tại Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030. Do đó, đại biểu đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng các mục tiêu của Chương trình để tránh trùng lặp. “Cần xây dựng các mục tiêu rõ ràng, cụ thể, có trọng tâm, tránh dàn trải, ôm đồm, trùng lặp với nhiệm vụ thường xuyên chi đầu tư cho lĩnh vực văn hóa của các Bộ, ngành, địa phương. Cân nhắc đến đặc điểm cụ thể của từng địa bàn để bảo đảm tính đa dạng về văn hóa cũng như bảo đảm khả thi, phù hợp với thực tiễn và khả năng nguồn lực đầu tư” - đại biểu Nguyễn Văn Huy nêu.
Đồng quan điểm, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Đoàn Hưng Yên) đề nghị, cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát tổng mức đầu tư nguồn vốn gắn với mục tiêu, nhiệm vụ, thứ tự ưu tiên thực hiện của Chương trình, tránh đề xuất quá cao so với khả năng thực hiện, gây lãng phí. “Đề nghị nghiên cứu làm rõ hơn dự kiến nguồn kinh phí đối với từng dự án thành phần, trong đó bao gồm nguồn kinh phí trung ương, nguồn kinh phí địa phương và nguồn huy động trên cơ sở phân định rõ nhiệm vụ giữa trung ương và địa phương để các địa phương có cơ sở triển khai nhiệm vụ và bố trí nguồn kinh phí thực hiện” - đại biểu Mai nói.
Nhìn vào phạm vi của Chương trình, có thể nói ta đang ở trong một “rừng” các chi tiết và chỉ tiêu, nhiệm vụ. Tôi cho rằng chúng ta cần phải đánh giá hết sức rõ nhiệm vụ nào cần ưu tiên, nhiệm vụ nào là trọng tâm, trọng điểm để chúng ta đầu tư
Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) cũng cho rằng, Chương trình cần bám sát quy định của Luật Đầu tư công, do đó, những chỉ tiêu chưa rõ về mặt căn cứ cần được rà soát lại. Về tính khả thi, đại biểu cho rằng, Chương trình đưa ra rất nhiều chỉ tiêu, trong đó có nhiều chỉ tiêu trùng lặp, cần được sắp xếp lại phù hợp, khả thi để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm; ưu tiên tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách.
Chưa rõ cơ sở, khả năng cân đối vốn
Theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn TP. Hà Nội), Chính phủ đề xuất tổng nguồn lực cho cả giai đoạn là 256.250 tỷ đồng. Đây là con số rất lớn so với thực lực ngân sách, lớn hơn gấp 14 lần so với số thực hiện trong giai đoạn 2011-2020.
Mặt khác, theo đại biểu, căn cứ pháp lý và cơ sở thực tiễn đề xuất nguồn lực trên là chưa đầy đủ. Hiện nay, chúng ta chưa có kế hoạch đầu tư công trung hạn, chưa có kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia, chưa có tổng mức đầu tư cho cả giai đoạn thì việc đề xuất một con số như trên là chưa phù hợp với Luật Đầu tư công.
Tờ trình có nêu việc đề xuất nguồn lực thực hiện Chương trình dựa vào báo cáo thẩm định của Hội đồng thẩm định nhà nước. Tuy nhiên, Báo cáo của Hội đồng thẩm định nhà nước đã khẳng định là "chưa đủ cơ sở để thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn cho Chương trình trong giai đoạn 2026-2030. Tiếp đó, Báo cáo của Kiểm toán nhà nước cũng nêu rất rõ là "chưa rõ cơ sở, chưa rõ khả năng cân đối nguồn vốn khi đề xuất nguồn lực quá lớn" - đại biểu Vũ Thị Lưu Mai nhấn mạnh.
Đại biểu Quốc hội Vũ Thị Lưu Mai
Về huy động nguồn cho ngân sách trung ương, đại biểu Mai chỉ rõ, Chính phủ dự kiến sẽ huy động từ nguồn tăng thu ngân sách năm 2022 là không khả thi, vì đây là nguồn đã được phân bổ hết từ năm 2023. Báo cáo của Chính phủ cũng nêu sẽ lấy từ số thu xổ số kiến thiết và từ tiền chuyển quyền sử dụng đất, nhưng điều này trái với Luật Ngân sách nhà nước, vì đây là số thu để lại cho ngân sách địa phương 100%.
“Tôi cho rằng cần rà soát thận trọng, thu hẹp mục tiêu và trên cơ sở đầy đủ căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn thì đưa ra một con số phù hợp, đảm bảo hài hòa và công bằng với các mục tiêu bức thiết khác” - đại biểu Vũ Thị Lưu Mai nói.
Đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cũng chỉ ra, căn cứ để xác định vốn đầu tư không tương thích với 10 thành phần của Chương trình. Cơ sở để lập khái toán tổng mức đầu tư chủ yếu tham chiếu từ các hạng mục công việc thực hiện từ giai đoạn 2016-2020, trong khi giá cả thị trường và quy mô nền kinh tế liên tục thay đổi.
Theo đại biểu, việc đưa ra tổng mức đầu tư Chương trình để Quốc hội phê chuẩn thiếu cơ sở thực tế và gây khó khăn cho điều hành của Chính phủ sau này. Đại biểu đề nghị cần rà soát lại 10 thành phần của Chương trình để bao trùm hết mục tiêu và hướng đến giá trị cốt lõi, sau đó khái toán chi phí từng năm bám sát với từng thành phần cho cả các hạng mục vật thể và phi vật thể rồi quy ra phần trăm GDP ước tính từng năm theo dự báo trong chiến lược phát triển kinh tế của từng thời kỳ. “Quốc hội sẽ duyệt chi cho Chương trình theo tỷ lệ GDP hằng năm, còn các hạng mục cụ thể sẽ do Chính phủ quyết định dựa trên tình hình thực tế” - đại biểu Nguyễn Quang Huân đề xuất.
Đề nghị Chính phủ sớm xây dựng đồng bộ các cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích, huy động các nguồn lực xã hội tham gia vào Chương trình để giảm bớt ngân sách nhà nước trong quá trình thực hiện. Đồng thời, đề nghị Chính phủ cân nhắc việc phân bổ vốn ngân sách địa phương cho Chương trình cần tính đến các địa phương còn khó khăn, thu ngân sách thấp, hạn chế sự cào bằng trong quá trình thực hiện.
Đại biểu Quốc hội Lê Thị Song An
Cũng bày tỏ lo ngại nguồn vốn cho Chương trình khá cao, đại biểu Lê Thị Song An (Đoàn Long An) đánh giá, đối với nguồn vốn huy động từ các nguồn lực xã hội, Chương trình chưa xác định các hạng mục, công trình cụ thể để kêu gọi xã hội hóa. Đại biểu cho rằng, nếu Chương trình không ban hành các cơ chế, chính sách cụ thể nhằm khuyến khích sự tham gia của các nguồn lực xã hội thì sẽ khó thực hiện và tiếp tục lặp lại những vướng mắc, bất cập, hạn chế mà các chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện gặp phải.
