Rút ngắn và đơn giản hóa quy trình quyết toán ngân sách nhà nước

Quy định tiêu chí, chế tài trong lập dự toán

Sáng 26/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về Dự án Luật Ngân sách nhà nước 9 (sửa đổi).

Tham gia thảo luận, đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai) đề xuất nhiều giải pháp nhằm khắc phục một số hạn chế trong quản lý ngân sách hiện nay.

Trong đó, đại biểu chỉ ra tình trạng lập dự toán không sát thực tế. Dự toán thu thường thấp hơn khả năng thực hiện, tạo thành tích vượt thu tăng đều qua các năm, nhất là giai đoạn 2021-2024, có năm lên đến trên 20%, trong khi dự toán chi lại cao hơn khả năng thực hiện dẫn đến giải ngân thấp, chuyển nguồn lớn và rộng.

Về vấn đề này, theo đại biểu, các quy định hiện nay trong Dự thảo Luật còn chung chung, thiếu tiêu chí cụ thể, chưa ràng buộc trách nhiệm khi dự toán sai lệch, nhiều công đoạn thủ công, chưa tự động hóa tích hợp dữ liệu từ địa phương lên trung ương, gây điều hành bị động và bệnh thành tích trong quản lý ngân sách.

Bất cập khác được đại biểu Lê Hoàng Anh chỉ ra là vấn đề chuyển nguồn lớn và không ai chịu trách nhiệm.

“Việc chuyển nguồn từ năm này sang năm khác đang trở nên phổ biến và trầm trọng hơn, làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách. Dự thảo lại mở rộng đối tượng được chuyển nguồn tại Điều 63 mà không siết trách nhiệm, không giới hạn tỷ trọng hay thời gian sử dụng chuyển nguồn, khiến chuyển nguồn trở thành thói quen, triệt tiêu động lực sử dụng ngân sách hiệu quả” - đại biểu băn khoăn.

Đại biểu cũng cho rằng, thời gian quyết toán hiện nay quá dài, không hỗ trợ cho việc lập dự toán. Luật hiện hành quy định là 18 tháng, Dự thảo Luật rút xuống 12 tháng nhưng vẫn gấp đôi so với thông lệ quốc tế, làm mất giá trị quản lý số liệu và chưa tương thích với kỳ họp Quốc hội.

Nguyên nhân chính là quy trình rườm rà, phức tạp, thiếu ứng dụng công nghệ số và thiếu chế tài đối với chậm trễ, đặc biệt chuyển nguồn lớn cũng làm quy trình quyết toán thêm rối. Điều 61 về quản lý ngân quỹ cũng thiếu cơ chế đối chiếu số liệu nhanh - đại biểu lý giải.

Từ những vấn đề được chỉ ra, đại biểu Lê Hoàng Anh đề xuất 6 nhóm giải pháp, chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách.

Cụ thể là, cần quy định tiêu chí lập dự toán và chế tài. Theo đó, dự toán thu phải đạt tối thiểu 95% khả năng thu thực tế dựa trên dữ liệu thu, chi ngân sách 5 năm và dự báo tăng trưởng kinh tế bao gồm: GRDP, lạm phát doanh số bán lẻ, sản xuất công nghiệp, lãi suất, cán cân thương mại, niềm tin người tiêu dùng, chi tiết thì giao cho Chính phủ quy định.

“Dự toán sai lệch trên 10% không có lý do chính đáng phải giải trình và bị xử lý” - đại biểu đề xuất.

Kết nối trực tuyến số liệu giữa ngân hàng, kho bạc với Kiểm toán nhà nước theo thời gian thực

Để giới hạn chuyển nguồn và kiểm soát nguyên nhân, đại biểu Lê Hoàng Anh đề nghị Dự thảo Luật cần quy định giới hạn chuyển nguồn tối đa 3% tổng chi ngân sách nhà nước, thời hạn sử dụng chuyển nguồn không quá 12 tháng, các khoản không sử dụng phải hoàn trả ngân sách. Cơ quan chuyển nguồn phải báo cáo nguyên nhân và có chế tài nếu quản lý kém.

Đại biểu cũng đề xuất rút ngắn và đơn giản hóa quyết toán ngân sách nhà nước. Trong đó, quy định rõ thời hạn từng bước trong quy trình quyết toán ngân sách nhà nước: Hoàn thành không quá 10 tháng, đơn vị dự toán cấp 1 nộp trước 30/5, kiểm toán xong trước 30/7, Bộ Tài chính trình Chính phủ trước 30/8, Quốc hội phê chuẩn chậm nhất 30/10.

Từ năm 2028, khi đã hoàn thành đầu tư hệ thống thông tin ngân sách quốc gia thì Quốc hội phê chuẩn trước 30/6. Quy trình nên đơn giản, sử dụng báo cáo chuẩn hóa, nộp trực tuyến và kiểm tra ngẫu nhiên, chi tiết thì giao Bộ Tài chính quy định cho phép quyết toán nhỏ được phê duyệt trước, ví dụ khoản chi dưới 1% tổng chi ngân sách như nhiều quốc gia đang thực hiện - đại biểu nói.

Đặc biệt, để tăng hiệu quả quản lý ngân quỹ, đại biểu Lê Hoàng Anh đề nghị Dự thảo Luật quy định kết nối trực tuyến ngân hàng, kho bạc, Kiểm toán nhà nước cung cấp số liệu đối chiếu theo thời gian thực; bổ sung chế tài đối với nộp chậm, sai lệch số liệu, triển khai phần mềm quyết toán chuẩn hóa toàn quốc vào năm 2028.

Cùng với đó, cần luật hóa chuyển đổi số trong quản lý ngân sách; trong đó, quy định trong Luật về hệ thống thông tin ngân sách quốc gia, tích hợp dữ liệu trung ương đến địa phương theo thời gian thực; ứng dụng AI và dữ liệu lớn để lập dự toán chính xác, kiểm soát chuyển nguồn, hỗ trợ kiểm toán và rút ngắn thời gian quyết toán áp dụng từ năm 2028.

Cuối cùng, đại biểu đề nghị thí điểm một số chính sách bỏ chuyển nguồn, lập dự toán chi theo kết quả đầu ra ở một số địa phương; giao Bộ Tài chính lựa chọn đơn vị thí điểm tổng kết, điều chỉnh, rút kinh nghiệm áp dụng toàn quốc từ năm 2028.

Cũng liên quan đến vấn đề chi chuyển nguồn, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội) dẫn chứng, Báo cáo kiểm toán quyết toán ngân sách nhà nước của Kiểm toán nhà nước cho thấy, năm 2023 chuyển nguồn sang năm 2024 là 1.239.000 tỷ đồng chiếm tỷ trọng 39% tổng dự toán chi ngân sách nhà nước.

Với con số trên, đại biểu cho rằng, tính sử dụng hiệu quả của ngân sách là rất đáng lo ngại. Vì vậy, đại biểu đề nghị đối với điểm a khoản 3 Điều 63 về chuyển nguồn tại Dự thảo Luật cần quy định rõ hơn để tránh vướng mắc.

“Trường hợp khoản dự toán ngân sách trung ương được Thủ tướng Chính phủ bổ sung cho ngân sách địa phương trước ngày 30/9 nhưng Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giao bổ sung cho đơn vị cấp dưới thì lại sau ngày 30/9 thì xử lý cụ thể những trường hợp này như thế nào khi để phát sinh chuyển nguồn rất lớn như vậy” – đại biểu Phạm Thị Thanh Mai đặt vấn đề./.