Tận dụng dư địa chính sách tài khóa để thúc đẩy nội lực nền kinh tế

Các chính sách hỗ trợ đã tạo động lực phục hồi, phát triển kinh tế

Thời gian qua, nhiều chính sách, giải pháp quyết liệt, quy mô, thậm chí chưa có tiền lệ đã được ban hành nhằm tháo gỡ khó khăn, phục hồi và phát triển kinh tế sau hơn 2 năm chống chọi với đại dịch Covid-19.

Trong đó có các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; các chính sách tài khóa cho phép giãn, hoãn, giảm thuế, phí cho doanh nghiệp, người dân; đồng thời, thực hiện chính sách tiền tệ cho phép cơ cấu lại nợ, giảm lãi suất, phí dịch vụ, các gói tín dụng ưu đãi…

Cùng với đó, nhiều chỉ thị, nghị quyết, chính sách thúc đẩy đầu tư công, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các thị trường đất đai, bất động sản, xây dựng, du lịch, vốn… cũng được ban hành kịp thời.

“Với các chính sách, giải pháp chưa từng có, cùng với sự quyết liệt của Chính phủ, suốt hơn 2,5 năm qua, Việt Nam cơ bản đã vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức và đạt được nhiều kết quả quan trọng, khá toàn diện, được quốc tế và trong nước ghi nhận” - TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng, Giám đốc Viện Đào tạo và nghiên cứu BIDV đánh giá.

Phân tích cụ thể hơn vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng cho biết, nước ta đã thực hiện được nhiều chính sách tài khóa, tiền tệ linh hoạt, nới lỏng, có trọng tâm, trọng điểm...; trong đó, chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng.

“Chúng ta đã thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm, giãn nhiều loại thuế, phí và các khoản thu ngân sách. Riêng từ năm 2021 đến nay, tổng số miễn, giảm, giãn các loại thuế, phí… lên đến 530.000 tỷ đồng. Riêng năm 2023, tổng số thuế, phí được miễn, giãn, giảm ước khoảng 200.000 tỷ đồng, đến nay, đã thực hiện trên 130.000 tỷ đồng” - Thứ trưởng Võ Thành Hưng thông tin.

Trong lĩnh vực chi, nhiều biện pháp tăng chi, kích cầu cũng được triển khai. Điển hình như trong năm 2023, đã thực hiện cải cách tiền lương, tăng trợ cấp người có công và các chế độ an sinh xã hội khác đến gần 80.000 tỷ đồng. Ngoài ra, thời gian tới sẽ có 65.000 tỷ đồng từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2022 được bổ sung cho các hoạt động đầu tư.

Các nước có thu nhập như chúng ta hỗ trợ khoảng 4% GDP thì chúng ta bỏ ra 8,3% GDP. Ngoài ra, năm nay, chúng ta thực hiện cải cách tiền lương, tăng cường đầu tư cho hạ tầng từ nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2022… Những quyết sách này là động lực rất quan trọng cho kinh tế phục hồi, phát triển sau đại dịch và là tiền đề dài hạn cho giai đoạn tới.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ

Bàn về chính sách tài khóa ở góc độ là động lực tăng trưởng cho nền kinh tế, PGS.TS Vũ Sỹ Cường (Học viện Tài chính) đánh giá, các gói hỗ trợ giảm thuế, nhất là thuế Giá trị gia tăng (VAT), thuế Tiêu thụ đặc biệt, thuế Bảo vệ môi trường với xăng dầu đã có tác dụng tốt với việc kiềm chế lạm phát của Việt Nam giai đoạn 2021-2023 (trung bình vẫn ở mức 4%); trong khi nhiều nền kinh tế trên thế giới đang đối mặt với lạm phát cao. Bên cạnh đó, gói hỗ trợ tài khóa đã góp phần phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần vào tăng trưởng kinh tế.

Chuyển hướng tập trung ưu tiên vào chính sách tài khóa

Nhấn mạnh kinh tế Việt Nam đã đi qua giai đoạn khó khăn nhất nhưng tốc độ tăng trưởng còn rất thấp so với điều kiện bình thường và tình trạng này có nguy cơ kéo dài, PGS,TS. Phạm Thế Anh (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, việc sử dụng công cụ lãi suất đã gần đến điểm tới hạn và Việt Nam không còn nhiều dư địa thể hạ thêm lãi suất. Do vậy, chính sách tiền tệ hiện nay chỉ nên tập trung vào giảm lãi suất cho vay, gỡ bỏ những rào cản chưa phù hợp trong việc tiếp cận tín dụng đối với các doanh nghiệp, đồng thời tăng cường giám sát và quản trị rủi ro hệ thống.

“Thay vì lạm dụng các công cụ tiền tệ, Việt Nam nên theo đuổi định hướng chính sách tài khóa nghịch chu kì - tăng cường chi tiêu/giảm thuế trong thời kì khó khăn, cắt giảm chi tiêu/tăng thuế trong thời kì thuận lợi” - PGS,TS Phạm Thế Anh đưa ra khuyến nghị.

Chung quan điểm này, PGS,TS. Vũ Sỹ Cường phân tích, hiện nay nợ công và nợ được khu vực công bảo lãnh vẫn ở mức bền vững; nợ Chính phủ và được nợ Chính phủ bảo lãnh giảm liên tục từ năm 2016 là thời điểm nợ ở mức 47,5%, đồng thời thấp hơn nhiều so với ngưỡng 60% được Quốc hội đề ra và vẫn ở mức bền vững. Qua đó cho thấy dư địa tài khóa còn dồi dào để thực hiện chính sách tài khóa ứng phó với biến động chu kỳ.

Phải chuyển hướng tập trung ưu tiên chính sách tài khóa, kết hợp triển khai chính sách tiền tệ và tài khóa một cách đồng bộ, nhưng có trọng tâm, trọng điểm, để hướng dòng vốn vào những công trình hạ tầng lớn, những chương trình mục tiêu quốc gia, những ngành, lĩnh vực có khả năng sớm phục hồi và phát triển, dẫn dắt nền kinh tế.

GS,TS. Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương

Tuy nhiên, ông Vũ Sỹ Cường cũng cho rằng, chính sách tài khóa vẫn còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết cả trong ngắn và dài hạn. Cụ thể là, trong khi chính sách miễn giảm thuế có tác dụng rõ rệt thì các chính sách khác còn khá mờ nhạt, như chương trình hỗ trợ 2% lãi suất hay chương trình mua máy tính cho học sinh. Gói hỗ trợ nhà ở mặc dù được coi là rất có ý nghĩa về mặt xã hội nhưng triển khai trên thực tế chưa được như kỳ vọng. Gói hỗ trợ xây dựng nhà ở xã hội gần như chưa giải ngân được.

Về chi đầu tư, mặc dù đầu tư giữ vai trò quan trọng trong gói hỗ trợ tài khóa song tiến độ giải ngân rất chậm. Nhiều khoản chi đầu tư từ Chương trình phục hồi kinh tế - xã hội vẫn chưa thể giải ngân. Tình trạng “no dồn, đói góp” của chi đầu tư ít thay đổi. Điều này sẽ tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế của giai đoạn 2023-2025.

Gợi ý chính sách tài khóa cho năm 2024 và trung hạn đến 2030, ông Vũ Sỹ Cường đề xuất, cần có giải pháp chính sách nâng cao năng lực theo dõi và đánh giá về công tác lập dự toán và chấp hành dự toán. Bởi số vượt thu ngân sách quá cao cho thấy những vấn đề nhất định trong công tác lập dự toán. Việc lập dự toán chi tiêu từ ngân sách nhà nước cũng vẫn có nhiều thách thức khi số ngân sách chuyển nguồn hàng năm luôn rất cao.

“Khi ngân sách chuyển nguồn quá lớn lên tới gần 40% tổng chi cân đối NSNN (2019-2020) thì hiệu quả của chính sách tài khóa đến tăng trưởng kinh tế trong năm sẽ bị ảnh hưởng rất lớn”- ông Cường đánh giá.

Cùng với đó, ông Cường cho rằng, cần phải có những điều chỉnh với Chương trình phục hồi kinh tế - xã hội theo Nghị quyết 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội do Quốc hội ban hành, trước những biến động của bối cảnh mới.