Thể chế hóa Nghị quyết 57, mở rộng ưu tiên cho đổi mới sáng tạo
Bà Hằng cho biết, Luật Đấu thầu sửa đổi tại Luật số 90/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công (có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 (Luật Đấu thầu) với nhiều điểm mới mang tính đột phá trong hoạt động đấu thầu, góp phần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, mở rộng quyền tự quyết cho doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và đơn vị sự nghiệp công lập.
Với ba sửa đổi trọng tâm, Luật đã thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, bổ sung nhiều quy định linh hoạt và phù hợp với thực tiễn, đơn giản hóa quy trình, thủ tục, tăng cường trách nhiệm giải trình và hiệu quả hoạt động.
Cụ thể, Luật bổ sung khoản 8 và khoản 9 Điều 3, cho phép tổ chức, cá nhân chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo theo phương thức khoán chi, hoặc mua trực tiếp từ hộ gia đình, cá nhân.
Luật cũng sửa đổi Điều 10 theo hướng bổ sung đối tượng được hưởng ưu đãi trong đấu thầu, gồm nhà thầu, nhà đầu tư là cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo, hay nhà đầu tư nước ngoài có cam kết chuyển giao công nghệ cho nhà đầu tư trong nước. Các đối tượng này được ưu tiên trong đánh giá tư cách hợp lệ khi tham dự thầu.
Đặc biệt, Luật cho phép doanh nghiệp khoa học và công nghệ, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trung tâm đổi mới sáng tạo, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, doanh nghiệp công nghệ cao không phải chứng minh khả năng thu xếp vốn chủ sở hữu khi tham dự thầu. Ngoài ra, các sản phẩm công nghệ cao, công nghệ số, hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đặc biệt cũng được hưởng ưu đãi trong đấu thầu.
Với việc bổ sung khoản 3 và khoản 4 Điều 11, Luật làm rõ việc áp dụng đấu thầu quốc tế hoặc trong nước đối với các dự án thực hiện tại khu vực hạn chế tiếp cận đất đai, khu vực biển hạn chế sử dụng, đồng thời cho phép nhà thầu trong nước tham dự các gói thầu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo được sử dụng nhà thầu phụ nước ngoài cho phần công việc mà nhà thầu trong nước chưa thực hiện được. Việc này tạo điều kiện cho nhà thầu trong nước tham gia.
Tăng quyền tự chủ mua sắm cho doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp
Luật Đấu thầu cũng điều chỉnh đáng kể phạm vi áp dụng. Theo đó, khoản 1 Điều 2 và điểm d khoản 7 Điều 3 được sửa đổi, cho phép DNNN, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên không sử dụng ngân sách nhà nước, được tự quyết định việc mua sắm. Việc mua sắm này phải bảo đảm các nguyên tắc công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình.
Đáng chú ý, sau nhiều năm không điều chỉnh hoạt động mua sắm của DNNN, Luật mới đã khẳng định nguyên tắc các doanh nghiệp này phải đảm bảo hiệu quả và trách nhiệm giải trình, song không phải tuân thủ toàn bộ quy định của Luật. Điều này đồng nghĩa, một số tập đoàn, doanh nghiệp lớn như PVN đang xây dựng quy chế riêng, độc lập với Luật Đấu thầu.
Cùng với đó, các đơn vị sự nghiệp công lập có khả năng tự chủ tài chính, tự bảo đảm chi đầu tư và chi thường xuyên như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức sẽ không phải áp dụng Luật Đấu thầu khi mua sắm thiết bị, vật tư, y tế, thuốc. Việc trao quyền tự quyết này giúp các đơn vị chủ động hơn trong lựa chọn nhà thầu, đẩy nhanh tiến độ mua sắm và đáp ứng yêu cầu chuyên môn, song vẫn bảo đảm nguyên tắc hiệu quả và minh bạch.
Giảm thủ tục, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong đấu thầu
Một trong những điểm đột phá lớn nhất của Luật Đấu thầu là giảm mạnh thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, phân quyền trong công tác đấu thầu.
Luật sửa đổi Điều 20 và bổ sung Điều 29b, phân chia hình thức lựa chọn nhà thầu thành ba nhóm, đồng thời quy định nguyên tắc áp dụng linh hoạt. Trường hợp gói thầu đáp ứng điều kiện của các hình thức chỉ định thầu hoặc lựa chọn đặc biệt, nhưng chủ đầu tư quyết định không áp dụng thì được phép lựa chọn các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh mà không phải tuân thủ điều kiện của hình thức tương ứng.
Điều 23 được sửa đổi theo hướng mở rộng các trường hợp được áp dụng chỉ định thầu, bao gồm gói thầu thuộc lĩnh vực chiến lược, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đặc biệt, chuyển đổi số; các dự án đầu tư công đặc biệt hoặc khẩn cấp; gói thầu cần đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả. Chính phủ sẽ quy định chi tiết việc áp dụng các hình thức này.
Luật cũng bổ sung Điều 29a, quy định đặt hàng là một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu. Hình thức này được mở rộng áp dụng đối với dịch vụ, hàng hóa thuộc các lĩnh vực chiến lược, nghiên cứu khoa học trọng điểm, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng hoặc sản phẩm, hàng hóa từ kết quả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đặc biệt.
Bên cạnh đó, Luật bổ sung điểm c khoản 1 Điều 31, cho phép gói thầu mua thuốc, vật tư, thiết bị y tế đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế được áp dụng phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ. Sửa đổi Điều 34a, bổ sung hình thức chỉ định nhà đầu tư, áp dụng với các dự án đầu tư kinh doanh đặc biệt thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Nhằm giảm thủ tục, Luật bãi bỏ nhiều quy định không còn phù hợp như khoản 3 Điều 40, khoản 3 Điều 41 và một số quy trình thẩm định trong các Điều 42-45, 53… Từ đó, lược bỏ các bước như thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu, hồ sơ mời thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu và quy trình mua sắm tập trung, giao Chính phủ quy định chi tiết. Chủ đầu tư được quyền thương thảo với nhà thầu để bảo đảm giá trúng thầu tiết kiệm, hiệu quả.
Đáng chú ý, khoản 1 Điều 79 bị bãi bỏ, còn các Điều 70, 78, 80, 82 được sửa đổi nhằm chuyển một số nhiệm vụ từ bên mời thầu sang chủ đầu tư và tổ chuyên gia, như thương thảo hợp đồng, trả lời làm rõ hồ sơ, trình duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu. Đồng thời, bổ sung trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc chấp thuận hoặc không chấp thuận điều chuyển khối lượng công việc của nhà thầu phụ, quy định trách nhiệm của nhà thầu trong quản lý, kiểm soát khối lượng công việc được giao.
Luật cũng bổ sung quy định tại các Điều 84 và 86 về kiểm tra, giám sát đối với doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính được tự quyết định hoạt động mua sắm, bảo đảm tiến độ, chất lượng và kết quả thực hiện gói thầu.
Luật Đấu thầu sửa đổi năm 2025 được kỳ vọng là giải pháp cụ thể để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tăng cường tính tự chủ trong hoạt động mua sắm công./.
.jpg "Hai Luật mới có liên quan trực tiếp đến hoạt động kiểm toán")
