Thiết lập hợp tác giữa Kiểm toán nhà nước và Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia

Tham gia buổi làm việc, về phía Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia có ông Miquel Salazar Canalda - Chủ tịch Cơ quan Kiểm toán vùng; bà Maria Àngels Cabasés Piqué - Thành viên Hội đồng; ông Josep Viñas Xifra - Thành viên Hội đồng; bà Sandra Par Cebrián - Chánh Văn phòng và một số đại diện các đơn vị trực thuộc Cơ quan Kiểm toán vùng.

Về phía Kiểm toán nhà nước (KTNN) có Vụ trưởng Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán Nguyễn Lương Thuyết; Kiểm toán trưởng KTNN khu vực I Ngô Minh Kiểm; Kiểm toán trưởng KTNN khu vực II Dương Quang Chính; Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Lăng Trịnh Mai Hương; Phó Trưởng phòng Văn phòng KTNN Nguyễn Việt Hà.

Bày tỏ vui mừng được đón tiếp Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung và Đoàn công tác của KTNN Việt Nam đến thăm và làm việc với Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia, ông Miquel Salazar Canalda cho biết, Cơ quan có nguồn gốc từ thời Trung cổ tại Tây Ban Nha. Thể chế tiền thân đầu tiên của Cơ quan bắt nguồn từ Tòa Thẩm kế do Vua Aragon thành lập vào thế kỷ 13, cơ quan kiểm toán đầu tiên với quyền hạn trên toàn bộ Tây Ban Nha.

Thể chế tiền thân thứ hai của Văn phòng kiểm toán có mặt vào giữa thế kỷ 14, có tên gọi Diputació del General (Phái đoàn tổng hợp).

Vào năm 1979, theo Quy chế Khu tự trị Catalonia, thể chế kiểm toán độc lập đối với ngân sách công được tái lập hoàn toàn với tên gọi Sindicatura de Comptes de Catalunya. Luật quy chế Khu tự trị Catalonia năm 2006 đã quy định về sự hiện hữu của Văn phòng kiểm toán khu vực Catalonia tại các điều 80 và 81.

Văn phòng Kiểm toán Catalonia trực thuộc Nghị viện Catalonia, nhưng hoạt động hoàn toàn độc lập. Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia là cơ quan quản lý độc lập về tài chính, quản lý kinh tế và kiểm soát hiệu quả của chính quyền Catalonia, các cơ quan địa phương và các cơ quan khác của khu vực công tại Catalonia.

Cơ quan Kiểm toán vùng chịu trách nhiệm trước Nghị viện Catalonia, thực hiện chức năng của mình thông qua sự ủy quyền của Nghị viện Catalonia, với quyền tự chủ hoàn toàn về tổ chức, hoạt động và ngân sách, theo quy định của pháp luật. Cơ quan Kiểm toán vùng và Tòa Thẩm kế xây dựng mối quan hệ hợp tác thông qua một thỏa thuận. Thỏa thuận này sẽ thiết lập các cơ chế tham gia vào các thủ tục tố tụng liên quan đến nghĩa vụ tài chính.

Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia bao gồm các kiểm toán viên do Nghị viện Catalonia chỉ định với đa số 3/5 tổng số thành viên. Chủ tịch Cơ quan Kiểm toán được bầu từ các kiểm toán viên của Cơ quan, là người đứng đầu Cơ quan với nhiệm kỳ kéo dài 3 năm.

Hội đồng của Cơ quan Kiểm toán gồm 7 thành viên, được Nghị viện bầu chọn bằng hình thức bỏ phiếu đạt đa số đủ điều kiện (3/5) cho nhiệm kỳ 6 năm. Hội đồng do Chủ tịch Cơ quan Kiểm toán đứng đầu, thành viên bao gồm Tổng Thư ký Cơ quan Kiểm toán. Cơ quan Kiểm toán có 7 Phòng chuyên ngành, mỗi Phòng do 1 kiểm toán viên phụ trách đứng đầu và được cấu thành bởi một nhóm gồm các kiểm toán viên, trợ lý kiểm toán và nhân viên hỗ trợ, dưới sự giám sát và điều phối của 1 kiểm toán viên giám sát.

Trân trọng cảm ơn sự đón tiếp trọng thị mà Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia đã dành cho Đoàn công tác của KTNN Việt Nam, cũng như giới thiệu chi tiết về Cơ quan của Chủ tịch, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung bày tỏ vui mừng được gặp gỡ các đồng nghiệp, với mong muốn cuộc gặp sẽ tiếp tục mở ra những triển vọng mới cho hợp tác giữa hai bên trong thời gian tới.

“Chuyến thăm và làm việc tại Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia có ý nghĩa quan trọng, đặt nền móng đầu tiên và mở ra những cơ hội hợp tác mới giữa KTNN Việt Nam và Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia, đặc biệt trong việc tăng cường chức năng của KTNN khu vực”.

Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung 

Tại buổi làm việc, Lãnh đạo KTNN đã thông tin đến phía bạn một số nét cơ bản về tình hình phát triển kinh tế Việt Nam cũng như sự phát triển của KTNN trong thời gian qua.

Lãnh đạo KTNN cho biết, hiện nay bộ máy hoạt động của KTNN gồm 31 đơn vị (9 đơn vị tham mưu, 8 KTNN chuyên ngành, 12 KTNN khu vực và 2 đơn vị sự nghiệp), với tổng số hơn 2.000 công chức, viên chức, người lao động.

Về hợp tác quốc tế, KTNN Việt Nam hiện có 19 Thỏa thuận quốc tế còn hiệu lực với các đối tác song phương. KTNN Việt Nam là một trong 4 thành viên sáng lập ASEANSAI, là Chủ tịch ASOSAI nhiệm kỳ 2018-2021 và được bầu làm thành viên Ủy ban Kiểm toán của ASOSAI nhiệm kỳ 2024-2027 tại Đại hội ASOSAI lần thứ 16 tại Ấn Độ vào tháng 9/2024.

Trong thời gian tới, KTNN tiếp tục là thành viên có trách nhiệm trong việc xây dựng và thực hiện các cam kết, thỏa thuận đa phương (INTOSAI, ASOSAI, ASEANSAI); hoàn thành tốt vai trò thành viên Ủy ban Kiểm toán của ASOSAI nhiệm kỳ 2024-2027 nhằm nâng cao vai trò, vị thế của KTNN trong khu vực và trên trường quốc tế.

Lãnh đạo KTNN bày tỏ mong muốn hai bên sẽ tăng cường hơn nữa hoạt động trao đổi các đoàn công tác chuyên môn và chia sẻ về các chủ đề hai bên có thế mạnh và cùng quan tâm, thông qua việc cử các chuyên gia sang chia sẻ kinh nghiệm, tham gia các khóa đào tạo, hội thảo tại mỗi bên.

Chương trình làm việc được tiếp nối bằng Tọa đàm trao đổi kinh nghiệm giữa hai cơ quan về chủ đề “Tăng cường chức năng kiểm toán khu vực của các Cơ quan kiểm toán tối cao”.

Đại diện KTNN Việt Nam, Kiểm toán trưởng KTNN khu vực I Ngô Minh Kiểm và đại diện Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia, bà Maria Àngels Cabasés Piqué đã trình bày bài tham luận.

Bà Maria Àngels Cabasés Piqué chia sẻ, toàn bộ hoạt động của Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia được điều chỉnh bởi các văn bản pháp lý cụ thể, bao gồm Quy định nội bộ do Hội đồng Cơ quan thông qua, Nghị quyết của Hội đồng, cùng Điều lệ tổ chức nội bộ của Nghị viện, qua đó tạo nên khung pháp lý vững chắc cho một cơ quan kiểm toán độc lập, minh bạch và chuyên nghiệp.

Cơ quan đảm nhận 3 nhóm chức năng trọng yếu: kiểm toán, tư vấn và thực hiện ủy quyền trong lĩnh vực trách nhiệm tài chính. Trong đó, hoạt động kiểm toán là trung tâm, tập trung vào việc đánh giá báo cáo tài chính hợp nhất của Chính quyền Catalonia, báo cáo của các cơ quan địa phương và các tổ chức thuộc khu vực công, đồng thời thực hiện kiểm toán kế toán các quy trình bầu cử trong phạm vi vùng.

Ngoài ra, Cơ quan còn tiến hành kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ pháp luật, kiểm toán hoạt động, đặc biệt là kiểm toán hệ thống thông tin và an ninh mạng, một lĩnh vực ngày càng quan trọng trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ của khu vực công hiện nay.

Phạm vi hoạt động của Cơ quan bao trùm toàn bộ khu vực công của Catalonia, gồm chính quyền vùng, các cơ quan địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp, quỹ, liên minh có vốn góp hoặc được tài trợ phần lớn từ ngân sách nhà nước, cùng với các trường đại học công và các tổ chức có tư cách pháp nhân công quyền.

Theo thống kê, cơ quan đang theo dõi và kiểm toán 1.942 đơn vị, với tổng chi tiêu thuộc phạm vi kiểm toán lên tới 64,682 tỷ Euro. Năm 2024, Cơ quan đã phát hành 30 báo cáo kiểm toán, đưa ra 310 ý kiến và 217 kiến nghị, góp phần quan trọng trong việc cải thiện tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.

Quy trình xây dựng và phê duyệt báo cáo của Cơ quan được triển khai chặt chẽ, qua nhiều giai đoạn: từ dự thảo đầu tiên, kiểm soát chất lượng nội bộ, lấy ý kiến phản hồi của đơn vị được kiểm toán, cho tới khi được Phiên họp Toàn thể phê duyệt và công bố chính thức. Các báo cáo này không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là căn cứ quan trọng giúp Nghị viện Catalonia giám sát hoạt động của khu vực công, đồng thời nâng cao niềm tin của người dân vào tính liêm chính, hiệu quả và minh bạch của hệ thống tài chính vùng.

Về phía KTNN, ông Ngô Minh Kiểm chia sẻ, trong bối cảnh Việt Nam đang tiến hành cải cách mạnh mẽ bộ máy hành chính, thực hiện hợp nhất các tỉnh, thành phố và chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp, vai trò của KTNN khu vực ngày càng trở nên quan trọng. Hiện nay, khoảng 70% tổng chi ngân sách nhà nước nằm ở cấp địa phương, cùng với hàng loạt chương trình đầu tư công và quỹ tài chính ngoài ngân sách được phân cấp cho địa phương quản lý. Do đó, việc tăng cường chức năng, năng lực và phương thức hoạt động của KTNN khu vực là yêu cầu tất yếu để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Một trong những trọng tâm của KTNN khu vực là phòng, chống tham nhũng và tiêu cực. Với vai trò là “tai mắt” của KTNN tại địa phương, các đơn vị khu vực không chỉ phát hiện sai phạm mà còn góp phần phòng ngừa từ sớm, từ xa. Giai đoạn 2021-2026, KTNN đã chuyển 17 vụ việc có dấu hiệu vi phạm sang cơ quan điều tra, đồng thời cung cấp hơn 1.800 báo cáo kiểm toán phục vụ công tác giám sát, thanh tra.

Để tăng hiệu quả, KTNN khu vực đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm phát hiện bất thường trong thu chi ngân sách, số hóa hồ sơ kiểm toán, áp dụng phương pháp kiểm toán dữ liệu và kiểm toán từ xa, qua đó rút ngắn thời gian, nâng cao chất lượng và độ tin cậy của kết quả kiểm toán.

Trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai, KTNN khu vực cũng tăng cường phối hợp với các địa phương, từ khâu lập kế hoạch kiểm toán đến theo dõi việc thực hiện kiến nghị. Các quy chế phối hợp đang được rà soát, điều chỉnh phù hợp với thực tiễn mới, bảo đảm mỗi cuộc kiểm toán không chỉ phát hiện sai phạm mà còn góp phần hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả quản trị công. Đây chính là bước đi quan trọng để KTNN Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò trụ cột trong hệ thống giám sát tài chính công quốc gia.

Sau phần trình bày, hai bên đã có cuộc thảo luận sôi nổi, tập trung vào những vấn đề thực tiễn trong việc nâng cao năng lực và mở rộng phạm vi hoạt động của các cơ quan kiểm toán khu vực. Đại diện hai bên thống nhất cho rằng trong bối cảnh quản trị công hiện nay, hoạt động KTNN khu vực đòi hỏi các cơ quan kiểm toán không chỉ đóng vai trò là “người gác cổng tài chính”, mà còn là đối tác tư vấn chính sách nhằm hỗ trợ địa phương nâng cao hiệu quả quản lý nguồn lực.

Các đại biểu cũng chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý về ứng dụng công nghệ, đặc biệt là AI trong kiểm toán, sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) để nhận diện rủi ro, khoanh vùng kiểm toán trọng điểm và nâng cao chất lượng giám sát tài chính công.

Phía bạn đánh giá cao nỗ lực cải cách của KTNN Việt Nam, đặc biệt là trong việc hiện đại hóa phương pháp kiểm toán và phát huy vai trò của KTNN khu vực trong phát hiện, phòng ngừa tham nhũng, lãng phí. Đồng thời, đại diện Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia bày tỏ mong muốn tăng cường chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi đoàn chuyên môn, tổ chức các khóa tập huấn và hội thảo song phương về các chủ đề hai bên cùng quan tâm như kiểm toán công nghệ thông tin, kiểm toán hoạt động và kiểm toán khu vực công địa phương.

Kết thúc buổi làm việc, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung nhấn mạnh, cuộc gặp gỡ và tọa đàm với Cơ quan Kiểm toán vùng Catalonia không chỉ mở ra cơ hội hợp tác mới mà còn là bước khởi đầu quan trọng trong việc hình thành cầu nối hợp tác giữa KTNN Việt Nam và các cơ quan kiểm toán khu vực châu Âu.

Phó Tổng KTNN bày tỏ tin tưởng việc tăng cường trao đổi chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm quản trị kiểm toán địa phương và ứng dụng công nghệ số sẽ giúp hai cơ quan cùng phát triển, đóng góp tích cực cho sứ mệnh chung của cộng đồng kiểm toán tối cao thế giới - INTOSAI trong thúc đẩy minh bạch, trách nhiệm giải trình và phát triển bền vững tài chính công./.