Cùng tìm hiểu những vấn đề này qua chia sẻ của các diễn giả tại Tọa đàm: “Thúc đẩy giải ngân đầu tư công, tạo đà tăng trưởng” do Báo Kiểm toán tổ chức với sự tham gia của: TS. Nguyễn Đức Kiên - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia; ông Vũ Ngọc Tuấn - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, KTNN; ông Lê Tuấn Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư, Bộ Tài chính.

Đồng hành, chia sẻ, thấu hiểu trách nhiệm thực thi công vụ

TS. Nguyễn Đức Kiên đánh giá cao các giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn ĐTC năm 2023. Chuyên gia này cũng kỳ vọng vào kết luận kiểm toán các dự án quan trọng của quốc gia và mong rằng, khi kiểm toán các dự án ĐTC, KTNN phải đồng hành với doanh nghiệp và các đơn vị quản lý nhà nước, đặc biệt là chia sẻ khó khăn, rủi ro, thấu hiểu trách nhiệm thực thi công vụ của cán bộ tại các địa phương…

Giải ngân đầu tư công sẽ tiếp tục tăng

Con số giải ngân 8 tháng là tỷ lệ thống kê vốn ĐTC đã được thanh toán qua Kho bạc Nhà nước, không phải là khối lượng đã được thanh toán trên hiện trường. Những tháng cuối năm, các đơn vị, nhà thầu và các ban quản lý sẽ tích cực nghiệm thu và khả năng số lượng giải ngân sẽ cao hơn. Bên cạnh đó, năm 2023 là 1 trong 2 năm đặc biệt của nhiệm kỳ 2021-2025. Ngoài việc phải giải ngân vốn ĐTC hằng năm theo kế hoạch 5 năm được Quốc hội phê duyệt, chúng ta còn có thêm khối lượng vốn phải giải ngân từ các gói hỗ trợ và kích cầu sau Covid-19. Với những giải pháp đã và đang triển khai, hy vọng đến hết tháng 9, con số giải ngân ĐTC sẽ khá hơn. Đến tháng 12, chúng ta có thể nói với nhau là đã chuyển vốn và xử lý được bao nhiêu.

Về vấn đề điều chuyển vốn từ dự án này sang dự án khác, từ Bộ này sang Bộ khác, đây không phải lần đầu tiên các cơ quan tham mưu của Chính phủ có đề xuất này. Theo Luật ĐTC và Luật Ngân sách nhà nước, chúng ta có quyền điều chỉnh vốn cho các dự án, miễn không vượt tổng mức đầu tư để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn, cũng như có thể đưa các công trình, dự án gần nghiệm thu vào khai thác, sử dụng. Tuy nhiên, đây cũng là “căn bệnh” mà chúng ta cần lộ trình khắc phục. Chúng ta cần tối thiểu 5 năm mới khắc phục được bởi việc này vướng Luật Đất đai, Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản. Đơn cử vấn đề giải phóng mặt bằng, theo Luật Đất đai, chỗ ở mới của người dân phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, chúng ta phải có vốn đầu tư để tạo hạ tầng cơ sở. Tuy nhiên, việc này lại vướng Luật ĐTC… Hiện Quốc hội đang có kế hoạch để sửa những luật này. Hy vọng hết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, về cơ bản, những luật này sẽ được sửa và những khó khăn, vướng mắc sẽ được gỡ bỏ.

Kiểm toán để đánh giá chính sách và việc thực hiện chính sách là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng của KTNN. Báo cáo kiểm toán của KTNN, đặc biệt là phần kiến nghị kiểm toán về chế độ, chính sách là nội dung mà các đại biểu Quốc hội cũng như các Ủy ban của Quốc hội rất quan tâm.

T.S Nguyễn Đức Kiên

Hiện nay, nếu không giải ngân hết nguồn vốn ĐTC thì uy tín của Việt Nam bị ảnh hưởng, công trình không được xây dựng, dự án không đưa vào hoạt động, không đóng góp cho xã hội và quan trọng là lãi suất trái phiếu phát hành mà chúng ta phải trả. Do vậy, ngay từ đầu năm, Thủ tướng đã rất quyết liệt và cuối quý I đã thành lập 5 Tổ công tác, trong đó, Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ trưởng Bộ Tài chính làm Tổ trưởng để vừa kiểm tra, đôn đốc, vừa tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ giải ngân ĐTC trong năm 2023.

Phát huy vai trò của Kiểm toán nhà nước

Báo cáo kiểm toán của KTNN bao giờ cũng chỉ rõ sự yếu kém của cơ quan tư vấn lập dự án ngay từ ban đầu. Khi làm tư vấn thiết kế, chúng ta không lường trước những vấn đề đặt ra khi cả nước là một đại công trình. Nếu từng dự án, từng phân khúc, các nơi có thể đáp ứng, nhưng khi cả nước trở thành một đại công trường thì năng lực của tư vấn thiết kế không đáp ứng được. Chúng ta đã thấy ngay một nghịch lý, muốn đẩy nhanh tiến độ thì phải vận chuyển nguyên vật liệu từ nơi khác về và như vậy giá, chi phí thi công sẽ đội lên. Trong kết luận kiểm toán một số dự án, KTNN đã chỉ ra.

ĐTC là 1 trong 3 động lực để đảm bảo cho tăng trưởng kinh tế của cả nước, ngoài xuất nhập khẩu và thị trường tiêu dùng trong nước. Tuy nhiên, hai động lực này chúng ta không kiểm soát được vì xuất nhập khẩu phụ thuộc thị trường bên ngoài còn với thu nhập của người dân sau đại dịch, khả năng tiêu dùng hạn chế hơn. Chỉ còn ĐTC là động lực khả thi, nằm trong tay của Chính phủ, Quốc hội để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Nhưng vấn đề ở đây là khả năng thực thi của bộ máy chính quyền các cấp và các cơ quan, trước đây “gánh” 30kg, bây giờ lên 40kg vẫn được. Nhưng, khi vốn lên dồn dập và bắt bộ máy ấy “gánh” 50kg thì sẽ gặp khó khăn.

Tôi mong KTNN - cơ quan kiểm tra, giám sát về mặt tài chính, giúp việc tối cao cho Quốc hội - có cái nhìn tương đối khách quan và biện chứng trước những sai sót, phải phân biệt giữa sai sót cố ý và sai sót do làm nhiều quá.

Năm 2023, KTNN thực hiện 28 cuộc kiểm toán dự án đầu tư, trong đó có một số dự án lớn như: Cao tốc Bắc Nam, Cảng hàng không quốc tế Long Thành… Phải nói rằng, các cơ quan của Quốc hội và Chính phủ mong chờ các cuộc kiểm toán này để có dự thảo kết luận ban đầu. Chúng ta làm rất nhiều dự án liên tỉnh nhưng chưa lúc nào có dự án liên quan đến nhiều địa phương như tuyến cao tốc phía Đông. Như vậy, đơn giá vật liệu, đơn giá giải phóng mặt bằng của 2 tỉnh liền kề cũng là áp lực rất lớn cho người điều hành. Hy vọng kết quả từ các cuộc kiểm toán này sẽ giúp các cơ quan của Quốc hội, đặc biệt các cơ quan của Chính phủ “chắc tay” hơn khi phê duyệt tổng mức đầu tư hoặc phê duyệt dự toán có tính liền kề của các tỉnh khác nhau mà chênh lệch giá. Chúng ta có thể yên tâm vì địa phương này đặc thù, mật độ dân số cao, tất cả mọi thứ cao hơn thì đơn giá phải cao hơn.

Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến việc kiểm toán sân bay Long Thành. Quốc hội đã 2 lần ra nghị quyết để tách gói giải phóng mặt bằng, từ lúc đầu là 16.000 tỷ đồng lên đến 23.000 tỷ đồng trong vòng 7 năm, đến năm 2023, chúng ta mới giải phóng xong 5.000ha sân bay Long Thành. Gói sân bay, nhà ga chính, bây giờ chúng ta vừa mới mở thầu. Với sự vào cuộc quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ như thế, tại sao sân bay này vẫn chậm? Đây là những điều mà những người làm vĩ mô rất mong chờ kết luận kiểm toán của KTNN.

KTNN phải đồng hành với doanh nghiệp và các đơn vị quản lý nhà nước, đặc biệt là chia sẻ khó khăn và rủi ro trách nhiệm, thấu hiểu rủi ro trách nhiệm thực thi công vụ ở các địa phương. Khi kiểm toán, ngoài chuyện về con số in trên giấy trắng mực đen, các đơn vị được kiểm toán còn chia sẻ hết cho KTNN những khó khăn, vướng mắc. Lúc ấy, KTNN thực sự đồng hành với những người thực thi các cấp, giúp họ đi đúng, làm đúng và có hiệu quả./.