Bỏ công bố hợp quy, doanh nghiệp và người tiêu dùng đều được lợi
Những bất cập trong hai luật “gốc” là Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật không chỉ gây bất lợi cho nhiều ngành sản xuất liên quan đến nông nghiệp như sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chăn nuôi…, cũng như hoạt động xuất khẩu, mà còn khiến người tiêu dùng chịu thiệt.
Phân tích kỹ về bất cập này, tại hội thảo, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam chỉ rõ việc quy định hàng hóa nhập khẩu phải có dấu hợp quy và phải công bố hợp quy là không phù hợp. Thực tế là các nước trên thế giới không có quy định công bố hợp quy và dấu hợp quy trên bao bì, nghĩa là hàng hóa các nước nhập vào Việt Nam phải sản xuất cá biệt. Theo đó, các lô hàng nhập khẩu vào Việt Nam đều phải lấy mẫu phân tích kiểm tra để công bố hợp quy, làm phát sinh chi phí, thời gian và chậm cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.
“Không có nước nào làm như vậy, ngay cả với những mặt hàng buộc phải lấy mẫu kiểm tra chất lượng trước thông quan thì thông thường cũng chỉ áp dụng theo phương thức xác suất để lấy mẫu không vượt quá 5% số lô hàng nhập khẩu”, ông Dương nhấn mạnh.
Bà Nguyễn Thị Hương, Phó Chủ tịch Hội Thú y Việt Nam và Hiệp hội Sản xuất và Kinh doanh Thuốc Thú y cho biết, quy định công bố hợp quy đang gây bất lợi cho doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu thuốc thú y, làm phát sinh chi phí và thời gian, làm giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Hiện các doanh nghiệp sản xuất thuốc thú y vẫn đang xuất khẩu sản phẩm sang hơn 40 nước trên thế giới nhưng không có nước nào cần đến chứng nhận công bố hợp quy thuốc thú y của Việt Nam. Vì vậy, việc bỏ quy định công bố hợp quy là cần thiết để doanh nghiệp Việt Nam có thể cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp nước ngoài.
Cùng quan điểm, ông Trần Đại Nghĩa, Phó Tổng Giám đốc CTCP Supe Phốt phát và Hoá chất Lâm Thao cũng kiến nghị Quy chuẩn quốc gia được xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu chuyên sâu của các nhà khoa học trong hệ thống nghiên cứu quốc gia, đã đảm bảo các yêu cầu về chất lượng sản phẩm, an toàn sản phẩm và các yếu tố khác đối với cây trồng. Do đó, sản phẩm phân bón đáp ứng các yêu cầu của Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia là đã đảm bảo các tiêu chuẩn, quy chuẩn cao nhất, đủ điều kiện lưu hành. Vì vậy, việc bắt buộc khảo nghiệm phân bón gây tốn kém rất nhiều chi phí cho tổ chức, cản trở tiến trình đưa sản phẩm ra thị trường do phải đợi khảo nghiệm tối thiểu 2 năm, làm tổ chức mất đi cơ hội khi không kịp thời đưa sản phẩm ra thị trường tại thời điểm thị trường có nhu cầu. Ngoài ra, Quy chuẩn quốc gia về chất lượng phân bón QCVN 01-189:2019/BNNPTNT nên cập nhật sửa đổi cho phù hợp với thực tế, đỡ khó khăn cho doanh nghiệp và giảm chi phí cho người nông dân.
Quy định công bố hợp quy phân bón còn nhiều chồng chéo, xung đột
Theo thống kê của Hiệp hội Phân bón Việt Nam, hiện cả nước có trên 100.000 sản phẩm phân bón sản xuất trong nước và 15.000 sản phẩm nhập khẩu đã đăng ký lưu hành. Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phải công bố hợp quy và đăng ký bản công bố hợp quy tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Cả nước có 790 cơ sở sản xuất phân bón vô cơ và hữu cơ, trong đó 261 cơ sở sản xuất vô cơ, 161 cơ sở hữu cơ, 308 cơ sở vừa vô cơ vừa hữu cơ. Ước sản xuất được trên 20 triệu tấn các loại.
Nhu cầu sử dụng phân bón ở Việt Nam hiện nay vào khoảng 10,5 - 11 triệu tấn các loại một năm. Trong đó: Ure khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn, DAP khoảng 0,9 đến 1,0 triệu tấn, SA 0,8 - 0,9 triệu tấn, Kali 0,9 - 1,0 triệu tấn, phân chứa lân các loại trên 1,2 triệu tấn, phân NPK khoảng 3,5 triệu tấn.
Theo quy định của Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật (TCQC), phân bón là sản phẩm hàng hóa nhóm 2 đảm bảo an toàn, vệ sinh, sức khỏe con người: bảo vệ động vật, môi trường được quản lý bằng quy chuẩn kỹ thuật. Tất cả các sản phẩm phân bón trước khi lưu thông trên thị trường đều phải công bố hợp quy.
Tại hội thảo, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam Nguyễn Trí Ngọc chỉ ra rằng hiện đang tồn tại 2 loại hình văn bản pháp luật về quản lý chất lượng của sản phẩm phân bón là: văn bản của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và văn bản về Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam (QCVN) của Bộ Khoa học Công nghệ, mỗi văn bản quy định cách thức quản lý khác nhau.
Như vậy, cũng là quản lý chất lượng sản phẩm phân bón, nhưng ban hành bằng QCVN thì phải công bố hợp quy, ban hành bằng thông tư thì không phải công bố hợp quy.
TS. Nguyễn Trí Ngọc cho rằng: "Quy định công bố hợp quy phân bón hiện còn tồn tại nhiều bất cập về sự chồng chéo, xung đột giữa các quy định pháp luật hiện hành, mang nặng tính hình thức, gây tốn kém thời gian, chi phí cho doanh nghiệp."
Ngoài các bất cập được nêu tại hội thảo, đại diện Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo) cũng đề xuất thêm các điều chỉnh pháp lý trong lĩnh vực nông nghiệp như sau:
Thứ nhất, theo Luật trồng trọt, điều 44 quy định chỉ cho phép DN có mã số phân bón ủy quyền cho 1 đơn vị để nhập khẩu. Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động kinh doanh, cần mở rộng quy định, cho phép doanh nghiệp có mã số phân bón ủy quyền cho nhiều đơn vị khác nhau để nhập khẩu, gia công sản xuất và phân phối sản phẩm, miễn là các đơn vị này có chức năng kinh doanh phân bón.
Thứ hai, theo Luật giá và Nghị định 85/2024/NĐ-CP, doanh nghiệp phải kê khai giá phân đạm, phân DAP, phân NPK. Đại diện Phân bón Phú Mỹ kiến nghị bỏ quy định này vì không hiệu quả và gây tốn thời gian cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý.
PVFCCo cũng kiến nghị điều chỉnh mức thuế xuất khẩu đối với mặt hàng phân bón Urê từ 5% xuống 0%, vì việc áp thuế xuất khẩu sẽ suy giảm năng lực cạnh tranh, gây bất lợi cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế, do các nước xuất khẩu lớn như Trung Đông, Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Brunei… không áp dụng thuế xuất khẩu đối với Urê. Việc điều chỉnh này vẫn sẽ đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ trong hệ thống pháp luật và tuân thủ thông lệ quốc tế và xu hướng phát triển kinh tế bền vững, đồng thời tạo thêm nguồn thu ngoại tệ cho quốc gia thông qua xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu.
Đầu tháng 3/2025 vừa qua, Hội Chăn nuôi Việt Nam cùng 8 hiệp hội ngành hàng đã có công văn gửi Tổng Bí thư Tô Lâm đề xuất ghép Luật TCQC với Luật CLSPHH thành một luật, đồng thời kiến nghị bỏ quy định công bố hợp quy sản phẩm hàng hóa.
Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nhấn mạnh: “Đây là thời vận tốt, để Việt Nam có được thể chế pháp luật và chính sách phát triển tốt nhất, nâng tầm chất lượng, sức cạnh tranh của thương hiệu sản phẩm, hàng hóa Việt Nam. Cơ quan chủ trì soạn thảo rất cần sự khách quan và tranh thủ rộng rãi ý kiến của các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, các chuyên gia, nhà khoa học ở trong, ngoài nước, nhất là của các hiệp hội ngành hàng.”
Dự kiến, trong tháng 5 tới đây, Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự thảo Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi) và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi). Đây được xem là cơ hội quan trọng để Việt Nam có một khung pháp lý hoàn thiện hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người nông dân, đồng thời nâng cao chất lượng và giá trị hàng hóa nông sản trên thị trường.
Việc sửa đổi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật là cần thiết để tháo gỡ các rào cản đang kìm hãm sự phát triển của ngành nông nghiệp, đặc biệt là phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và thuốc thú y. Chính sách hợp lý không chỉ giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí, tăng cường năng lực cạnh tranh mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho người nông dân. Với quyết tâm của Quốc hội và các cơ quan chức năng, hy vọng rằng những thay đổi trong thời gian tới sẽ mở ra cơ hội phát triển mới, nâng cao vị thế của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
