Dự án Luật Đầu tư (thay thế) do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Dự thảo đề xuất chuyển Danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện từ cấp luật xuống cấp nghị định, luật chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, VCCI cho rằng, đề xuất này cần xem xét, cân nhắc lại ở một số điểm.
Thứ nhất, việc quy định Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Luật Đầu tư nhằm mục tiêu đảm bảo tập hợp được tất cả các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện hiện hành. Việc công khai tại Luật này thực hiện đúng tinh thần Nhà nước công bố rõ các ngành nghề cấm kinh doanh, kinh doanh có điều kiện, còn lại người dân, doanh nghiệp được làm những gì mà pháp luật không cấm. Các luật sau ban hành thêm ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện đồng thời phải sửa Danh mục tại Luật Đầu tư. Danh mục quy định tại Luật sẽ kiểm soát được việc quy định về ngành nghề kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh ở các văn bản cấp dưới luật. Đây được xem là thành công của Luật Đầu tư từ 2014 cho đến nay.
Thứ hai, nếu Danh mục quy định tại nghị định, sẽ không kiểm soát được tình trạng bổ sung thêm các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, nhất là việc bổ sung ngành nghề đó lại xuất phát từ các văn bản cấp dưới luật (nghị định khác). Bởi vì, theo nguyên tắc về hiệu lực pháp lý, các nghị định có hiệu lực pháp lý ngang nhau và nghị định ban hành sau sẽ ưu tiên được áp dụng nếu quy định khác nhau giữa các nghị định. Điều này dẫn tới tình trạng, ngành, nghề kinh doanh có điều kiện sẽ được bổ sung một cách tùy nghi và doanh nghiệp sẽ không thể nhận biết được các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện có trên thực tế.
Thứ ba, nghị định quy định về Danh mục sẽ khiến cho Danh mục này trở nên ít ý nghĩa. Nếu xem đây là Danh mục tập hợp tất cả các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, những ngành nghề không có trong Danh mục này sẽ không được xem xét là ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì Danh mục này sẽ không khả thi. Vì như phân tích ở trên, các luật, nghị định ban hành sau sẽ dễ dàng ban hành các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và các ngành nghề này sẽ không có trong Danh mục và sẽ được ưu tiên áp dụng. Nếu kỳ vọng Danh mục này sẽ kiểm soát được việc ban hành ngành, nghề kinh doanh có điều kiện thì sẽ không hiệu quả nếu nó chỉ ở trong văn bản ở cấp nghị định.
VCCI cho biết, thực tế, trong hệ thống pháp luật kinh doanh cũng có Danh mục hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện quy định theo Luật Thương mại năm 2005. Nhưng từ khi ra đời, Danh mục này gần như không được áp dụng bởi sự lỗi thời và không có giá trị hiệu lực khi không được cập nhật thường xuyên và cũng không có mục tiêu rõ ràng. Nếu Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện quy định tại văn bản cấp nghị định, nhiều khả năng cũng có thể rơi vào tình trạng như Danh mục hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện.
VCCI nhấn mạnh, trong bối cảnh Đảng, Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách về thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, cắt giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp để thúc đẩy môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi hơn, cần thiết phải có chính sách để kiểm soát việc ban hành ngành, nghề kinh doanh có điều kiện một cách chặt chẽ và hiệu quả hơn. Việc ban hành Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Luật Đầu tư là một trong những biện pháp kiểm soát đó, đồng thời với việc ràng buộc trách nhiệm giải trình, chứng minh chặt chẽ hơn khi có đề xuất bổ sung ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Do đó, VCCI kiến nghị cơ quan soạn thảo giữ nguyên quy định hiện hành về nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và quy định Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Luật Đầu tư.
Đồng thời, VCCI cũng đề xuất cần rà soát, sửa đổi, bổ sung Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo hướng đề xuất bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không đáp ứng nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư./.
