Việc quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản Nhà nước năm 2013 của Bộ Y tế Kỳ 1: Bất cập trong quản lý giá dịch vụ y tế

Nhiều khoản thu thiếu cơ sở

Theo báo cáo kiểm toán, năm 2013, tổng số thu viện phí (bao gồm cả viện phí do Bảo hiểm y tế thanh toán) của các đơn vị trực thuộc Bộ Y tế là hơn 12,2 nghìn tỷ đồng (chiếm 59,8% tổng số thu sự nghiệp). Giá thu viện phí năm 2013 được quy định theo Nghị định 85/2012/NĐ- CP ngày 15/10/2012 của Chính phủ về cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập và giá dịch vụ KCB song cho đến thời điểm kiểm toán Bộ Y tế và Bộ Tài chính chưa ban hành thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định này mà giá viện phí vẫn được thực hiện theo Thông tư liên tịch số 03/2006/TTLT-BYT-BTC-BLĐTB&XH (Thông tư 03), Thông tư liên tịch số 04/2012/TTLT-BYT-BTC (Thông tư 04) ban hành mức tối đa khung giá một số dịch vụ KCB của Nhà nước. Căn cứ 2 Thông tư trên, Bộ Y tế đã ban hành các quyết định riêng áp dụng giá thu cho từng BV với giá thấp hơn hoặc bằng giá quy định tại Thông tư 03 và Thông tư 04.

Tuy nhiên, kết quả kiểm toán tại 17 BV đã chỉ ra hàng loạt sai phạm trong công tác thu viện phí. Đó là tình trạng các BV thu tiền KCB, dịch vụ y tế cao hơn khung giá của Bộ Y tế (8/17 BV) với số tiền gần 31,8 tỷ đồng, chủ yếu là thu của các bệnh nhân đến khám không có thẻ Bảo hiểm y tế hoặc vượt tuyến như: BV Bạch Mai 4.252,9 triệu đồng, BV Mắt T.Ư 12.966,5 triệu đồng… Nguyên nhân của tình trạng trên, theo báo cáo của các BV, là do việc KCB vượt tuyến hoặc không có thẻ Bảo hiểm y tế dẫn đến quá tải làm phát sinh thêm chi phí. Nhưng theo KTNN, mức thu thêm là chưa có cơ sở.

Kết quả kiểm toán cũng phát hiện 4/17 BV thu một số khoản thu chưa có trong danh mục thu của Bộ Y tế với số tiền trên 30,9 tỷ đồng. Thậm chí, 5/17 BV còn thu một số khoản thu sai chế độ với số tiền gần 11,5 tỷ đồng như: Thu mã bệnh nhân, vòng đeo tay mổ (BV Chợ Rẫy); thu phí phục vụ người nhà bệnh nhân và sử dụng thang máy (BV Đa khoa T.Ư Huế).

Dịch vụ y tế theo yêu cầu - mạnh ai nấy… thu

Thu từ dịch vụ y tế theo yêu cầu chiếm 14,4% so với tổng thu dịch vụ y tế của 17 BV được kiểm toán song việc quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này còn thiếu chặt chẽ, chưa thống nhất. Cho đến thời điểm kiểm toán, Bộ Y tế chưa có hướng dẫn cụ thể về việc xây dựng giá dịch vụ KCB theo yêu cầu nên nhiều BV xây dựng mức giá dịch vụ này khá cao, một số giá dịch vụ đã tính cả chi phí tiền lương và khấu hao nhưng không thống nhất về căn cứ, cách xác định chi phí tiền lương, tiền công, hay đơn giá tiền lương, cách xác định chi phí khấu hao… Mặt khác, mặc dù Bộ Y tế đã ban hành tạm thời định mức kinh tế kỹ thuật tiêu hao điện, nước, xử lý chất thải, vệ sinh môi trường, khử khuẩn, chi phí duy tu, bảo dưỡng trang thiết bị y tế nhưng các BV xây dựng giá không thống nhất. Kiểm tra giá thu dịch vụ KCB tại 17 BV cho thấy thực tế là cùng loại hình chụp cộng hưởng từ có tiêm thuốc, ở mỗi BV có mức thu khác nhau như BV Việt Đức, BV Phụ sản T.Ư thu 2,2 triệu đồng/lần chụp; BV Bạch Mai 2,5 triệu đồng/lần; BV Chợ Rẫy 2,860 triệu đồng/lần…

Về giá giường bệnh theo yêu cầu, kết quả kiểm toán chỉ ra rằng, hầu hết các BV đều thu cao so với giá giường bệnh thông thường theo quy định của Bộ Y tế. Giá giường bệnh tự nguyện cũng khác nhau giữa các BV.

Theo đánh giá của KTNN, giá thu cao một phần là để bù đắp chi phí bỏ thêm như điều hòa, quạt, tivi, vệ sinh… nhưng phần lớn là để bù đắp các dịch vụ có mức thu thấp và để có nguồn chi trả thu nhập tăng thêm cho thầy thuốc và tăng tích lũy cho đơn vị. Tuy nhiên, một số BV xác định mức thu chưa căn cứ vào chi phí và mức tích lũy theo quy định, mức tích lũy vượt quá 10% chi phí. Các cơ sở y tế cũng chưa chấp hành quy định của Bộ Y tế, chưa hạch toán doanh thu, chi phí riêng cho hoạt động này và chưa theo dõi thực hiện trích tối thiểu 15% số thu hằng năm để sửa chữa, nâng cấp, cải tạo, mở rộng buồng bệnh và mua sắm trang thiết bị để nâng cao chất lượng dịch vụ.

Để được thu với giá cao, nhiều BV đã chuyển giường bệnh thông thường sang giường bệnh theo yêu cầu, dẫn đến thực hiện thiếu giường bệnh thông thường. Theo KTNN, việc một số BV thu giường bệnh theo yêu cầu với giá cao có tích lũy lớn, vượt mức quy định, chưa tương xứng với chất lượng phục vụ và tình trạng chuyển giường thông thường sang giường tự nguyện đã tạo thêm áp lực quá tải tại một số BV và ảnh hưởng đến quyền lợi của bệnh nhân.

Đánh giá tổng thể về công tác quản lý Nhà nước về giá viện phí, KTNN nhấn mạnh sự chậm trễ trong triển khai thực hiện Nghị định 85/2012/NĐ-CP của Bộ Y tế khiến cho việc thực hiện giá dịch vụ KCB theo khung giá của Thông tư 03, Thông tư 04 còn bất cập, nhiều dịch vụ chưa tính đủ chi phí, mức giá thấp không phù hợp với Nghị định 85. Vì vậy, KTNN kiến nghị Bộ Y tế chấn chỉnh những bất cập nêu trên, đồng thời chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính sớm ban hành thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 85. Theo đánh giá của KTNN, đã đến lúc có đủ các điều kiện để đẩy nhanh lộ trình thực hiện giá dịch vụ KCB theo quy định của Nghị định 85, từng bước tính đúng tính đủ chi phí, tiến tới thực hiện chính sách một giá.