Tại Phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 13/9 về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh nêu: Nghị quyết 100/2023/QH15 của Quốc hội về chất vấn tại Kỳ họp thứ 5, trong đó liên quan đến BHXH, trốn đóng BHXH có yêu cầu: Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo các cơ quan khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh các hành vi trốn đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp theo đúng quy định của Bộ luật Hình sự, Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và các quy định của pháp luật có liên quan, bảo vệ quyền lợi của người lao động.
Bà Nguyễn Thúy Anh đề nghị các cơ quan có liên quan thông tin về tình hình thực hiện Nghị quyết số 100/2023/QH15.
Liên quan đến vấn đề này, tại Phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công an Phạm Thế Tùng cho biết, từ năm 2018 đến năm 2023 lực lượng công an toàn quốc đã tiếp nhận 378 hồ sơ thông tin kiến nghị xử lý hình sự về hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của các doanh nghiệp từ cơ quan BHXH. Tuy nhiên, đến nay mới xử lý được 1 vụ án khởi tố về tội trốn đóng BHXH.
Cụ thể là, ngày 1/3/2024, Công an tỉnh Phú Yên đã khởi tố vụ án, khởi tố một pháp nhân là Công ty Thuận Thông về tội trốn đóng BHXH.
“Song do vướng mắc về quy định xử phạt hành chính đối với cá nhân nên vụ án hiện không khởi tố bị can đối với giám đốc doanh nghiệp, cơ quan điều tra thực hiện quyết định xử phạt tiền đối với doanh nghiệp trên” - Thứ trưởng Hà Thế Tùng thông tin.
Làm rõ hơn vướng mắc về quy định pháp luật trong vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, hiện nay việc phát hiện khởi tố vụ án, khởi tố bị can về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN còn hạn chế do các nguyên nhân khách quan, chủ quan và bất cập, vướng mắc về chính sách, pháp luật trong quá trình tổ chức thực hiện.
Cụ thể, Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động tại Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định: Người nào có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 6 tháng trở lên thuộc một trong những trường hợp sau đây: Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì bị phạt tiền 50 triệu đến 200 triệu, phạt cải tạo không giam giữ 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.
Tuy nhiên, Nghị định số 12/2022/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế - chưa có quy định về việc xử phạt vi phạm hành chính đối với người quản lý, điều hành, người đại diện theo pháp luật của đơn vị sử dụng lao động.
Vì vậy, khi xử lý hình sự theo Điều 216 cơ quan điều tra chỉ xử lý được với pháp nhân, không xử lý được với cá nhân.
Mặt khác, theo ông Phạm Thế Tùng, việc chứng minh được bản chất hành vi của người sử dụng lao động trốn đóng BHXH còn khó khăn do chưa được lượng hóa rõ ràng, cụ thể trong vi phạm pháp luật; khó phân biệt được hành vi chậm đóng vì nguyên nhân khách quan với trốn đóng là ý chí chủ quan, dẫn đến khó xác định được yếu tố lỗi của chủ thể thực hiện hành vi vi phạm và các yếu tố cấu thành tội phạm.
“Do đó, đến nay cả nước mới khởi tố được một pháp nhân, chưa có vụ án nào khởi tố bị can về hành vi trốn đóng bảo hiểm quy định tại Điều 216 của Bộ luật Hình sự” - ông Phạm Thế Tùng cho hay.
Cũng theo ông Tùng, chế tài xử lý vi phạm về đóng BHXH, BHYT, BHTN tại Nghị định số 12/2022/NĐ-CP của Chính phủ còn nhẹ, không đủ sức để răn đe, đồng thời chưa phân hóa mức độ vi phạm của doanh nghiệp và các cá nhân.
