Thiếu quy định chặt chẽ liên quan đến ngân sách
Thông qua cuộc kiểm toán, NIK nhận định, nhìn chung, ngân sách nhà nước (NSNN), ngân sách của các quỹ châu Âu và kế hoạch tài chính của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách đã tuân thủ Luật Ngân sách năm 2023. Ngoài ra, báo cáo của Hội đồng Bộ trưởng cũng được xây dựng phù hợp với luật hiện hành dựa trên dữ liệu báo cáo của từng đơn vị sử dụng ngân sách.
Báo cáo chi tiết của NIK chỉ ra rằng, tổng thu NSNN và các quỹ châu Âu đạt 650 tỷ zloty Balan - PLN (tương đương gần 159,6 tỷ USD) vào năm 2023, cao hơn 12,5% so với năm 2022. Tuy nhiên, tổng chi của 2 ngân sách này tăng cao hơn nhiều, lên tới gần 735 tỷ PLN, cao hơn 24% so với năm 2022, khiến tổng thâm hụt NSNN và các quỹ châu Âu năm 2023 lên tới 84,7 tỷ PLN, cao hơn gần 71 tỷ PLN so với năm 2022.
NIK cho rằng, quá trình quản lý công quỹ thiếu minh bạch; ngân sách không phản ánh mức độ mất cân đối thực tế của nhà nước và những thiếu sót nghiêm trọng khác làm giảm đáng kể quyền kiểm soát của Quốc hội, của công dân đối với công tác thu, chi và kinh phí của một số dự án công.
Báo cáo của NIK cho rằng, cả Luật Ngân sách và báo cáo về thực hiện NSNN đều không đề cập đầy đủ tất cả các hoạt động ảnh hưởng đến tình hình tài chính công. Ba năm qua, hầu như chưa có những quy định chặt chẽ liên quan đến NSNN. Ngoài ra, báo cáo chỉ ra các hoạt động vi phạm nguyên tắc cơ bản về ngân sách, đặc biệt là nguyên tắc thống nhất, minh bạch và công khai của ngân sách từ năm 2020.
Báo cáo cũng chỉ ra một số bất thường mang tính hệ thống như quy tắc ổn định chi tiêu không giúp hạn chế tốc độ tăng chi tiêu công. Năm 2023 ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong chi tiêu từ các quỹ dự trữ; một phần đáng kể của quỹ dự trữ chung bị chi tiêu sai mục đích. Ngoài ra, quá trình phân bổ vốn từ quỹ dự trữ chung không minh bạch và không được báo cáo, lưu trữ đầy đủ. Đồng thời, sự mất cân đối giữa thu và chi của các quỹ công chuyên dùng ngày càng lớn.
Những vi phạm đáng kể cũng được phát hiện trong lĩnh vực quốc phòng. Bộ Quốc phòng đã chi 2,2 tỷ PLN lãng phí và vi phạm luật pháp hiện hành. Tình trạng thiếu kinh phí hoạt động cho các đơn vị Cảnh sát vẫn tiếp diễn, gây ảnh hưởng đến công tác đào tạo và đảm bảo an ninh cho công dân. Thậm chí, nhiều đơn vị phải vay tiền, không thể trả nhiều khoản nợ khi đến hạn thanh toán và chịu lãi vay cao. Ngoài ra, NIK cảnh báo Quỹ Kế hoạch phục hồi và chống chịu quốc gia không được quản lý hiệu quả, tốc độ giải ngân rất chậm nên chưa mang lại kết quả nào.
Nhiều điểm bất thường trong việc quản lý công quỹ cũng được phát hiện trong các cuộc kiểm toán trong năm 2023. Tiến hành kiểm toán hoạt động của Viện Tự do quốc gia - Trung tâm Phát triển xã hội dân sự, NIK nhận thấy quy trình xem xét, việc xác minh và giải quyết các đơn xin tài trợ không đáng tin cậy, không hợp lý, gây lãng phí, thậm chí là bất hợp pháp. Kết quả của 2 cuộc kiểm toán khác cho thấy, tính độc lập tài chính của các chính quyền địa phương đã giảm trong giai đoạn 2019-2023 và hiện nay họ phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn kinh phí được Chính phủ hỗ trợ…
Cần biện pháp hiệu quả để đảm bảo minh bạch tài chính
Đây là năm thứ 3 liên tiếp NIK đưa ra đánh giá về việc thực hiện các chính sách tiền tệ. Thông qua phát hiện của những cuộc kiểm toán, NIK một lần nữa chỉ ra sự cần thiết phải thực hiện các biện pháp hiệu quả để đảm bảo tính công khai, minh bạch của nền tài chính công. NIK khẳng định, cần củng cố vai trò của Luật Ngân sách là đạo luật cơ bản của công tác quản lý tài chính nhà nước.
NIK đã đưa ra một số kiến nghị như: Cần điều chỉnh lại việc phân phối các quỹ công, tăng cường tài trợ cho các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách. NIK cũng kiến nghị, Bộ Nội vụ và Hành chính, Bộ Tài chính cần đảm bảo kế hoạch chi tiêu của các đơn vị Cảnh sát, bao gồm các khoản kinh phí cần thiết để lực lượng này hoạt động hiệu quả. Để hạn chế và giải quyết những bất thường được xác định trong việc lập kế hoạch và chi tiêu công quỹ, NIK yêu cầu các cơ quan quản lý quỹ cần đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc quản lý ngân sách…
Thông qua hoạt động kiểm toán, NIK đã phê phán mạnh mẽ các hành động dẫn đến những hậu quả như giảm thiểu tầm quan trọng của NSNN; làm suy yếu hoạt động đúng đắn của quy tắc ổn định chi tiêu công; sự chênh lệch và những vấn đề phát sinh khi các tổ chức bên ngoài phát hành trái phiếu cao hơn khu vực công... Hoạt động kiểm toán đã giúp hỗ trợ đắc lực cho việc triển khai Luật Ngân sách, việc thực hiện các chính sách tiền tệ của quốc gia trong những năm tiếp theo./.
(Theo NIK và tổng hợp)
