Cần có hướng dẫn kiểm toán các khu công nghệ cao

Chưa tổ chức được các cuộc kiểm toán chuyên đề

Theo nghiên cứu của ThS. Võ Văn Thọ (KTNN khu vực XIII) và ThS. Đặng Văn Công (KTNN khu vực IV), từ năm 2018 đến nay, KTNN đã thực hiện 3 cuộc kiểm toán liên quan tới 3 khu CNC quốc gia, gồm: Dự án phát triển cơ sở hạ tầng Khu CNC Hòa Lạc (năm 2021); kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công năm 2017 tại Ban Quản lý Khu CNC Hòa Lạc (năm 2018); kiểm toán hoạt động đầu tư xây dựng, việc thực hiện các mục tiêu xây dựng và phát triển Khu CNC TP. Hồ Chí Minh (năm 2018).

Qua đó, KTNN đã có những phát hiện nổi bật về: Công tác quản lý, sử dụng đất; công tác cấp phép đầu tư; ban hành quy định về thẩm định dự án CNC được đầu tư vào khu CNC; hoạt động đầu tư xây dựng dự án; đánh giá một số kết quả đạt được so với mục tiêu phát triển khu CNC. Riêng cuộc kiểm toán Hoạt động đầu tư xây dựng, việc thực hiện các mục tiêu xây dựng và phát triển Khu CNC TP. Hồ Chí Minh có gắn mục tiêu xây dựng khu CNC vào việc thiết kế mục tiêu kiểm toán. Vì vậy, kết quả kiểm toán đã đánh giá được các nội dung thực hiện mục tiêu của khu CNC.

Tuy nhiên, do điều kiện nhân lực, thời gian, KTNN chưa tổ chức được các cuộc kiểm toán chuyên đề nhằm đánh giá sâu việc thực hiện các mục tiêu xây dựng và phát triển của các khu CNC quốc gia. 3 cuộc kiểm toán được tổ chức theo 3 loại hình kiểm toán khác nhau (dự án đầu tư xây dựng, ngân sách trung ương, kiểm toán hoạt động), dẫn đến việc áp dụng quy trình, thủ tục, xác định mục tiêu, phạm vi, nội dung kiểm toán khác nhau và kết quả kiểm toán đạt được cũng theo các mục tiêu khác nhau.

Bên cạnh đó, kết quả kiểm toán chủ yếu là kiểm toán tính tuân thủ của Ban quản lý khu CNC trong việc thực hiện chế độ tài chính kế toán; việc quản lý, sử dụng vốn, ngân sách, tài sản của Nhà nước; việc thực hiện ghi sổ về nguồn vốn dự án; việc tuân thủ chế độ, chính sách trong thực hiện dự án đầu tư xây dựng. KTNN cũng chưa đánh giá được đầy đủ mục tiêu tổng thể, cũng như các mục tiêu cụ thể của các khu CNC, giúp kịp thời tư vấn, kiến nghị, điều chỉnh những bất cập của các khu CNC để đảm bảo đạt được lộ trình mục tiêu xây dựng các khu CNC đã đề ra. Thêm vào đó, việc tổ chức kiểm toán theo 3 loại hình khác nhau dẫn đến khó có sự liên kết, so sánh việc thực hiện các mục tiêu để rút kinh nghiệm, không tạo được sự gắn kết giữa việc thực hiện các mục tiêu xây dựng của 3 khu CNC. Hơn nữa, KTNN chưa kiểm toán đối với Khu CNC Đà Nẵng, dẫn đến chưa đánh giá được một cách tổng thể việc thực hiện các mục tiêu xây dựng 3 khu CNC quốc gia Bắc/Trung/Nam.

Thực tế kiểm toán các khu CNC thời gian qua cho thấy, hầu hết các cuộc kiểm toán là kiểm toán tuân thủ; chủ yếu đánh giá việc quản lý, sử dụng tiền, tài sản của Nhà nước, đánh giá việc tuân thủ chính sách pháp luật của dự án đầu tư xây dựng cơ bản mà không đánh giá đầy đủ mục tiêu xây dựng và phát triển các khu CNC. Cuộc kiểm toán hoạt động đầu tư và việc thực hiện các mục tiêu xây dựng và phát triển Khu CNC TP. Hồ Chí Minh được thực hiện khi chưa có hướng dẫn cụ thể của Ngành, chủ yếu dựa trên quy trình chung về kiểm toán hoạt động và kinh nghiệm cá nhân của mỗi kiểm toán viên. Đoàn kiểm toán căn cứ vào các quy trình, chuẩn mực của KTNN để xây dựng mục tiêu, nội dung và tiêu chí của cuộc kiểm toán. Kết quả kiểm toán vẫn chủ yếu là về xử lý tài chính liên quan tới việc quản lý, sử dụng đất, công tác cấp giấy phép đầu tư, xử lý về hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản.

Hướng dẫn kiểm toán phải tuân thủ các quy trình, chuẩn mực

Theo Nhóm tác giả, trước thực trạng trên, KTNN cần giải pháp hoàn thiện việc tổ chức kiểm toán các khu CNC nhằm: Đánh giá được toàn diện, đầy đủ về các mục tiêu xây dựng và phát triển của các khu CNC; tổ chức kiểm toán một cách đồng bộ, thống nhất giữa 3 khu CNC quốc gia của 3 miền Bắc/Trung/Nam. Tại mỗi địa phương, đoàn kiểm toán cần căn cứ vào đặc điểm, mục tiêu phát triển riêng của mỗi khu CNC để xây dựng mục tiêu kiểm toán phù hợp.

Loại hình phù hợp nhất để thực hiện kiểm toán mục tiêu xây dựng các khu CNC là kiểm toán hoạt động. Giải pháp là xây dựng Hướng dẫn kiểm toán các khu CNC dựa trên cơ sở Hướng dẫn của KTNN về kiểm toán hoạt động, xây dựng chương trình kiểm toán, kế hoạch thu thập bằng chứng nhằm đạt được các tiêu chí kiểm toán của cuộc kiểm toán. Nguyên tắc xây dựng Hướng dẫn kiểm toán phải tuân thủ các quy trình, chuẩn mực, quy định về hướng dẫn kiểm toán của KTNN.

Đối với cuộc kiểm toán các khu CNC, việc chọn lựa tiêu chí kiểm toán là khá mở và phải bảo đảm được rằng chúng có liên quan, hợp lý và khả thi. Tiêu chí được thảo ra dưới dạng các câu hỏi đảm bảo yêu cầu là các câu hỏi mang đặc điểm sự kiện thực tế, nhằm mô tả hay đo đếm được tình hình thực tế cần kiểm toán; giúp kiểm toán viên dễ nắm bắt và dễ áp dụng khi kiểm toán.

Việc áp dụng Hướng dẫn kiểm toán này vào thực tế kiểm toán sẽ giúp nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán, giảm thời gian thu thập thông tin, tìm hiểu đánh giá ban đầu một cách riêng lẻ của các đơn vị thực hiện kiểm toán; tạo sự thống nhất trong phân tích, đánh giá, phát hiện kết quả kiểm toán và kiến nghị kiểm toán đối với cả 3 khu CNC, đem lại thông tin hữu ích cho Ban quản lý các khu CNC, doanh nghiệp tại các khu CNC, các nhà quản lý, các cơ quan chức năng và Chính phủ trong việc ra quyết định, điều chỉnh lộ trình thực hiện các mục tiêu của các khu CNC./.

Một số nội dung kiểm toán của cuộc kiểm toán việc thực hiện mục tiêu xây dựng và phát triển các khu CNC: Công tác tham mưu, xây dựng cơ chế, chính sách; công tác lựa chọn nhà đầu tư; công tác quy hoạch; công tác cho thuê đất; công tác quản lý, sử dụng vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, kinh phí hoạt động không thường xuyên…