Những bất cập trong xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản
Liên quan đến việc thực hiện đấu giá quyền thăm dò và khai thác khoáng sản, KTNN chỉ ra hàng loạt vấn đề nổi cộm: địa phương chậm triển khai thực hiện việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; không công khai tên tổ chức, tên loại khoáng sản và vị trí khu vực đề nghị thăm dò khoáng sản trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và Báo Đấu thầu; đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản không thuộc quy hoạch, không phù hợp với quy hoạch.
Tỉnh Hà Giang đã phê duyệt Kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản với 67 điểm mỏ chủ yếu là đá vôi, cát sỏi làm vật liệu xây dựng nhưng trong giai đoạn 2017-2021, tỉnh lại chưa thực hiện đấu giá.
Trong quản lý, theo dõi tiền cấp quyền khai thác khoáng sản của Bộ TNMT cũng còn tồn tại nhiều vấn đề. Cụ thể, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam thực hiện theo dõi, tổng hợp không đầy đủ công tác tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản ở các tỉnh. Quyết định số 1051/QĐ-BTNMT đã được Bộ TNMT ban hành ngày 27/5/2021 nhưng vẫn chưa có đủ căn cứ để xác định giá tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.
Trong khi đó, việc phê duyệt bổ sung tiền cấp quyền khai thác khoáng sản của 13 Quyết định tại Bộ TNMT chưa đảm bảo quy định tại Điều 6 Nghị định số 67/2019/NĐ-CP. Việc xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với mỏ đồng Sin Quyền, mỏ đồng Vi Kẽm khi xác định lần đầu và các lần tiếp theo còn có sự khác biệt do Bảng giá tính thuế tài nguyên của địa phương ban hành tạo ra nhiều cách hiểu khác nhau.
Vì thế, KTNN đã kiến nghị Bộ TNMT cần thực hiện kiểm điểm trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân có liên quan trong việc xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, rà soát ra thông báo hằng năm giai đoạn 2018-2022 đối với 02 mỏ đồng Sin Quyền và Vi Kẽm.
Cũng liên quan đến việc tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, KTNN phát hiện tại 3 tỉnh (Bình Phước, Phú Thọ, Bắc Kạn) đã xác định trữ lượng để tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là trữ lượng khai thác; tỉnh Cao Bằng và Tuyên Quang ban hành văn bản phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và gửi cơ quan Thuế chậm; tỉnh Thái Bình ban hành văn bản tạm dừng việc nộp tiền cấp quyền không đúng đối tượng; có địa phương chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp xử lý đối với số nợ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, đến ngày 31/12/2021, số nợ được KTNN xác định lên tới 957 tỷ đồng.
Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị Bộ TNMT chỉ đạo các đơn vị có liên quan kiểm tra xác định, làm rõ cơ sở tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với một số Quyết định để đảm bảo thu đúng, đủ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.
Cần đảm bảo sự phù hợp giữa Luật Khoáng sản và Luật Đất đai
Đánh giá về công tác phối hợp giữa Bộ TNMT và các tỉnh trong công tác quản lý tài nguyên khoáng sản, KTNN cũng chỉ ra một số tồn tại. Hằng năm, địa phương (tỉnh Thái Nguyên) chưa tổng hợp số liệu về công tác thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản tại tỉnh trình UBND cấp tỉnh, đồng thời báo cáo Bộ TNMT.
Thực tế kiểm toán cũng cho thấy, còn tình trạng hằng năm, các tỉnh, Bộ, ngành không thực hiện nộp Báo cáo tình hình quản lý nhà nước về khoáng sản, cũng như Báo cáo về việc thực hiện các Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ.
Do chưa có sự phối hợp tốt giữa Bộ TNMT với các tỉnh dẫn đến thực trạng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản chưa tổng hợp báo cáo Bộ trưởng Bộ TNMT về công tác thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trên cả nước để Bộ TNMT tổng hợp và báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo quy định.
Kiến nghị chính sách quan trọng được KTNN phát hiện và chỉ ra qua cuộc kiểm toán này là những vướng mắc giữa Luật Đất đai năm 2013 và Luật Khoáng sản năm 2010.
Liên quan đến kiến nghị trên, KTNN chỉ rõ, các dự án khai thác khoáng sản, giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn… thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh cấp phép theo Luật Khoáng sản nhưng không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai, dẫn đến một số doanh nghiệp trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản gặp khó khăn trong việc giải phóng mặt bằng.
Thậm chí, doanh nghiệp không thể giải phóng mặt bằng do không thỏa thuận được với chủ sử dụng đất, nhân dân không cho vào khai thác.
Vì thế, KTNN kiến nghị Bộ TNMT cần tham mưu với Chính phủ sửa đổi một số nội dung để đảm bảo sự phù hợp giữa Luật Khoáng sản và Luật Đất đai liên quan đến trường hợp trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản…
