Tổng số kiến nghị xử lý tài chính được KTNN đưa ra đối với 03 dự án này là 22,038 tỷ đồng, trong đó với Dự án 1 là 17,793 tỷ đồng; Dự án 2 là 2,336 tỷ đồng và Dự án 3 là 1,727 tỷ đồng. Cùng với đó, tổng số kiến nghị xử lý khác được KTNN xác định là 36,198 tỷ đồng, trong đó với Dự án 1 là 16,412 tỷ đồng và Dự án 3 là 19,785 tỷ đồng.
Kết quả trên được KTNN đưa ra với lưu ý, tại Dự án 2 và 3 chỉ kiểm toán phần vốn góp của Nhà nước trong dự án BOT, không kiểm toán phần vốn thực hiện dự án BOT của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án BOT.
Cần đảm bảo chất lượng, hiệu quả, tiết kiệm ngân sách nhà nước
Đặc biệt, KTNN kiến nghị Bộ Giao thông vận tải (GTVT) và các đơn vị được kiểm toán báo cáo để Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về diện tích sử dụng đất cho 03 dự án; những nội dung thay đổi so với chủ trương đầu tư được Quốc hội thông qua tại Dự án 2 và 3, như chiều dài từng dự án thành phần, suất đầu tư, tổng mức đầu tư.
Hơn nữa, Bộ GTVT cần báo cáo Chính phủ về tỷ lệ vốn chủ sở hữu tại các Dự án 2 và 3 chưa đủ 20% theo quy định tại Nghị quyết số 20/NQ-CP ngày 28/3/2018 của Chính phủ; cũng như báo cáo về việc quản lý, sử dụng và xác định giá đất đắp khai thác tại các mỏ mà nhà đầu tư, nhà thầu được quyền khai thác đối với cả 3 Dự án.
Cùng với đó là hàng loạt kiến nghị KTNN đối với cả 3 Dự án được đưa ra với Bộ GTVT và các đơn vị. Trong đó, KTNN yêu cầu phải phối hợp cùng với địa phương xây dựng đơn giá đất đắp đối với đất đắp được khai thác tại các mỏ theo các Nghị quyết của Chính phủ.
Đồng thời, tổ chức rà soát tổng thể công tác thiết kế, dự toán đảm bảo an toàn, chất lượng và hiệu quả, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước; nghiên cứu sửa đổi, điều chỉnh Quyết định số 5109/QĐ-BGTVT đối với chiều rộng dải an toàn lề ngoài để đảm bảo an toàn tốc độ khai thác 80km/h theo quy định.
KTNN kiến nghị, Bộ GTVT và các đơn vị cần phải có giải pháp đẩy nhanh tiến độ dự án, đảm bảo hoàn thành đúng các mốc tiến độ theo yêu cầu tại Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ.
Đối với các Dự án 2 và 3, Bộ GTVT và các đơn vị cần tiếp tục đề nghị Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể về việc hoàn thuế đối với phần vốn đầu tư của Nhà nước tham gia vào dự án PPP; thương thảo, đàm phán, ký phụ lục hợp đồng với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án về nội dung phân bổ vốn hỗ trợ một phần chi phí xây dựng công trình, bổ sung điều khoản quy định trong trường hợp có sự thay đổi thiết kế kỹ thuật công trình, quy định về quy trình vận hành khai thác, bảo trì, sửa chữa thay thế hệ thống Giao thông thông minh và thiết bị thu phí.
KTNN cũng khuyến nghị, khi Bộ GTVT quyết toán dự án cần lưu ý các sai sót mà KTNN đã nêu liên quan đến phần vốn góp của Nhà nước đối với phần vốn nhà đầu tư huy động.
Cùng với đó, đề nghị Bộ GTVT tiếp tục tổ chức rà soát, tham khảo ý kiến các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để thực hiện đúng quy định đối với phần giá trị chi phí dự phòng và chi phí liên quan đến việc đất được khai thác nhưng chưa đủ điều kiện để kiểm toán xác nhận chi phí.
Hơn nữa, Bộ và các đơn vị cần phải có giải pháp xử lý tận dụng, tái sử dụng đối với đá cấp 1, 2, 3 và rà soát, mở rộng cho các dự án khác, điều phối hợp lý giữa các dự án mà Bộ quản lý để đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả, tránh lãng phí tài nguyên mà vẫn phù hợp với quy định của pháp luật.
Đáng chú ý, Bộ cần chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với các tập thể, cá nhân liên quan đến những hạn chế, tồn tại trong việc lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế, dự toán để xử lý theo quy định.
Phát hiện nhiều sai sót tại cả 03 dự án
Những kiến nghị trên được được ra khi KTNN phát hiện tại cả 03 dự án, việc thiết kế mặt cắt ngang đường bề rộng nền 17m theo Quyết định số 5109/QĐ-BGTVT ngày 31/12/2014 có chiều rộng dải an toàn lề ngoài hai bên chưa phù hợp với Tiêu chuẩn TCVN 5729:2012; chưa đánh giá mức độ nguy hiểm để lựa chọn chiều cao dải phân cách, cấp lan can phòng hộ phù hợp nhằm tận dụng tại giai đoạn hoàn thiện…
Trong khi Dự án 1 chưa thỏa thuận xây dựng trạm biến áp và đường dây cấp điện cho các hệ thống điện, chiếu sáng giao thông; chưa nghiên cứu phương án tận dụng tối đa vật liệu đá cấp 4 đào nền đường trong quá trình triển khai Dự án thì Dự án 2 và 3 đầu tư xây dựng các trạm thu phí chưa phù hợp với quy định.
Công tác dự toán còn sai sót về khối lượng, định mức, đơn giá làm tăng dự toán gần 169,9 tỷ đồng (tại Dự án 1 là 29,42 tỷ đồng; Dự án 2 là 31,13 tỷ đồng; riêng tại Dự án 3 là 119,3 tỷ đồng).
Kết quả so sánh giá gói thầu sau kiểm toán một số gói thầu thuộc Dự án 1 thấp hơn giá trúng thầu. Về nhân sự, KTNN chỉ ra rằng các chuyên gia của tổ đấu thầu do Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh và Ban Quản lý dự án 85 thành lập chỉ có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu xây lắp và tư vấn, chưa có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.
Tại Dự án 2 có tình trạng phân bổ vốn hỗ trợ một phần chi phí xây dựng vào chi phí thiết bị; còn tại Dự án 3 thì phân bổ vốn hỗ trợ một phần chi phí xây dựng vào cả chi phí thiết bị, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí quản lý dự án và chi phí khác. Còn tại cả 02 Dự án này, khi thanh toán hợp đồng BOT, chi phí dự phòng được phân bổ vào đơn giá các hạng mục là chưa phù hợp với hồ sơ mời thầu, hồ sơ đấu thầu.
Tiến độ của 02 Dự án này cũng vượt quá quy định tại khoản 5 Điều 2 Nghị quyết 52/2017/QH14. So với quy định tại hợp đồng BOT, tiến độ Dự án 2 chậm 20 tháng và so với Quyết định phê duyệt dự án, tiến độ Dự án 3 chậm 15 tháng.
Công tác nghiệm thu, thanh toán các gói thầu cũng có một số sai sót trong tính toán khối lượng nghiệm thu với giá trị 7,6 tỷ đồng; giảm hợp đồng còn lại một số hạng mục giá trị 7,05 tỷ đồng; giảm giá hợp đồng 8,27 tỷ đồng.
Trong quá trình triển khai các dự án còn có những vấn đề phát sinh do chưa có hướng dẫn cụ thể về hoàn thiếu đối với phần đầu tư của Nhà nước tham gia dự án PPP; chưa có quy định về việc xuất hóa đơn Giá trị gia tăng (GTGT) khi doanh nghiệp dự án thực hiện nghiệm thu thanh toán phần vốn góp Nhà nước trong dự án BOT; chưa có quy định về kê khai nộp thuế GTGT đối với phần giá trị được nghiệm thu, thanh toán thuộc phần vốn Nhà nước hỗ trợ một phần chi phí xây dựng công trình.
KTNN đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT và các đơn vị liên quan thực hiện nghiêm túc các kiến nghị kiểm toán, yêu cầu Bộ báo cáo về một số nội dung đã được KTNN chỉ ra. Đồng thời, Chính phủ chỉ đạo các địa phương sớm xây dựng và công bố giá đất tại các mỏ được khai thác theo cơ chế đặc thù.
