Tạo tiền đề vững chắc để Thủ đô đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế từ 11%/năm trở lên
Sáng 8/12, Quốc hội nghe Tờ trình, Báo cáo thẩm tra và thảo luận tại Hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.
Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội cho phép Hà Nội được thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết và cấp bách nhằm khơi thông các điểm “nghẽn” pháp lý, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong phát triển kinh tế vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước.
Nghị quyết sẽ tạo tiền đề vững chắc để Thủ đô đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ 11%/năm trở lên, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô. Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm của TP Hà Nội sẽ sơ kết, tổng kết để cho phép áp dụng thống nhất trên cả nước khi phát huy hiệu quả trên thực tế.
Nội dung Dự thảo Nghị quyết quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội so với một số luật hiện hành về những vấn đề quan trọng như: Thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư; Về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu; Chính sách về quy hoạch, kiến trúc; Thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất; Cơ chế huy động vốn thực hiện dự án; Biện pháp bảo đảm trật tự đô thị, trật tự, an toàn xã hội; Biện pháp cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.
Đánh giá kỹ tác động của từng cơ chế
Thảo luận tại Phiên họp, các đại biểu bày tỏ sự nhất trí cao với việc ban hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô, tạo khuôn khổ pháp lý mạnh để triển khai các dự án chiến lược nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn về quy hoạch hạ tầng, đất đai và vốn đầu tư.
Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến để Nghị quyết thực sự khả thi, đồng bộ, tránh phát sinh rủi ro pháp lý và rủi ro thực thi.
Theo đại biểu Lê Hữu Chí (Đoàn Khánh Hòa) đánh giá, các cơ chế trong Dự thảo Nghị quyết mang tính đột phá, tác động rộng và ảnh hưởng lớn đến nhiều lĩnh vực quan trọng. Tuy nhiên, để tránh chồng chéo, xung đột pháp luật, Nghị quyết cần được rà soát kỹ, chỉ quy định các cơ chế thật sự cần thiết, thuộc thẩm quyền của Quốc hội và chưa được pháp luật hiện hành điều chỉnh. Các chính sách phải có trọng tâm, phù hợp nguồn lực và yêu cầu phát triển của Hà Nội.
Đại biểu cho rằng, nếu các cơ chế được triển khai đúng đối tượng, đúng mục tiêu, công khai, minh bạch, bảo đảm hài hòa lợi ích của người dân, Nhà nước và doanh nghiệp không để xảy ra thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm - sẽ tạo hành lang pháp lý thuận lợi, tăng tính chủ động và linh hoạt cho Hà Nội trong 5 năm tới, song cũng sẽ là thách thức lớn, tiềm ẩn rủi ro nếu thiếu kiểm soát và giám sát hiệu quả; tạo kẽ hở cho sự lợi dụng, trục lợi cơ chế, chính sách để tiêu cực, tham nhũng, gây ra các hệ quả tiêu cực về kinh tế - xã hội, an ninh, trật tự.
Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ, TP Hà Nội cần đánh giá kỹ tác động của từng cơ chế, xác định rõ các kẽ hở có thể dẫn đến tiêu cực, ban hành quy định về trách nhiệm từng cấp, từng ngành, nhất là người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo và kiểm tra. Đồng thời xây dựng quy trình chặt chẽ để kiểm soát quyền lực, phòng ngừa rủi ro, bảo đảm an ninh trật tự, và xử lý nghiêm mọi hành vi trục lợi, tham nhũng hoặc thiếu trách nhiệm gây thiệt hại cho Nhà nước và người dân.
Đồng quan điểm, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) - nêu rõ, Điều 5 Dự thảo Nghị quyết cho phép lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt, thậm chí thực hiện trước cả khi quyết định chủ trương đầu tư. Đây là mở rộng thẩm quyền lớn, tiềm ẩn rủi ro thất thoát, tiêu cực và trách nhiệm pháp lý. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung các điều kiện chặt chẽ hơn, bắt buộc có đánh giá năng lực tài chính, kinh nghiệm bởi tư vấn độc lập, công khai toàn bộ lý do áp dụng cơ chế đặc biệt và quy định trách nhiệm cá nhân người đứng đầu nếu chỉ định gây thiệt hại ngân sách. Trường hợp đặc biệt cấp bách cần có tiêu chí rõ ràng để dễ kiểm soát.
Để Nghị quyết phục vụ đúng mục tiêu thí điểm và có thể nhân rộng sau 5 năm, đề nghị bổ sung bộ tiêu chí đánh giá kết quả, tiến độ, chi phí, hiệu quả, tính tuân thủ pháp luật và chất lượng quy hoạch xây dựng, đặc biệt là sự hài lòng của người dân, tác động môi trường và an ninh. Đồng thời, thiết kế cơ chế hậu kiểm chặt chẽ, báo cáo Quốc hội định kỳ nhằm đảm bảo tính thí điểm không trở thành cơ chế áp dụng đại trà ngoài phạm vi được Quốc hội cho phép.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng
Cân nhắc quy định về thu hồi đất, cơ chế huy động vốn
Liên quan đến cơ chế thu hồi đất, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn TP. Hà Nội) đồng tình với đề xuất tại Điều 7 nhằm có chính sách bồi thường thỏa đáng cho người dân khi di dời thực hiện các dự án này. Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu quy định được phép bồi thường gấp 2 lần mức quy định là chưa thực sự phù hợp.
Theo đại biểu, mức quy định là do Thành phố tự quy định, bằng cách lấy hệ số K nhân với bảng giá đất, mà hệ số K là do Thành phố quy định tại từng vị trí. Vị trí nào muốn nhân lên bao nhiêu lần chúng ta chỉ được tăng hệ số K lên. Làm như vậy sẽ không gây ra so bì, khiếu kiện, vì người dân cho rằng chỗ này tại sao lại bồi thường một lần, chỗ kia lại hai lần.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng cũng cho rằng, bồi thường tái định cư theo quy định hệ số bồi thường gấp 2 lần là hướng tích cực tạo đồng thuận người dân. Nhưng việc mở rộng thu hồi đất và tạm giao đất cần được đánh giá tác động xã hội, ngân sách pháp lý đầy đủ vì rất nhạy cảm liên quan đến quyền lợi của người sử dụng đất. “Đề nghị bổ sung nguyên tắc HĐND phải có đánh giá tác động ngân sách, thị trường và khả năng thực thi trước khi quyết định hệ số bồi thường, đồng thời quy định chặt về điều kiện tạm giao đất để tránh khởi công hình thức” - đại biểu đề xuất.
Về cơ chế huy động vốn, đại biểu Hà Sỹ Đồng nêu rõ, Điều 8 Dự thảo Nghị quyết quy định cho phép tổ chức tín dụng vượt hạn mức tín dụng là cần thiết để giải quyết nhu cầu vốn lớn của các dự án trọng điểm.
Tuy nhiên, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã cảnh báo về rủi ro an toàn cho hệ thống ngân hàng, nợ xấu, nguy cơ dồn rủi ro vào nhóm ngân hàng. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung đánh giá rủi ro riêng cho mỗi dự án, công khai tỷ lệ nợ, giám sát độc lập của Ngân hàng Nhà nước và quy định trần an toàn đối với các khoản cho vay đặc thù nhằm tránh tạo hệ lụy tài chính lan tỏa.
Trước đó, góp ý hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Minh Khương cũng đã đề nghị cân nhắc nội dung quy định cơ chế huy động vốn dự án được áp dụng cơ chế đặc thù vượt hạn mức cấp tín dụng tại Điều 136 Luật Các tổ chức tín dụng. Theo Phó Tổng Kiểm toán nhà nước, việc áp dụng cơ chế này có thể gây mất an toàn hệ thống tổ chức tín dụng, tiềm ẩn nguy cơ đối với hệ thống tín dụng trong trường hợp nhà đầu tư phá sản hoặc không trả được nợ.
Theo Dự thảo Nghị quyết, dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô gồm 5 nhóm dự án:
(1) Dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (sau đây gọi là dự án đầu tư PPP), dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư cần triển khai ngay theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Đảng ủy Chính phủ, Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Hà Nội;
(2) Dự án đầu tư công, dự án đầu tư PPP đáp ứng tiêu chí dự án quan trọng quốc gia; dự án sử dụng vốn ngân sách địa phương, nguồn vốn hợp pháp của địa phương trên địa bàn Thành phố có tổng mức đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên;
(3) Dự án đầu tư thuộc danh mục dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược theo quy định của pháp luật về Thủ đô có tổng vốn đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên;
(4) Dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu vực đô thị, bao gồm các dự án xây dựng lại chung cư hết thời hạn sử dụng hoặc chưa hết thời hạn sử dụng theo hồ sơ thiết kế nhưng bị hư hỏng, có nguy cơ đổ sập không bảo đảm an toàn cho chủ sở hữu, người sử dụng nhà chung cư và đã được kiểm định chất lượng, đánh giá chung cư theo quy định của pháp luật về nhà ở hoặc các dự án cải tạo, chỉnh trang ô phố đô thị theo quy định của pháp luật về Thủ đô;
(5) Dự án đầu tư mới, cải tạo công trình để xử lý các điểm nghẽn, cấp bách về ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, trật tự đô thị
