Công tác phát hành, quản lý và sử dụng trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2010-2013:Kỳ I: Nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

Phát hành TPCP là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm huy động vốn cho đầu tư phát triển để đẩy nhanh việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an ninh, quốc phòng. Những năm qua, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về phát hành TPCP, dưới sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan Trung ương, trước hết là Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT, cùng các địa phương trong cả nước đã nỗ lực thực hiện, huy động được nguồn vốn TPCP đáng kể, bổ sung nguồn lực quan trọng để chi đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội trong điều kiện NSNN còn khó khăn.

Theo Báo cáo kết quả kiểm toán năm 2012 về niên độ ngân sách năm 2011, KTNN đánh giá việc huy động vốn TPCP năm 2011 đảm bảo nguyên tắc sử dụng linh hoạt đáp ứng nhu cầu vốn theo tiến độ giải ngân của các dự án đầu tư và xác nhận, tổng số vốn TPCP theo kế hoạch thực hiện trong năm 2011 là 45.000 tỷ đồng; số giải ngân, thanh toán là 44.924 tỷ đồng (các bộ, ngành 16.932 tỷ đồng, các địa phương 27.992 tỷ đồng), đạt 99,8% kế hoạch. Năm 2011, các Bộ, ngành, địa phương đã ứng trước để chi đầu tư từ nguồn vốn TPCP 4.030 tỷ đồng (các Bộ, ngành 940 tỷ đồng, các địa phương 3.090 tỷ đồng).

Qua kết quả kiểm toán Chuyên đề quản lý và sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2010-2012, KTNN nhận định: Chính phủ và Bộ KH&ĐT đã thực hiện giao vốn TPCP cho các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương cơ bản theo đúng quy định. Tuy nhiên, KTNN cũng chỉ ra rằng việc giao kế hoạch vốn năm 2012 theo 5 đợt (đợt cuối cùng tại Quyết định số 1745/QĐ-BKHĐT ngày 20/12/2012 vào cuối năm ngân sách) đã ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện các dự án. Kết quả kiểm toán Chuyên đề phát hành, quản lý và sử dụng vốn TPCP năm 2013 do KTNN thực hiện năm 2014 cũng đánh giá, về cơ bản các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương đã chấp hành nghiêm túc việc quản lý và sử dụng nguồn vốn TPCP.

Năm 2013, Chính phủ đã phân bổ 60.000 tỷ đồng vốn TPCP cho 441 công trình giao thông (32.165 tỷ đồng, chiếm 53,6%); 214 công trình thủy lợi (15.435 tỷ đồng, chiếm 25,7%); 235 công trình y tế (5.900 tỷ đồng, chiếm 9,8%); 38 công trình ký túc xá sinh viên (2.600 tỷ đồng, chiếm 4,3%); các công trình thuộc Dự án tái định cư thủy điện Sơn La (2.300 tỷ đồng, chiếm 3,8%) và cho lĩnh vực giáo dục 1.600 tỷ đồng, chiếm 2,7%).

Tuy nhiên, qua kết quả kiểm toán Chuyên đề phát hành, quản lý và sử dụng vốn TPCP năm 2013, KTNN đã chỉ ra 4/55 địa phương được kiểm toán đã thanh toán cho các dự án không có trong danh mục được sử dụng vốn TPCP theo quy định 151,7 tỷ đồng; 8/55 địa phương thanh toán cho phần vượt quy mô 907,2 tỷ đồng; 7/55 địa phương thanh toán cho nội dung theo quyết định đầu tư sử dụng nguồn vốn khác 107,16 tỷ đồng; 2/55 địa phương điều chỉnh và sử dụng vốn ứng trước từ dự án được ứng sang dự án không được ứng 24,1 tỷ đồng; 3/55 địa phương sử dụng vốn TPCP hoàn trả ngân sách địa phương đã sử dụng và quyết toán hàng năm 311,58 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, có 5/55 địa phương thanh toán vượt tổng mức vốn TPCP giai đoạn 2012-2015 hoặc vượt tỷ lệ vốn được Trung ương hỗ trợ 71,2 tỷ đồng; 6/55 địa phương thanh toán cho một số dự án không có trong danh mục Đề án Kiên cố hóa trường lớp học và nhà công vụ giáo viên (Đề án 20) 116,2 tỷ đồng; 17/55 địa phương thanh toán cho dự án không đúng mục tiêu đầu tư của Đề án 20 là 187,4 tỷ đồng; 2/55 địa phương thanh toán cho phần tăng quy mô 98 tỷ đồng; 6/55 địa phương thanh toán cho các dự án khởi công mới 95,4 tỷ đồng. Đồng thời, KTNN phát hiện 10/55 địa phương mua sắm trang thiết bị trường học không phù hợp với quy định 7,5 tỷ đồng; 13/55 địa phương mua sắm trang thiết bị y tế cho một số dự án bệnh viện không phù hợp với quy định 120,8 tỷ đồng. Tình hình thanh toán sai khối lượng, đơn giá diễn ra tại hầu hết các dự án được kiểm toán chi tiết.

Với cuộc kiểm toán Chuyên đề quản lý và sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2010-2012, kết quả kiểm toán cũng cho thấy một số địa phương đã sử dụng vốn ứng trước để thanh toán cho một số công trình ngoài danh mục công trình được ứng trước 111,3 tỷ đồng; điều chuyển vốn ứng trước giữa các công trình, lĩnh vực sai quy định 110,1 tỷ đồng; ứng vốn cho các dự án không thuộc diện phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai cấp bách theo Nghị quyết 11/NQ-CP; có địa phương ứng nhưng không giải ngân hoặc giải ngân thấp.

Báo cáo kiểm toán Chuyên đề quản lý và sử dụng vốn TPCP giai đoạn 2010-2012 nêu rõ: tính cho cả giai đoạn 2010-2012, số vốn ứng trước còn phải thu hồi đến 31/12/2012 là 25.767,9 tỷ đồng (các Bộ, cơ quan Trung ương 7.986,7 tỷ đồng, các địa phương 17.781,2 tỷ đồng). Trong đó, một số Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương có số vốn ứng trước phải thu hồi trên 1.000 tỷ đồng, như Bộ NN&PTNT 1.460 tỷ đồng, Bộ GTVT 6.247,7 tỷ đồng, tỉnh Phú Thọ 1.210,7 tỷ đồng, Nam Định 1.029,3 tỷ đồng, Ninh Bình 3.436,6 tỷ đồng, Thanh Hóa 1.198, tỷ đồng, Hậu Giang 1.020 tỷ đồng. Những sai phạm trên đã làm ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn TPCP từ năm 2010 đến năm 2013.