Điểm yếu từ logistics…
Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT), những năm gần đây, hạ tầng logistics phục vụ cho sản xuất, phân phối nông sản đã có những chuyển biến tích cực như hạ tầng giao thông được đầu tư phát triển, nhất là hệ thống đường đến nông thôn, cầu cảng; hạ tầng thương mại được nâng cấp; dịch vụ logistics ngày càng đa dạng...
Tuy nhiên, hiện trạng này vẫn chưa thể đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình mới, nhất là với xu hướng sản xuất nông nghiệp hàng hóa, quy mô lớn, nhu cầu dịch vụ logistics trong ngành nông, lâm, thuỷ sản ngày càng tăng hiện nay.
Hạ tầng cơ cở sản xuất, chế biến, bảo quản tại Việt Nam còn yếu khiến giá trị nông sản hao hụt ở mức cao, lên tới 30 - 35%.
Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam
Theo ông Nguyễn Anh Phong - Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp - nông thôn (Ipisard), hạ tầng giao thông dù có sự nâng cấp và cải thiện nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu vận chuyển. Mất cân đối về khối lượng và loại hình, các loại nông, lâm, thuỷ sản vẫn được vận tải chủ yếu bằng đường bộ.
Các trung tâm logistics bắt đầu phát triển nhưng còn manh mún, chưa có tính kết nối. Doanh nghiệp cung ứng dịch vụ logistics hầu hết có quy mô nhỏ thực hiện đơn lẻ, không có sự gắn kết theo chuỗi. Hệ thống logistics thương mại biên giới chưa phát triển đúng với tiềm năng và nhu cầu; chưa có hệ thống kho ngoại quan phục vụ xuất khẩu...
Tất cả những bất cập này dẫn đến chi phí logistics cho chuỗi giá trị nông nghiệp Việt Nam ở mức cao, năng lực cung ứng dịch vụ có hạn làm hạn chế năng lực cạnh tranh của hàng nông sản ở cả thị trường trong nước và xuất khẩu… Đơn cử, chi phí logistics hiện chiếm 12% giá thành thủy sản, 23% giá thành đồ gỗ, 29% giá thành rau quả, 30% giá thành gạo…
So với nhiều quốc gia trong khu vực, tỷ lệ chi phí logistics Việt Nam hiện đang cao hơn Thái Lan 6%, Malaysia 12%... - đại diện Ipisard cho biết.
Thứ trưởng Bộ NNPTNT Trần Thanh Nam cho rằng, những hạn chế trên là do thời gian qua Việt Nam chưa có chiến lược, quy hoạch phát triển logistics nông nghiệp tầm nhìn dài hạn; thiếu chính sách hỗ trợ cho phát triển logistics phục vụ các vùng sản xuất, kinh doanh nông nghiệp; chính sách phát triển các trung tâm liên kết nông sản, trung tâm đầu mối nông nghiệp mới chỉ trong giai đoạn thí điểm hoặc đề xuất xây dựng…
Tạo động lực thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển
Để logistics là động lực thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển, cần phải phát triển hệ thống dịch vụ logistics đồng bộ, hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng, khả năng cạnh tranh của nông sản Việt - Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.
Vì vậy, việc xây dựng và triển khai Đề án "Phát triển hệ thống dịch vụ logistics nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến năm 2030" là rất cần thiết để giải quyết các điểm nghẽn hiện nay, góp phần khơi thông luồng xuất khẩu nông sản.
Trong đó, “việc xây dựng chiến lược mạng lưới các trung tâm logistics vùng có khả năng kết nối, hỗ trợ cả nông nghiệp và logistics cùng phát triển” - ông Nam nhấn mạnh; đồng thời lưu ý, việc thiết kế, triển khai xây dựng các trung tâm này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, đánh giá nhằm đảm bảo dự án mang lại hiệu quả thực tế, đáp ứng nhu cầu phát triển trong dài hạn.
Dự thảo Đề án đã xây dựng hệ thống trung tâm logistics nông nghiệp 3 cấp do Bộ NNPTNT đang xây dựng, gồm:
Trung tâm logistics nông nghiệp cấp vùng mang tính động lực, quy mô lớn kết nối thị trường trong nước và xuất khẩu;
Trung tâm logistics nông nghiệp tại các vùng sản xuất tập trung hỗ trợ sản xuất hiệu quả, đảm bảo chất lượng, gia tăng giá trị nông sản, kết nối với trung tâm logistics cấp vùng và trung tâm logistics phục vụ xuất khẩu;
Trung tâm logistics nông nghiệp phục vụ xuất khẩu tại các tỉnh có cửa khẩu và các cảng xuất khẩu nông sản.
Trên cơ sở của quy hoạch logistics quốc gia, Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam đề xuất thực hiện 3 dự án: Thiết lập chuỗi logistics nông sản đường bộ xuyên biên giới kết nối thị trường Việt Nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc; thiết lập chuỗi hạ tầng logistics nông sản xuất khẩu tích hợp thương mại điện tử và vận tải đa phương thức; thiết lập chuỗi logistics nông sản đường hàng không kết nối thị trường ASEAN, Trung Quốc; trong đó chú trọng ứng dụng thương mại điện tử xuyên biên giới.
Lưu ý cụ thể về chuỗi logistics cho nông nghiệp, nhiều ý kiến cũng cho rằng, dịch vụ logistics phải gắn với các vùng sản xuất, phải đảm bảo một quá trình tích hợp từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến, đóng gói, lưu trữ, vận chuyển và phân phối đến người tiêu dùng cuối cùng. Do đó, “logistics nông nghiệp cần được chú trọng vào đầu tư phát triển các hạ tầng kho, bãi; vận tải lạnh, các dịch vụ đóng gói, chiếu xạ, kiểm định tại các vùng nông nghiệp trọng điểm…” - đại diện một doanh nghiệp trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản cho biết.
Về giải pháp cần làm ngay, nhiều doanh nghiệp logistics cho rằng, Chính phủ cần đẩy mạnh hơn nữa đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng vận tải đường bộ kết nối tốt từ các vùng nguyên liệu tập trung như khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - “vựa” nông sản của cả nước để hợp tác xã, doanh nghiệp, nông dân có cơ hội đưa sản phẩm đến các thị trường với chất lượng tốt nhất.
