Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) vừa có Tờ trình Chính phủ về việc ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP ngày 03/01/2014 của Chính phủ về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của TCTD Việt Nam (Nghị định 01).
Tăng cường năng lực tài chính cho tổ chức tín dụng nhận chuyển giao
Dự thảo Nghị định bổ sung khoản 6a vào sau khoản 6 Điều 7 Nghị định 01 nội dung như sau: “6a. Chính phủ quyết định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại TCTD nhận chuyển giao bắt buộc (không bao gồm các ngân hàng thương mại do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ) vượt giới hạn quy định tại khoản 5 Điều này khi phê duyệt phương án chuyển giao bắt buộc, nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc.”
NHNN lý giải: Điểm đ khoản 1 Điều 151e Luật các TCTD (đã được sửa đổi, bổ sung) quy định quyền của bên nhận chuyển giao “được bán, phát hành cổ phần của TCTD nhận chuyển giao cho nhà đầu tư nước ngoài phù hợp với phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt”.
Quy định này sẽ tạo điều kiện cho TCTD nhận chuyển giao tăng cường được năng lực tài chính (khi thu hút thêm được vốn đầu tư nước ngoài, tăng vốn chủ sở hữu), nâng cao năng lực quản trị điều hành, đổi mới công nghệ.., tạo điều kiện hỗ trợ tốt hơn cho TCTD được chuyển giao, góp phần thực hiện thành công phương án chuyển giao bắt buộc, ổn định hệ thống tài chính ngân hàng, ổn định kinh tế, xã hội.
Theo kế hoạch, 4 ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) sẽ nhận chuyển giao bắt buộc đối với 4 ngân hàng yếu kém. Trong đó, 2 NHTMCP nhận chuyển giao bắt buộc có đề xuất được nâng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại ngân hàng lên 49%.
Với phương án điều chỉnh quy định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại TCTD nhận chuyển giao bắt buộc vượt 30% nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ của TCTD nhận chuyển giao, sẽ có 2 NHTMCP được áp dụng quy định này (chiếm 3,13% tổng số NHTMCP Việt Nam; 6,59% tổng tài sản của toàn hệ thống NHTMCP Việt Nam; chiếm 5,26% thị phần huy động và 5,49% thị phần cho vay đối với thị trường 1 - các tổ chức kinh tế và dân cư - của toàn hệ thống NHTMCP Việt Nam tại thời điểm 30/6/2022).
Như vậy, việc chấp thuận cho các NHTMCP nhận chuyển giao tăng vốn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài vượt 30% vốn điều lệ và không vượt quá 49% vốn điều lệ của ngân hàng sẽ ảnh hưởng không quá lớn đối với toàn bộ hệ thống các NHTMCP Việt Nam cũng như toàn bộ hệ thống ngân hàng.
NHNN thấy rằng việc cho phép tổng mức sở hữu cổ phần tối đa của các nhà đầu tư nước ngoài tại các TCTD nhận chuyển giao từ 30% lên 49% sẽ góp phần tạo điều kiện thực hiện thành công phương án chuyển giao bắt buộc, góp phần ổn định hệ thống tài chính ngân hàng, ổn định kinh tế, xã hội, không ảnh hưởng lớn đến an ninh tiền tệ ngân hàng.
Ngoài ra, Dự thảo Nghị định cho phép điều chỉnh tổng mức sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài tại TCTD nhận chuyển giao; nhưng điều kiện, trình tự, thủ tục để nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của TCTD nhận chuyển giao thực hiện như các TCTD khác.
Chỉ nên nới room ngoại cho số ít ngân hàng
Về tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại NHTMCP, NHNN cho rằng hiện nay chỉ nên mở rộng và khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài, đầu tư vào các TCTD yếu kém và TCTD nhận chuyển giao, chưa nên mở rộng ra tất cả các TCTD.
Lý giải quan điểm trên, NHNN cho biết: Theo kế hoạch, sẽ có 4 NHTM được chuyển giao bắt buộc, điều đó có nghĩa trong trường hợp cần thiết, Thủ tướng Chính phủ có quyền quyết định ít nhất là 4 NHTM có tổng mức sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài tại NHTM vượt 30% vốn điều lệ (là TCTD yếu kém). Ngoài ra, với việc điều chỉnh tại điểm 1 nêu trên, có thể có 2 NHTMCP nhận chuyển giao được điều chỉnh tăng tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài.
Như vậy, sẽ có ít nhất là 6 NHTM có thể tăng tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài vượt 30% vốn điều lệ, chiếm tương đương 17,14% số NHTM. Ngoài ra, hiện nay, còn có 2 ngân hàng liên doanh, 9 ngân hàng 100% vốn nước ngoài và 51 chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Số liệu trên cho thấy Việt Nam mở cửa lĩnh vực tiền tệ ngân hàng khá sâu rộng và có sự hiện diện thương mại tương đối nhiều của TCTD nước ngoài tại thị trường Việt Nam.
Mặt khác, thời gian qua, nhiều ngân hàng 100% vốn nước ngoài đang tiếp tục mở rộng mạng lưới và tăng vốn điều lệ. Chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam cũng tăng quy mô vốn được cấp.
Hiện nay, 27/31 NHTMCP đã được niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán. Do vậy, các nhà đầu tư nước ngoài (ngoại trừ nhà đầu tư chiến lược, nhà đầu tư lớn) dễ dàng rút vốn ra khỏi NHTMCP của Việt Nam khi có biến động lớn về kinh tế trong nước hoặc trên thế giới. Điều này sẽ gây khó khăn cho công tác quản lý kinh tế và điều hành chính sách tiền tệ, đặc biệt trong tình hình kinh tế thế giới và kinh tế trong nước có nhiều biến động như hiện nay.
Thực tế, khoảng 5 năm trở lại đây, đã có hiện tượng một số ngân hàng nước ngoài (chủ yếu từ châu Âu) dần dần rút vốn đầu tư ra khỏi ngân hàng trong nước, chuyển nhượng cổ phần cho nhà đầu tư trong nước hoặc các ngân hàng châu Á từ Hàn Quốc, Singapore, Nhật Bản.
Việc nhà đầu tư nước ngoài (cổ đông lớn, nhà đầu tư chiến lược) thoái vốn hoặc chuyển các khoản đầu tư của họ cho cổ đông khác đồng nghĩa với việc ngân hàng có thể mất đi phần lợi ích từ nhóm khách hàng do nhà đầu tư nước ngoài mang lại (nhóm khách hàng có thể chuyển sang dịch vụ của những tổ chức khác có quan hệ với nhà đầu tư hoặc với TCTD do nhà đầu tư nước ngoài thành lập/tham gia góp vốn).
Ngoài ra, cơ chế Ratchet tại Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) yêu cầu các nước thành viên không đảo ngược tiến trình tự do hóa. Điều đó có nghĩa khi điều chỉnh tăng tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài vượt giới hạn 30% vốn điều lệ của NHTMCP, Việt Nam không thể điều chỉnh giảm trở lại nếu cần thiết./.
