Đổi mới mạnh mẽ cơ chế sử dụng, giữ chân nhân lực chất lượng cao

Yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết

Sáng 11/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Báo cáo giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Theo đánh giá của Đoàn Giám sát, trong thời điểm hiện nay, nguồn nhân lực của nước ta cơ bản đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu ngày càng phù hợp hơn; trình độ, kỹ năng của lực lượng lao động được nâng lên; năng suất lao động, việc làm, thu nhập của người lao động có chuyển biến tích cực.

Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng chỉ ra, một số Bộ, ngành và hầu hết các địa phương chưa ban hành văn bản tổng thể, định hướng chiến lược dài hạn về phát triển nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao. Một số chiến lược, chương trình, đề án, trong đó có những văn bản quan trọng, có tính chiến lược chậm được ban hành, triển khai thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét.

Bên cạnh đó, chưa có quy định đầy đủ, toàn diện về nhân lực chất lượng cao, do đó, khó khăn trong công tác nhận diện, phát hiện nhân tài, người có trình độ cao và việc hoạch định chính sách thu hút, bồi dưỡng nhân tài, nhân lực chất lượng cao.

Bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư”, nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác - Báo cáo giám sát nêu rõ.

Trong khi đó, kết quả giám sát cho thấy, đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa được đầu tư xứng tầm. Việc chuyển giao, nhân rộng các chương trình đào tạo nghề theo chuẩn quốc tế còn khó khăn, thiếu đồng bộ. Kết quả phân luồng giáo dục đạt thấp so với mục tiêu. Công tác hướng nghiệp, định hướng nghề nghiệp cho học sinh chưa thực sự hiệu quả.

Cơ chế, chính sách tài chính cho giáo dục còn bất cập. Cơ cấu chi đầu tư chiếm tỷ lệ nhỏ, giá trị tuyệt đối còn thấp, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Chiến lược đầu tư phát triển giáo dục đại học chưa hiệu quả, thiếu trọng tâm, trọng điểm. Các chính sách xã hội hóa giáo dục chưa đạt hiệu quả cao; kết quả đạt được chưa tương xứng với tiềm năng…

Đánh giá cụ thể nhu cầu nguồn nhân lực trong giai đoạn tới

Từ thực tế giám sát, Đoàn giám sát đưa ra nhiều kiến nghị, giải pháp, từ hoàn thiện thể chế đến tổ chức thực hiện. Trong đó, về phát triển, sử dụng nhân lực chất lượng cao, Đoàn giám sát kiến nghị cần đổi mới mạnh mẽ cơ chế sử dụng, trọng dụng, phát triển, giữ chân nhân lực chất lượng cao để phát huy hiệu quả số nhân tài đã được tuyển dụng, thu hút theo hướng tổ chức các chương trình, công trình, dự án riêng với cơ chế đãi ngộ và môi trường làm việc mang tính mở, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đề cao trách nhiệm.

Cùng với đó, triển khai thực hiện tốt các chính sách mới về thu hút, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng đãi ngộ để củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học; các chính sách đặc thù, vượt trội cho người làm công tác khoa học, xây dựng pháp luật theo quy định...

Cho ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh yêu cầu, Báo cáo giám sát phải cung cấp bức tranh tổng thể thực trạng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam.

“Giáo dục chất lượng cao Việt Nam đứng ở đâu trong khối ASEAN, châu Á? Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore không có tài nguyên thiên nhiên nhưng lấy giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ làm mục tiêu lớn để phát triển đất nước” - Chủ tịch Quốc hội nêu vấn đề và đề nghị cần có đánh giá cụ thể, từ đó báo cáo nhu cầu nguồn nhân lực trong giai đoạn tới.

Chủ tịch Quốc hội chỉ ra, nhiều đề án, chương trình phát triển nhân lực chất lượng cao được ban hành nhưng tổ chức thực hiện còn chậm, kết quả chưa rõ nét. Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần đặc biệt lưu ý tới khâu tổ chức thực hiện; làm rõ nội hàm của “chất lượng cao”... Đồng thời, kết quả giám sát cần làm rõ giải pháp để khắc phục tình trạng cơ chế tài chính trong phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với vai trò đột phá chiến lược.

Đề nghị báo cáo giám sát dành thời lượng lớn cho nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới, trong đó nêu rõ các nhiệm vụ đối với từng Bộ, ngành, địa phương. Phải làm sao qua giám sát lần này, Chính phủ thấy được điểm mạnh, điểm yếu, nguyên nhân, giải pháp. Nói với làm phải đi đôi chứ không thể nói chung chung. Tôi muốn trong Nghị quyết giám sát chuyên đề này chỉ ra, Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục đeo bám, đồng hành để các Bộ, ngành, các địa phương phải thực hiện tới nơi tới chốn.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, để bảo đảm nguồn nhân lực cho thời kỳ mới phát triển thịnh vượng, bước vào kỷ nguyên mới, có 5 lĩnh vực cần quan tâm, có thể khái quát trong 5 chữ: học, dụng, giữ, kết và mới.

Trong đó, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cần phải chuyển từ “học để thi sang học để làm ra của cải”, cần giảm lý thuyết, tăng thực hành, tăng đào tạo kỹ năng sống và tập trung đào tạo nghề chất lượng cao. Đồng thời, phải sử dụng đúng người, bố trí người đúng năng lực, đúng lĩnh vực; đánh giá cán bộ, nhân lực qua hoạt động thực tiễn, qua sản phẩm, qua đóng góp và tạo cơ chế thử thách trong quá trình làm việc.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, phải giữ được nhân tài, không chỉ trong từng cơ quan mà giữ được nhân tài ở trong nước; có sự luân chuyển nhân lực giữa bộ phận công - tư và ngược lại cũng như thu hút người tài từ nước ngoài về, nhất là thu hút Việt kiều. “Để giữ và thu hút nhân tài, quan trọng là phải xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, khuyến khích sáng tạo, giảm phiền hà” - Phó Chủ tịch Quốc hội nói.

Cùng với đó, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, cần có sự kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp. Nhà trường, doanh nghiệp, viện nghiên cứu đều phải luôn nhìn xem quốc tế làm gì, gắn bó với quốc tế để kêu gọi, thu hút quốc tế chuyển giao công nghệ, kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm từ quốc tế. Đồng thời, phải luôn có sự thay đổi để thích ứng với tình hình mới.

“Phải tập trung ứng dụng nhanh về chuyển đổi số, kể cả trong khu vực công và khu vực tư và trong tất cả các ngành để phát huy lợi thế Việt Nam và phù hợp với xu hướng thời đại của quốc tế” - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh./.