.jpg)
Dưới đây là một số thông tin chính về tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội:
Chất lượng không khí tổng thể kém. Chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình hằng năm ở Hà Nội là 100, được coi là mức "không tốt". AQI là một thước đo tổng thể về chất lượng không khí, được tính dựa trên nồng độ của các chất gây ô nhiễm chính. Hà Nội thường xuyên trải qua các đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng, với AQI vượt quá 200. Mức AQI này được coi là "không lành mạnh" và có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là ở những người dễ bị tổn thương như trẻ em, người già và phụ nữ mang thai.
Các chất gây ô nhiễm chính là bụi mịn (PM2.5), phát sinh từ khí thải phương tiện, hoạt động công nghiệp và đốt chất thải nông nghiệp. Hà Nội là một trong những thành phố ô nhiễm PM2.5 nhất trên thế giới. Nồng độ PM2.5 trung bình hằng năm ở Hà Nội là 50 microgam trên mét khối (µg/m3), cao gấp 5 lần so với tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Nitơ dioxide (NO2) là một khí gây ô nhiễm không khí có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, tim mạch và ung thư. Nồng độ NO2 trung bình hằng năm ở Hà Nội là 40 µg/m3, vượt quá tiêu chuẩn của WHO. Ozon (O3) là một loại khí gây ô nhiễm không khí có thể gây ra các vấn đề về hô hấp và tim mạch. Nồng độ O3 trung bình hằng năm ở Hà Nội là 80 µg/m3, cao gấp 2 lần so với tiêu chuẩn của WHO.
Các chất gây ô nhiễm này chủ yếu phát sinh từ khí thải phương tiện giao thông, hoạt động công nghiệp và việc đốt chất thải nông nghiệp. Phơi nhiễm không khí có thể dẫn đến nhiều vấn đề về sức khỏe, bao gồm các bệnh về hô hấp, tim mạch và ung thư. Trẻ em, người già và phụ nữ mang thai đặc biệt dễ bị tổn thương. Theo một nghiên cứu năm 2022 của Đại học Y Dược Thái Nguyên, phơi nhiễm ô nhiễm không khí có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tim mạch tăng 20% và tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch tăng 25% tại Hà Nội. Một nghiên cứu khác năm 2023 của Đại học Y Hà Nội cho thấy, phơi nhiễm ô nhiễm không khí có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh hen suyễn tăng 30% ở trẻ em ở Hà Nội. Giảm ô nhiễm không khí vì vậy phải là ưu tiên số 1 của Hà Nội!
Thực ra, đã có một số diễn biến tích cực trong việc xử lý vấn đề ô nhiễm không khí. Người dân Hà Nội đã biết thực hiện một số biện pháp mà để giảm thiểu phơi nhiễm ô nhiễm không khí như: Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài đường; giữ cửa sổ và cửa ra vào đóng kín khi ô nhiễm không khí nghiêm trọng; sử dụng máy lọc không khí trong nhà; trồng cây xanh xung quanh nhà để giúp lọc không khí. Chính phủ cũng đã có những nỗ lực để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí, chẳng hạn như áp dụng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn và thúc đẩy sử dụng xe điện. Tuy nhiên, tình hình cần được cải thiện nhanh chóng hơn nữa.
Nhìn sang Thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc đã thực hiện một loạt các phản ứng chính sách và đã giảm được ô nhiễm không khí trong một thời gian ngắn. Các phản ứng chính sách đó là:
1. Thắt chặt tiêu chuẩn khí thải. Bắc Kinh đã thắt chặt tiêu chuẩn khí thải cho các phương tiện giao thông, nhà máy và các nguồn phát thải khác.
2. Thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch. Bắc Kinh đã thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, chẳng hạn như năng lượng mặt trời và năng lượng gió.
3. Tăng cường giám sát và thực thi. Bắc Kinh đã tăng cường giám sát chất lượng không khí và thực thi các quy định về ô nhiễm không khí.
Từ các phản ứng chính sách trên, một loạt giải pháp đã được đề ra.
Về giao thông, Bắc Kinh đã giới hạn số lượng xe chạy vào trung tâm thành phố vào những ngày ô nhiễm cao. Thành phố cũng đã khuyến khích người dân sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ thay vì đi ô tô.
Về công nghiệp, Bắc Kinh đã yêu cầu các nhà máy lắp đặt thiết bị kiểm soát ô nhiễm và giảm lượng khí thải. Thành phố cũng đã đóng cửa các nhà máy gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Về đốt rác thải, Bắc Kinh đã cấm đốt rác thải lộ thiên. Thành phố cũng đã xây dựng các nhà máy xử lý rác thải hiện đại để giảm thiểu lượng khí thải phát sinh từ hoạt động đốt rác thải.
Những biện pháp này đã giúp giảm đáng kể ô nhiễm không khí ở Bắc Kinh. Theo số liệu của Cơ quan Bảo vệ môi trường Trung Quốc, nồng độ PM2.5 trung bình hằng năm ở Bắc Kinh đã giảm từ 89,5 µg/m3 vào năm 2013 xuống còn 35,5 µg/m3 vào năm 2022. Mức này vẫn cao hơn tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhưng đã giảm đáng kể so với trước đây.
Việt Nam cũng cần có một loạt các phản ứng chính sách để giảm thiểu ô nhiễm không khí của Hà Nội. Từ kinh nghiệm của Bắc Kinh, Việt Nam cũng nên có 3 phản ứng chính sách về việc thắt chặt tiêu chuẩn khí thải; thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch; tăng cường giám sát và thực thi.
Ngoài ra, Việt Nam cần thực hiện các biện pháp sau để giảm thiểu ô nhiễm không khí của Hà Nội: Khuyến khích người dân sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ thay vì đi xe máy, ô tô; cải thiện hệ thống giao thông công cộng của Hà Nội để người dân có nhiều lựa chọn hơn khi di chuyển; đóng cửa các nhà máy gây ô nhiễm nghiêm trọng; cấm đốt rác thải lộ thiên; xây dựng các nhà máy xử lý rác thải hiện đại để giảm thiểu lượng khí thải phát sinh từ hoạt động đốt rác thải.
Nhân đây, chủ trương cấm xe máy sau năm 2030 của chính quyền Hà Nội là một bước đi đúng đắn trong việc giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí của Thành phố. Xe máy là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí chính ở Hà Nội, chiếm khoảng 30% lượng khí thải PM2.5. Việc hạn chế hoặc cấm xe máy sẽ giúp giảm đáng kể lượng khí thải này và cải thiện chất lượng không khí của Thành phố.
Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi của phản ứng chính sách này, cần phải có cách tiếp cận đồng bộ. Cụ thể, cần có các biện pháp hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện giao thông, chẳng hạn như: Trợ giá mua xe đạp điện, đi xe buýt, hoặc hỗ trợ làm thẻ vé tháng cho người sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Ngoài ra, cần cải thiện hệ thống giao thông công cộng của Hà Nội để người dân có nhiều lựa chọn hơn khi di chuyển.
Việc thực hiện các biện pháp chính sách nói trên sẽ đòi hỏi sự cam kết và nỗ lực của cả Chính phủ, cả chính quyền TP. Hà Nội và cả người dân. Chính phủ và chính quyền Thành phố cần có kế hoạch cụ thể và nguồn lực cần thiết để thực hiện các biện pháp nói trên. Người dân cần thay đổi thói quen và hành vi của mình để góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí./.
