Công tác giảm nghèo có nhiều chuyển biến
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thời gian qua, việc thực hiện Chương trình giảm nghèo đã có nhiều tác động tích cực, góp phần cải thiện đời sống người dân thông qua việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, giáo dục, y tế và các dịch vụ xã hội khác.
Giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ hộ nghèo cả nước giảm bình quân từ 1 - 1,5% mỗi năm. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số - nhóm đối tượng chịu nhiều thiệt thòi giảm trung bình trên 3%/năm.
Trên toàn quốc, hơn 10.500 mô hình và dự án giảm nghèo đã được triển khai, trong đó phần lớn thuộc lĩnh vực nông nghiệp.
Những mô hình này đã thu hút hơn 200.000 hộ dân tham gia, bao gồm cả hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Không chỉ tạo sinh kế bền vững, các dự án còn góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa sản xuất từ quy mô nhỏ lẻ sang mô hình tập trung, gắn với chuỗi giá trị.
Đặc biệt, hơn 6.000 dự án hỗ trợ sản xuất nông nghiệp đã giúp gần 100.000 hộ dân cải thiện phương thức canh tác, từng bước tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Kết quả cho thấy cách tiếp cận đa chiều, có địa chỉ cụ thể trong hỗ trợ giảm nghèo đã phát huy hiệu quả. Các địa phương đã tập trung nâng sinh kế, cải thiện dịch vụ xã hội và ổn định đời sống lâu dài. Với những kết quả đã đạt được, kỳ vọng đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn quốc có thể giảm xuống còn dưới 1,5%, vượt chỉ tiêu mà Quốc hội và Chính phủ đặt ra.
Tuy nhiên, theo đại diện Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, Chương trình vẫn gặp phải một số vướng mắc. Một trong những trở ngại lớn là việc ban hành các văn bản hướng dẫn từ các Bộ, ngành và địa phương còn chậm, gây khó khăn trong triển khai đồng bộ chính sách. Thậm chí, một số hướng dẫn sau khi ban hành vẫn chưa phù hợp, khiến địa phương lúng túng trong thực hiện.
Bên cạnh đó, dù ngân sách được phân bổ hằng năm nhưng tiến độ giải ngân vẫn chưa thực sự kịp thời. Một số khoản hỗ trợ thiết yếu như vốn cải thiện dinh dưỡng hay hỗ trợ nhà ở chưa được bổ sung ngay từ đầu kỳ.
Thêm vào đó, năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở tại các vùng khó khăn còn hạn chế. Hệ thống công nghệ thông tin phục vụ giám sát, đánh giá và quản lý dữ liệu giảm nghèo vẫn chưa được đồng bộ giữa các cấp. Việc tổng hợp và phân tích dữ liệu còn chậm, trong khi công cụ rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo vẫn chưa thống nhất trên toàn quốc, gây ảnh hưởng đến độ chính xác và tính kịp thời...
Đầu tư nguồn lực cho giảm nghèo đi đôi với giám sát
Trên cơ sở nhận diện những vướng mắc, bất cập trong triển khai chính sách về giảm nghèo, ông Nguyễn Lê Bình - Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo - cho biết, giai đoạn tới, Chương trình cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp, gắn với phát huy vai trò giám sát của cơ quan chức năng và chính người dân được thụ hưởng chính sách.
Theo đó, trong bối cảnh Trung ương và địa phương có những chính sách nhằm thúc đẩy giảm nghèo, địa phương cần tích hợp các chương trình có tính chất tương đồng để tối ưu hóa công tác chỉ đạo, điều hành và quản lý.
“Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo về việc hợp nhất Chương trình giảm nghèo và Chương trình xây dựng nông thôn mới thành một chương trình tổng thể” - ông Bình cho biết.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao chủ trì xây dựng Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 trên cơ sở tích hợp tích hợp hai Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới và giảm nghèo thành một chương trình thống nhất. Đây là bước đi quan trọng trong quá trình chuẩn bị thể chế, khung khổ pháp lý và phương thức triển khai mới, bảo đảm phù hợp với Luật Đầu tư công và các quy định hiện hành.
Bên cạnh đó, cần tập trung nguồn lực đầu tư có trọng tâm, trọng điểm. Nguồn vốn cần được ưu tiên cho những vùng khó khăn nhất để tạo ra sự đột phá, tránh đầu tư dàn trải, kém hiệu quả. Trong đó, các chính sách, nguồn lực hỗ trợ cần lấy người dân làm trung tâm.
“Mọi chính sách, hoạt động đều phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của cơ sở và phải phát huy vai trò chủ thể của người dân, lấy người dân làm trung tâm” - ông Bình nhấn mạnh.
Các chuyên gia cũng cho rằng, để đảm bảo các nguồn lực được sử dụng hiệu quả, bên cạnh việc đổi mới cách thức thực hiện Chương trình theo định hướng của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, rất cần sự tham gia giám sát của các cơ quan như KTNN, thanh tra, cũng như sự tham gia của người dân.
"Những vấn đề được cơ quan kiểm toán chỉ ra cần phải được các Bộ, ngành, địa phương nghiêm túc xem xét để rút ra bài học, từ đó điều chỉnh cách làm giúp nâng cao hiệu quả triển khai thực hiện chính sách" - chuyên gia Nguyễn Văn Phụng lưu ý.
Trên thực tế, cùng với sự vào cuộc của cơ quan chức năng, KTNN cũng đã thực hiện kiểm toán Chương trình giảm nghèo, qua đó chỉ rõ những hạn chế, bất cập trong triển khai Chương trình.
Đơn cử, năm 2023, qua kiểm toán Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, KTNN chỉ rõ: Nhiều địa phương chưa ban hành cơ chế lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình, dự án khác trên địa bàn theo quy định.
Công tác kiểm tra, giám sát thực hiện các chương trình mục tiêu, trong đó có Chương trình giảm nghèo còn hạn chế, như: Một số đơn vị chưa tuân thủ nghiêm túc việc báo cáo tình hình thực hiện chương trình; chưa lập kế hoạch kiểm tra, giám sát; chưa tổ chức đoàn thực hiện kiểm tra và gửi Báo cáo công tác giám sát việc thực hiện Chương trình…
Trên cơ sở các phát hiện trên, KTNN đã kiến nghị các Bộ, ngành có liên quan kiểm tra, rà soát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện các chương trình để kịp thời xem xét sửa đổi, điều chỉnh những vướng mắc; các cơ quan, địa phương chấn chỉnh đối với công tác quản lý, sử dụng vốn cho các chương trình, từ đó phát huy hiệu quả của các chính sách.
Chương trình giảm nghèo triển khai khoảng 11.000 mô hình, trong đó gần 10.000 mô hình nông nghiệp đã giúp nhiều hộ thoát nghèo, nâng cao thu nhập và góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương. Khoảng 130.000 lao động được kết nối, giới thiệu việc làm; tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 16 tuổi giảm từ 34% xuống 26,5%. Đặc biệt, hơn 90.000 hộ nghèo, cận nghèo đã có nhà ở kiên cố, bền vững, chống chịu tốt hơn trước thiên tai.
