Ngày 12/3, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã tổ chức Hội nghị đẩy mạnh triển khai chương trình 120 nghìn tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư.
Nhiều dự án không có nhu cầu vay vốn
Theo báo cáo của NHNN tại Hội nghị, triển khai Chương trình cho vay 120 nghìn tỷ đồng, NHNN đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp.
Tại Nghị quyết 33/NQ-CP ngày 11/3/2023, Chính phủ đã giao NHNN chủ trì triển khai Chương trình khoảng 120 nghìn tỷ đồng để chỉ đạo các NHTM, trong đó chủ lực là 4 ngân hàng thương mại nhà nước (Agribank, BIDV, Vietcombank, Vietinbank) cho chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ vay với lãi suất trong thời gian ưu đãi thấp hơn 1,5 - 2% so với lãi suất cho vay trung dài hạn VND bình quân của các NHTM nhà nước trên thị trường.
Tuy vậy, đến nay mới có 28/63 ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh gửi văn bản hoặc công bố trên cổng thông tin điện tử về danh mục dự án tham gia Chương trình với 68 dự án. Trong 68 dự án thuộc 28 tỉnh, thành phố, 30 dự án có nhu cầu vay vốn, các dự án còn lại không có nhu cầu vay vốn.
Cũng theo NHNN, trong số 30 dự án có nhu cầu vay vốn, các ngân hàng thương mại (NHTM) đã cam kết cấp tín dụng cho 15 dự án với số tiền khoảng 7.000 tỷ đồng, trong đó, 10 dự án đã có nhu cầu giải ngân bao gồm: 7 dự án cấp tín dụng cho chủ đầu tư, 2 dự án cấp tín dụng đối với người mua nhà và 1 dự án cấp tín dụng cho cả chủ đầu tư và người mua nhà.
Số tiền cam kết cấp tín dụng cho 8 chủ đầu dự án là 1.965 tỷ đồng, đã được giải ngân 640 tỷ đồng và cam kết cấp tín dụng cho người mua nhà tại 3 dự án với số tiền 7 tỷ đồng, số tiền đã giải ngân là 6 tỷ đồng.
BIDV đã giải ngân cho 3 chủ đầu tư dự án tại các tỉnh Phú Thọ, Thanh Hóa và Bình Dương với số tiền là 95,7 tỷ đồng. Vietinbank đã giải ngân cho 1 chủ đầu tư dự án tại tỉnh An Giang với số tiền là 128,6 tỷ đồng và cho người mua nhà tại 1 dự án với số tiền là 0,4 tỷ đồng. Agribank đã giải ngân cho 4 chủ đầu tư dự án tại các tỉnh Bắc Ninh, Quảng Ninh và Kiên Giang với số tiền là 415,7 tỷ đồng và cho người mua nhà tại 2 dự án với số tiền là 5,7 tỷ đồng.
Vướng từ nguồn cung, pháp lý đến người mua nhà
NHNN lý giải gói tín dụng 120 nghìn tỷ đồng gặp khó khăn, vướng mắc do nguồn cung nhà ở xã hội còn hạn chế. Theo ủy quyền của Bộ Xây dựng, UBND các tỉnh, thành phố sẽ công bố danh mục nhà ở xã hội trên địa bàn của địa phương mình. Tuy nhiên đến nay, mới có 28 tỉnh, thành phố công bố danh mục nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư. Tổng cộng mới có 68 dự án được công bố thuộc danh mục vay vốn Chương trình này.
Bên cạnh đó, một số địa phương chưa công bố danh mục này mặc dù Sở Xây dựng đã có văn bản đề nghị. Ngoài ra, một số dự án thuộc danh mục được công bố nhưng chủ đầu tư không có nhu cầu vay vốn do đã hoàn thành hoặc đã vay vốn từ các nguồn khác.
Một số dự án còn gặp vướng mắc về mặt pháp lý, giải phóng mặt bằng, thủ tục tính tiền sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng... Đây cũng là nguyên nhân dẫn tới các tổ chức tín dụng chưa có cơ sở để cấp tín dụng cho chủ đầu tư dự án.
Theo tổng hợp danh mục dự án đủ điều kiện tham gia Chương trình 120 nghìn tỷ đồng, chỉ có 4 dự án (tại TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội và Nghệ An) trên 68 dự án là dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư. Điều đó cho thấy số lượng các dự án này còn chiếm tỷ lệ rất thấp.
Về phía người mua nhà, theo báo cáo của NHNN, nhiều dự án đang thi công phần móng hoặc đang trong giai đoạn lựa chọn nhà thầu, chưa khởi công, đang giải phóng mặt bằng … vì vậy, chưa đủ điều kiện mở bán sản phẩm.
Bên cạnh đó, một số điều kiện được mua nhà ở xã hội trong Luật Nhà ở sửa đổi đã được chỉnh sửa nhưng hiện chưa có hiệu lực thi hành.
Thực tế triển khai cho vay đối với người mua nhà ở xã hội tại Ngân hàng Chính sách xã hội (đơn vị đang thực hiện cho vay người mua nhà ở xã hội theo quy định tại Nghị định số 100/2015/NĐ-CP) cho thấy việc cho vay với đối tượng này còn gặp nhiều vướng mắc do nguồn cung nhà ở xã hội tại các địa phương còn hạn chế, nhiều đối tượng có nhu cầu nhưng qua rà soát không đủ điều kiện để mua nhà, không đủ điều kiện để vay vốn tín dụng chính sách xã hội, chủ đầu tư khi bán cho người mua nhà chưa giải chấp nên không thực hiện được việc đăng ký giao dịch bảo đảm…
Vì vậy, đến thời điểm kết thúc giải ngân Chương trình hỗ trợ và phục hồi kinh tế theo Nghị quyết 43 của Quốc hội (đến hết năm 2023), doanh số giải ngân của Chương trình mới đạt trên 10.200 tỷ đồng (bằng khoảng 68% số vốn được bố trí).
NHNN cho biết, hiện nay, người mua nhà tại một số dự án đã vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội theo quy định tại Nghị định số 100/2015/NĐ-CP. Các đối tượng này sẽ có xu hướng lựa chọn vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội với lãi suất cho vay ưu đãi hơn (chương trình có sự hỗ trợ từ nguồn ngân sách nhà nước).
Hơn nữa, thu nhập của khách hàng mua nhà ở tại các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, mua nhà tại dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ bị ảnh hưởng do tình hình kinh tế, sản xuất kinh doanh khó khăn. Do đó, họ ưu tiên cho việc duy trì nhu cầu cuộc sống, chưa xem xét việc mua nhà trong thời điểm này.
Kịp thời tháo gỡ các vướng mắc
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, tại Nghị định hướng dẫn mà Chính phủ tới đây sẽ ban hành, Bộ Xây dựng sẽ đưa một trình tự đầu tư, hướng dẫn, trình tự đầu tư dự án phát triển nhà ở xã hội. Đồng thời, Bộ sẽ tích cực đốc thúc, nhắc nhở các địa phương.
Để đẩy mạnh Chương trình 120 nghìn tỷ đồng, Phó Thống đốc Đào Minh Tú chỉ đạo các đơn vị tại NHNN theo dõi chặt chẽ diễn biến tình hình lãi suất trên thị trường, kịp thời đề xuất, báo cáo Lãnh đạo NHNN về lãi suất áp dụng của Chương trình 120 nghìn tỷ đồng, đảm bảo tính chất hỗ trợ của Chương trình theo quy định tại Nghị quyết 33/NQ-CP.
Bên cạnh đó, NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố cung cấp và công bố số điện thoại Đường dây nóng để trực, xử lý những vướng mắc của các đối tượng, dự án thuộc Chương trình 120 nghìn tỷ đồng.
Phó Thống đốc yêu cầu các NHTM nhà nước phải phối hợp với chính quyền địa phương để đôn đốc, thúc đẩy tháo gỡ sớm nhất về mặt pháp lý cho các doanh nghiệp và phải nắm rất sát nhu cầu, vướng mắc ở từng dự án.
Các NHTM cần tháo gỡ vướng mắc, chỉ đạo trong hệ thống của mình về cho vay Chương trình này để đảm bảo thực hiện nghiêm túc chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Khi khách hàng có nhu cầu vay vốn, cần hướng dẫn cụ thể, rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi để người dân, doanh nghiệp tiếp cận vốn theo đúng quy định của pháp luật, không đặt thêm các điều kiện, yêu cầu không cần thiết, gây khó khăn cho khách hàng.
“Những trường hợp đủ điều kiện vay vốn, đủ điều kiện được giải ngân mà bị trì hoãn vì lý do này hay lý do kia, nếu doanh nghiệp phản ánh thì ngân hàng đó sẽ bị xử lý” - Phó Thống đốc Đào Minh Tú nhấn mạnh, đồng thời cho biết, thời gian tới, NHNN sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Xây dựng trong việc xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn Luật Nhà ở; theo dõi tình hình triển khai Chương trình để đề xuất sửa đổi cho phù hợp với thực tế triển khai./.
