Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính dự án PPP

Phát triển hạ tầng giao thông bằng các dự án PPP

Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (Luật PPP) có hiệu lực từ ngày 01/01/2021, cùng với đó, Nghị định số 28/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức PPP (Nghị định 28) được ban hành đã tạo nên hành lang pháp lý cho các bên tham gia thực hiện dự án. Tuy nhiên, sau thời gian Luật đi vào thực tế, hình thức đầu tư này chưa được như kỳ vọng, số lượng dự án mới được triển khai theo Luật PPP còn hạn chế, đa phần là dự án chuyển tiếp, chủ yếu tập trung trong lĩnh vực giao thông, ít dự án trong các lĩnh vực khác.

Bộ Tài chính cho biết, giai đoạn 2010-2014, số lượng dự án PPP được ký kết nhiều nhất. Giai đoạn này hợp đồng PPP chủ yếu thuộc dự án xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT), dự án xây dựng - chuyển giao (BT) trong lĩnh vực giao thông. Giai đoạn 2015-2020, chủ yếu tiếp tục đàm phán một vài dự án BOT điện có vướng mắc trong giai đoạn trước và xử lý các vướng mắc của các dự án PPP đã ký hợp đồng. Từ năm 2021 - khi Luật PPP có hiệu lực đến nay, chỉ có 3 dự án BOT giao thông được chuyển tiếp từ giai đoạn trước và đã ký; 8 dự án mới nhưng đang ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư, chưa ký kết hợp đồng. Như vậy, có thể thấy, số lượng dự án PPP có xu hướng giảm.

Bộ Tài chính đang rà soát Nghị định 28 để đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung. Qua rà soát cho thấy, các Bộ, ngành, địa phương cho rằng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia không quá 50% tổng mức đầu tư dự án PPP theo quy định hiện hành là chưa phù hợp và đề nghị tăng mức vốn nhà nước trong dự án PPP lên khoảng 70%. Liên quan đến nội dung này, tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ do Chính phủ trình Quốc hội ngày 27/10/2023 cũng cho thấy, một số cơ quan, địa phương đề xuất sửa đổi quy định về tỷ lệ vốn nhà nước tham gia trong các dự án PPP không vượt quá 70% tổng mức đầu tư.

Cũng theo Dự thảo Nghị quyết này, một số dự án giao thông đường bộ có tổng mức đầu tư lớn trong khi nhu cầu vận tải chưa cao nên cần có sự tham gia vốn nhà nước nhiều hơn để đảm bảo tính khả thi khi kêu gọi đầu tư theo phương thức PPP. Ngoài ra, một số dự án đi qua khu vực đồng bằng có nhu cầu giải phóng mặt bằng nhiều, chiếm tỷ lệ cao trong tổng mức đầu tư dự án. Nếu áp dụng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP theo quy định hiện hành sẽ khó bảo đảm hiệu quả tài chính và không thể hấp dẫn các nhà đầu tư... Chính phủ đề xuất cho phép tỷ lệ vốn tham gia của Nhà nước không quá 70%, tương tự như Quốc hội đã cho phép áp dụng cơ chế tại khoản 5 Điều 4 Nghị quyết số 98/2023/QH15 đối với TP. Hồ Chí Minh.

Theo báo cáo thẩm tra Dự thảo Nghị quyết này của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, các dự án giao thông đường bộ thường có chi phí thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tổng mức đầu tư rất lớn, dẫn đến khó khăn trong việc thu hút nguồn vốn ngoài nhà nước tham gia đầu tư. Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc phát triển hệ thống giao thông đường bộ, Ủy ban Kinh tế cơ bản nhất trí với đề xuất tăng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP không quá 70% tổng mức đầu tư của dự án đề xuất thí điểm.

Cần gỡ rào cản về thẩm định giá, về việc chia sẻ doanh thu...

Bên cạnh đề xuất nâng tỷ lệ vốn nhà nước trong các dự án PPP nói trên, Bộ Tài chính cũng cho biết, nhiều ý kiến cho rằng, việc quy định tài sản công tham gia dự án PPP phải thực hiện thẩm định giá gây khó khăn do nhiều trường hợp không thuê được đơn vị thẩm định giá. Đồng thời, việc quy định thời hạn chứng thư thẩm định trong 6 tháng là quá ngắn. Từ đó, các ý kiến đề nghị bổ sung các phương thức xác định giá trị tài sản công; không nên bó buộc ở chứng thư thẩm định giá; quy định loại tài sản nào phải thẩm định giá, loại nào không… Bộ Tài chính sẽ tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung đề xuất này tại văn bản pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công.

Về trình tự, thủ tục thực hiện chia sẻ doanh thu tăng, giảm khi thực hiện dự án PPP, Nghị định 28 quy định, chỉ cơ quan ký kết hợp đồng xác định phần doanh thu giảm sẽ được chia sẻ mà chưa quy định vai trò của doanh nghiệp dự án. Hơn nữa, chính sách hiện hành thiếu quy định trách nhiệm của Nhà nước trong trường hợp chậm bố trí nguồn vốn thanh toán; thiếu quy định về giải quyết tranh chấp khi các bên không đồng thuận được giá trị doanh thu chia sẻ. Nhiều ý kiến cho rằng cần sửa đổi quy định này theo hướng, doanh nghiệp dự án và cơ quan ký kết hợp đồng xác định phần doanh thu sẽ chia sẻ; bổ sung trách nhiệm của Nhà nước khi chậm thanh toán và bổ sung quy định về giải quyết tranh chấp giữa các bên. Để tháo gỡ vướng mắc này, Bộ Tài chính sẽ sửa đổi, bổ sung quy định: Cơ quan ký kết hợp đồng và doanh nghiệp dự án PPP cùng xác định phần doanh thu giảm chia sẻ; việc xử lý tranh chấp giữa các bên sẽ thực hiện theo quy định tại Điều 99 Luật PPP. Riêng trách nhiệm của Nhà nước khi Nhà nước chậm thanh toán cho doanh nghiệp tại Luật PPP chưa có quy định nên chưa có cơ sở để quy định trong Nghị định.

Cùng với đó, Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu, đề xuất các phương án xử lý chuyển tiếp dự án PPP cho phù hợp. Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các Bộ, ngành, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, tháo gỡ các vướng mắc nêu trên để thu hút sự tham gia của nhà đầu tư tư nhân vào các lĩnh vực như y tế, giáo dục.../.