Hoàn thiện quy định nhằm khuyến khích mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội

Thưa bà, qua khảo sát việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH giai đoạn 2020- 2023 của Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình cho thấy, quá trình thực hiện Luật BHXH năm 2014 đã giúp tăng diện bao phủ cũng như thụ hưởng chính sách BHXH cho mọi người dân, song đã phát sinh những bất cập. Theo bà, Luật BHXH (sửa đổi) lần này sẽ giải quyết những tồn tại gì?

Qua 7 năm thi hành Luật BHXH năm 2014 đã khẳng định được tính đúng đắn của chính sách, chế độ BHXH theo nguyên tắc đóng - hưởng, đáp ứng được nguyện vọng của người lao động, đảm bảo an sinh xã hội.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện Luật cũng bộc lộ những khó khăn, bất cập, hạn chế như: Diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH và thụ hưởng BHXH vẫn thấp so với tiềm năng, tính tuân thủ pháp luật về BHXH còn chưa cao, còn tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, thậm chí xảy ra ở một số cơ quan nhà nước; các chính sách chưa hấp dẫn người tham gia BHXH tự nguyện.

Chính vì vậy, Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) lần này đã có nhiều quy định được bổ sung, sửa đổi trên cơ sở tổng kết quá trình thực hiện, phân tích, đánh giá tiềm năng thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện quy định liên quan nhằm tạo điều kiện, khuyến khích mở rộng đối tượng tham gia BHXH.

Cụ thể, Dự thảo Luật bổ sung chương III về trợ cấp hưu trí xã hội, trong đó hạ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi. Nhà nước khuyến khích các địa phương tùy theo điều kiện kinh tế xã hội, khả năng cân đối ngân sách kết hợp huy động các nguồn lực xã hội hỗ trợ thêm cho người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH (gồm cả tự nguyện và bắt buộc) mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí (chưa đủ 75 tuổi) thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng do Quỹ BHXH chi trả cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của người lao động.

Dự thảo Luật mở rộng hơn các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc (Điều 3) với chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh); người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố; người quản lý, điều hành doanh nghiệp…

Ngoài ra, Dự thảo Luật BHXH còn bổ sung quyền lợi hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn; bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện.

Điều đặc biệt của Dự thảo Luật lần này là quy định giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng từ 20 năm xuống 15 năm nhằm tạo cơ hội cho nhiều người tham gia muộn hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu (Điều 64); quy định cơ chế về BHXH một lần… Những quy định mới tại Dự thảo Luật đã khuyến khích mở rộng diện bao phủ BHXH, giải quyết căn cơ những bất cập, khó khăn trong tổ chức triển khai thời gian qua.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) với phạm vi ảnh hưởng lớn, đối tượng chịu tác động rộng, nhất là các quy định về rút BHXH một lần. Theo bà, việc điều chỉnh tỷ lệ rút BHXH một lần so với hiện hành và giảm thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu có hạn chế được tình trạng rút BHXH một lần hiện nay không?

Theo số liệu Chính phủ báo cáo tại Tờ trình sửa đổi Luật BHXH, giai đoạn 2016 -2022, có gần 5 triệu lượt người hưởng BHXH một lần. Trong số này, có gần 1,3 triệu người quay lại, tiếp tục tham gia. Như vậy, trong 7 năm qua, đã có khoảng 3,5 triệu người hưởng BHXH một lần và rời bỏ hệ thống BHXH.

Nhằm hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã có nhiều nội dung bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần (điều kiện hưởng lương hưu giảm từ 20 năm xuống 15 năm), hưởng trợ cấp hàng tháng; hưởng bảo hiểm y tế (BHYT) do ngân sách nhà nước đảm bảo trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng.

Ngoài ra, người lao động bị mất việc chưa có việc làm còn được hưởng chính sách hỗ trợ về tín dụng nhằm giải quyết khó khăn trước mắt cho người lao động, tất cả các chính sách này sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho người lao động, giúp người lao động vượt qua khó khăn, tính toán thật kỹ trước khi thực hiện rút BHXH một lần để giải quyết những khó khăn trước mắt, khó khăn đột xuất.

Với 2 phương án mà Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đưa ra, những đánh giá tác động về mặt chính sách, xã hội cũng như những ưu - nhược điểm, tôi thống nhất quy định tại phương án 1.

Trước Kỳ họp Quốc hội thứ 6 diễn ra, 13 hiệp hội doanh nghiệp, gồm: Dệt may, da giày, sữa, bia rượu-nước giải khát thực phẩm... nêu một loạt vấn đề chưa hợp lý trong Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), đồng thời đề xuất nhiều nội dung như: giảm tỷ lệ đóng BHXH, giảm tuổi nghỉ hưu, thay đổi cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu... Quan điểm của bà về những kiến nghị này như thế nào?

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) lần này đã được xem xét trên cơ sở tổng kết, đánh giá Luật BHXH năm 2014 xuất phát từ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn để thiết kế những quy định, đảm bảo Luật được ban hành sẽ sớm đi vào đời sống.

Những vấn đề các doanh nghiệp, hiệp hội đưa ra cũng đã được xem xét. Thực tế Dự thảo Luật đã có những quy định sửa đổi, bổ sung điều chỉnh lại những nội dung mà qua quá trình thực hiện còn khó khăn, nhiều kiến nghị. Song với kiến nghị giảm tỷ lệ đóng BHXH, giảm tuổi nghỉ hưu hay cách tính lương hưu… cũng cần được xem xét đánh giá, lấy ý kiến nhiều chiều, trên phương diện đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước - người dân- doanh nghiệp để cân nhắc và có những quy định cho phù hợp.

Tại buổi làm việc với cơ quan BHXH, Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình đã ghi nhận nhiều bất cập trong thực hiện chính sách BHXH như: Tỉ lệ lao động tham gia BHXH thấp so với bình quân chung cả nước, tình trạng nợ đóng BHXH cao… Là đại biểu Quốc hội của tỉnh Hòa Bình, theo bà, các cấp ủy đảng, chính quyền tỉnh cần làm gì để hiện thực hóa mục tiêu đề ra tại Nghị quyết số 28-NQ/TW?

Để thực hiện mục tiêu của Nghị quyết số 28, các cấp ủy, chính quyền tỉnh cần tiếp tục chỉ đạo các cơ quan từ tỉnh đến cơ sở nâng cao trách nhiệm trong thực hiện Luật BHXH.

Đồng thời, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tuyên truyền bằng nhiều hình thức, kết hợp lồng ghép để giúp người dân hiểu được quyền lợi trong tham gia BHXH; kịp thời giải quyết chế độ BHXH cho người lao động; đẩy mạnh công tác thanh kiểm tra liên ngành trong việc chấp hành pháp luật về BHXH tại các đơn vị; kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm trong việc gian lận, trục lợi Quỹ BHXH;

BHXH tỉnh cũng cần mở rộng hệ thống thu BHXH; tăng cường kiểm tra, thanh tra chuyên ngành, thanh tra đột xuất các đơn vị chậm đóng BHXH…

Trân trọng cảm ơn bà!