Nhiều thiếu sót bị phanh phui tại KEMSA. Ảnh: kemsa.co.ke
Buông lỏng quản lý, sử dụng quỹ tài trợ không đúng mục đích
KEMSA là cơ quan chịu trách nhiệm cung cấp dược phẩm cho tất cả các cơ sở y tế công ở Kenya. Những năm gần đây, dù được các nước trên thế giới tài trợ, hỗ trợ nhiều khoản tiền lớn song cơ quan vẫn không thể ổn định hoạt động, thậm chí tình hình ngày càng trở nên yếu kém hơn.
Từ ngày 23/10 - 12/12/2019, lần đầu tiên hai nhà tài trợ lớn của KEMSA là Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Quỹ Toàn cầu (GF) về phòng, chống AIDS, lao và sốt rét đã tiến hành một cuộc kiểm toán chung nhằm xem xét, đánh giá hoạt động của KEMSA. Báo cáo kiểm toán của các đối tác này đã lên án những sai phạm tại đây, điển hình là công tác quản lý tài chính yếu kém, tắc trách khiến các quỹ không được sử dụng đúng mục đích.
Cuộc kiểm toán chung diễn ra vào thời điểm Ủy ban Đạo đức và Phòng, chống tham nhũng Kenya cũng đang tiến hành một cuộc điều tra độc lập về công tác mua sắm công tại cơ quan này. USAID và GF đã hợp tác với một nhóm các chuyên gia tài chính, pháp lý, quản lý mua sắm... có nhiều kinh nghiệm để cùng tham gia vào cuộc kiểm toán nhằm xem xét kỹ lưỡng các quy trình hoạt động, việc thực thi pháp lý, công tác quản trị, quản lý tài chính, mua sắm công của KEMSA.
Một trong những phát hiện đáng lo ngại nhất được nêu ra trong Báo cáo kiểm toán là, mặc dù được trao độc quyền cung cấp dược phẩm cho các cơ sở, bệnh viện công của Nhà nước, KEMSA vẫn tính phí cao hơn tới 77% khi bán một số loại thuốc thiết yếu. Đối với việc cung cấp các mặt hàng phi dược phẩm, công tác quản lý tại cơ quan này còn tự do, lỏng lẻo hơn. KEMSA đã tính phí cao tới 4 lần so với giá thị trường khi cung cấp các sản phẩm này tới các quận, huyện trên cả nước. Điều này đặt ra một nghi vấn, tại sao các cơ sở, trung tâm y tế tại các quận, huyện vẫn chấp nhận giá thành “cắt cổ” này trong suốt thời gian qua.
KEMSA cũng bị chỉ trích không quản lý số lượng hàng tồn kho hằng năm cho năm tài chính kết thúc vào tháng 6/2019, chưa tính đến khoản tiền 220 triệu KES đã bị giấu nhẹm đang tiếp tục được điều tra.
Cần chấn chỉnh lại toàn bộhoạt động tại KEMSA
USAID và GF đã đầu tư những nguồn lực đáng kể vào KEMSA, hỗ trợ ít nhất 100 tỷ KES trong 5 năm qua. USAID hiện đang hỗ trợ một dự án cung cấp sản phẩm y tế cho KEMSA với kinh phí khoảng 69 tỷ KES (650 triệu USD) cho giai đoạn 5 năm (2015-2020). Trong khi đó, Kenya là một trong những quốc gia được nhận trợ cấp cao nhất của GF với các khoản tài trợ đã ký kết có giá trị 40,7 tỷ KES (384 triệu USD) trong khoảng thời gian từ tháng 01/2018 - 6/2021. GF đã hỗ trợ các chương trình phòng, chống AIDS, lao và sốt rét ở Kenya từ năm 2002, đến nay, số tiền tài trợ lên tới 120,8 tỷ KES (1,14 tỷ USD). Mặc dù nhận được những khoản tiền tài trợ, hỗ trợ khổng lồ trên, KEMSA vẫn báo cáo đang gặp khó khăn về tài chính và đang trên bờ vực phá sản.
Trước đó, tháng 10/2019, một cuộc kiểm toán đặc biệt về công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản từng được thực hiện cũng chỉ ra nhiều sai phạm tại KEMSA, đồng thời đưa ra nhiều khuyến nghị, đặc biệt là đề xuất việc cải cách toàn bộ hệ thống mua sắm công tại KEMSA trước tình trạng cơ quan này quá lỏng lẻo trong công tác quản lý, gây tổn thất và lãng phí lớn cho ngân sách. Tình trạng này khiến uy tín của Bộ trưởng Bộ Y tế Kenya bị ảnh hưởng rất nhiều. Đã có nhiều cáo buộc ông thao túng cho nhiều cán bộ lợi dụng chức quyền nhằm biển thủ ngân sách công.
USAID và GF đã gửi Báo cáo kiểm toán chính thức đến KEMSA và yêu cầu cơ quan này phải tổ chức một cuộc họp chính thức, có sự tham dự của Chủ tịch Hội đồng quản trị cơ quan và Bộ trưởng Bộ Y tế Kenya nhằm xem xét những phát hiện của Báo cáo kiểm toán và lên kế hoạch thực hiện các khuyến nghị cần thiết giúp cải thiện tình hình nghiêm trọng hiện tại.
THANH XUYÊN
