Cần làm rõ việc quản lý Quỹ, cơ chế thu chi, đối tượng chi
Đại biểu Quốc hội Sùng A Lềnh (Lào Cai) dẫn lại Báo cáo ngày 31/3/2023 của Bộ TTTT tổng kết thi hành Luật Viễn thông 2009: Hiệu quả sử dụng của Quỹ giai đoạn 2016-2020 chưa cao do mục tiêu đề ra của Chương trình chưa phù hợp, việc tổ chức thực hiện còn gặp khó khăn... dẫn đến số dư Quỹ đến ngày 31/12/2020 lên tới 5.145 tỷ đồng và phải được điều tiết sang ngân sách...
Để đảm bảo tính hiệu quả của Quỹ, đại biểu Sùng A Lềnh đề nghị Chính phủ xem xét, chỉ đạo luật hóa các nội dung đã được quy định tại các quyết định của Thủ tướng Chính phủ liên quan đến các nguyên tắc hoạt động, nhiệm vụ, quyền hạn của Quỹ để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, tăng tính hiệu quả của Quỹ.
Đồng thời, phân định rõ từng dịch vụ viễn thông công ích; bổ sung quyền và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành tại các địa phương trong việc sử dụng và quản lý Quỹ... để phù hợp với mục tiêu của Quỹ và các quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước…
Kết quả kiểm toán Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích từ năm 2011-2018 của Kiểm toán nhà nước cho thấy: Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích có số dư rất lớn nhưng chưa có phương án sử dụng. Nguồn kinh phí thực hiện Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông đến năm 2020 còn dư đến ngày 31/12/2019 theo báo cáo tài chính năm 2019 là 7.165,2 tỷ đồng, ước tính đến hết năm 2020 là 5.676,2 tỷ đồng.
Tại Ban Quản lý Chương trình: Kinh phí hoạt động không thường xuyên được giao nhưng không sử dụng 2,7 tỷ đồng, Quỹ phát triển sự nghiệp không sử dụng đến 31/12/2018 là 23,9 tỷ đồng.
Kết quả Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích rất hạn chế, khó đạt mục tiêu đề ra.
Số thu của Quỹ đã vượt mức kinh phí được phê duyệt (kinh phí được duyệt là 7.300 tỷ đồng; số đã thu được 7.940.1 tỷ đồng) nhưng số giải ngân chỉ đạt 11,2%.
Các dự án thiết lập hạ tầng viễn thông băng rộng không triển khai được; sản lượng thực hiện và kinh phí giải ngân cho hỗ trợ dịch vụ viễn thông công ích rất thấp, chỉ đạt 8,2%, trong đó 3/11 nhiệm vụ chưa triển khai.
Các nhiệm vụ về kết nối truyền hình số đã cơ bản triển khai theo tiến độ và mục tiêu đề ra, song tỷ lệ giải ngân rất chậm, chỉ đạt 33,5%. Việc hỗ trợ trang bị máy phát truyền hình số mặt đất để phát các kênh chương trình phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu tại vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, vùng biên giới, hải đảo chưa được triển khai.
KTNN cũng nêu rõ: Bộ Tài chính chưa hướng dẫn chế độ tài chính và công tác kế toán, thanh toán, quyết toán và báo cáo kinh phí thực hiện Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích để các địa phương, đơn vị tổ chức thực hiện.
Theo đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước), để khắc phục những bất cập từ việc triển khai hoạt động của Quỹ, các chương trình viễn thông công ích phải xác định rõ mục tiêu hỗ trợ, có quy định đóng góp và giải ngân theo nguyên tắc thu và chi tương ứng. Chưa có nhiệm vụ chi thì không thu, tránh tồn dư Quỹ.
Đại biểu cho rằng khoản đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ là khoản thu có tính chất bắt buộc và mang tính chất tương tự như thuế để bổ sung doanh thu đối với các doanh nghiệp viễn thông. Tuy nhiên, nhiệm vụ chi của Quỹ trùng lặp với nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước như chi hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo tiếp cận các dịch vụ viễn thông công ích, chi thực hiện một số dự án công nghệ thông tin, hạ tầng viễn thông.
Do đó, Cơ quan soạn thảo cần làm rõ việc quản lý Quỹ, cơ chế thu chi, đối tượng chi, cách vận hành Quỹ rõ ràng, minh bạch.
Đề xuất đổi tên Quỹ, đảm bảo hoạt động minh bạch, hiệu quả
Về ý kiến: Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông phải bắt buộc đóng góp một tỷ lệ nhất định (thực chất như một khoản thu ngoài thuế), nhiệm vụ chi và một số nội dung chi trùng với nhiệm vụ của ngân sách nhà nước, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lý giải: Khoản đóng góp của doanh nghiệp viễn thông vào Quỹ được tính theo doanh thu dịch vụ viễn thông của doanh nghiệp, không thu từ các hoạt động kinh doanh khác, dùng để bù đắp chi phí cung cấp dịch vụ viễn thông ở các vùng mà doanh nghiệp viễn thông không có khả năng kinh doanh hiệu quả theo cơ chế thị trường, cung cấp dịch vụ viễn thông cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách xã hội khác.
Các doanh nghiệp viễn thông có trách nhiệm phổ cập dịch vụ viễn thông (phát triển hạ tầng viễn thông tại các khu vực khó khăn và hỗ trợ sử dụng dịch vụ viễn thông) thông qua khoản đóng góp vào Quỹ. Điều này đảm bảo sự công bằng trong kinh doanh viễn thông.
Dự thảo Luật quy định: Kinh phí cho việc cung cấp dịch vụ viễn thông công ích được bảo đảm từ Quỹ dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam; kinh phí cho việc thực hiện nhiệm vụ viễn thông công ích do Nhà nước giao được bảo đảm từ ngân sách nhà nước.
Trong khi đó, Luật Ngân sách nhà nước quy định: Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là quỹ do cơ quan có thẩm quyền quyết định thành lập, hoạt động độc lập với ngân sách nhà nước, nguồn thu, nhiệm vụ chi của quỹ để thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật (Khoản 19 Điều 4).
Do đó, trong Dự thảo Luật, nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước không trùng lặp với nội dung chi của Quỹ.
Điều 33 Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam tại Dự thảo Luật Viễn thông (sửa đổi) quy định:
Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận để hỗ trợ thực hiện chính sách của Nhà nước về cung cấp dịch vụ viễn thông công ích.
Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam được hình thành từ các nguồn: Đóng góp theo tỷ lệ doanh thu dịch vụ viễn thông của các doanh nghiệp viễn thông; viện trợ, tài trợ, đóng góp tự nguyện của tổ chức, cá nhân trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài; các nguồn hợp pháp khác.
Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam; cơ chế đóng góp và sử dụng nguồn tài chính của Quỹ.
Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành quy định về việc hạch toán, thu nộp các khoản đóng góp cho Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam; Quy chế quản lý tài chính Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam.
Tuy nhiên, trong giai đoạn trước, vẫn còn một số khoản chi cho một số dự án công nghệ thông tin, hạ tầng viễn thông của các Bộ, ngành. Bộ TTTT sẽ báo cáo Chính phủ việc này và sẽ bổ sung trong Dự thảo Luật các quy định cụ thể về tổ chức, nguyên tắc hoạt động, nguồn thu, mức thu, nhiệm vụ chi của Quỹ.
Bộ TTTT sẽ bổ sung vào Dự thảo Luật quy định về quản lý tài chính, kiểm toán, báo cáo tài chính; quy định về trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành tại địa phương để đảm bảo việc quản lý và sử dụng Quỹ minh bạch và hiệu quả, theo mục tiêu và nguyên tắc hoạt động của Quỹ.
Bộ trưởng Bộ TTTT cũng thừa nhận việc vận hành Quỹ có bất cập như giải ngân chậm, tồn Quỹ. Do đó, cần phải điều chỉnh Dự thảo Luật theo hướng xác định rõ mục tiêu, cách thức thu, quản lý, sử dụng để Quỹ phát huy hiệu quả.
Hiện nay, các chương trình giảm nghèo của Nhà nước đều sử dụng Quỹ này để hỗ trợ bà con nên Ban soạn thảo xin phép Quốc hội tiếp tục duy trì Quỹ này.
Bộ TTTT sẽ báo cáo Chính phủ để đổi tên thành Quỹ Dịch vụ phổ cập và thay đổi một số cơ chế để khắc phục những hạn chế của Quỹ - Bộ trưởng cho biết./.
